Op het etiket staat steevast witte wijn, toch zijn oranje wijnen allesbehalve wit. Maar ook niet rood. Ze zijn wel de nieuwste hype in wijnland. En nee, er komen geen sinaasappels aan te pas.

Meestal zet sommelier Luc Roelandt met sprekend gemak een glas wijn naast de gerechten van zijn chef Wim Dejonghe in Het Land aan de Overkant in Leuven. Maar met de saucisse de Toulouse had hij het onlangs toch knap lastig. “Naast die stevige worst had Wim een crème van aardpeer gelegd en een spitskool die gegaard was in de barbecue.” Een licht rood wijntje erbij, zouden we dan denken. Een gamay uit de Beaujolais ? Of een pinot noir uit Bourgogne ? Of iets vol wit ? Chardonnay met wat hout ?

“Dat had ik allemaal geprobeerd,” zegt Roelandt, “maar niks werkte echt goed. Tot ik aan oranje wijn dacht, en toen hadden we een match.” De Siciliaanse Lamoresca, gemaakt van vermentinodruiven, had alles in huis waar Roelandt naar op zoek was. “Fraîcheur, maar ook iets stevigs, met wat tannines die weerwerk boden aan het gerecht.”

De vermentino van wijndomein Lamoresca is dan ook een speciaal geval. Op het etiket staat dan wel vino bianco, maar wanneer Roelandt de fles uitschenkt, kleurt de wijn eerder oranje dan wit. Dat komt doordat wijnmaker Filippo Rizzo niet alleen aan de slag gaat met het sap van de druiven, maar ook de schillen en de pitten van de vermentino laat meespelen. Door dat contact ontstaan extra smaak- en kleurstoffen, en dat is waar makers van oranje wijnen op zoek naar zijn. Ze maken hun witte wijn alsof het rode zou zijn.

Een officiële categorie, dat is oranje wijn nog niet. Overal ter wereld verplichten regelgevende instanties wijnmakers hun oranje wijnen als ‘wit’ op de markt te brengen. Toch heeft die beperking de opmars van oranje wijnen niet kunnen stoppen. Voor veel wijnliefhebbers is oranje wijn een van de spannendste nieuwe ontdekkingen sinds de opkomst van de natuurwijnen. Ze duiken steeds meer op in restaurants. Zelfs de Oxford Companion to Wine, die bijbel voor wijnkenners, kan er niet meer omheen. Vorig jaar verscheen de vierde editie van de Companion en daarin kregen oranje wijnen voor het eerst een eigen lemma.

Kathy De Bruyne, medezaakvoerder van wijnverdeler Divino in Dendermonde, heeft al bijna twintig jaar oranje wijn in het aanbod. Divino verkoopt 31 oranje wijnen, van de Italiaanse chardonnay van Dario Princic (19,5 euro) tot ribolla gialla van Radikon (24,10 euro), een van de pioniers van deze merkwaardige wijn. Maar het is pas sinds kort dat zij ook met succes verkocht raken. Dat succes danken ze deels aan de veranderingen in de gastronomie, zegt De Bruyne. “We zien nu veel meer restaurants waar aandacht is voor gezondheid en pure, natuurlijke smaken. Veel chefs maken er echt hun werk van om goede producten in al hun eenvoud te combineren. En bij die natuurlijke keuken passen oranje wijnen heel goed.”

Oranje wijn staat onder meer op de kaart bij L’Epicerie du Cirque, Couvert Couvert, Souvenir en In de Wulf, vier vertegenwoordigers van de nieuwe, natuurlijke keuken. Maar ook de betere Italiaanse restaurants zien een oranje wijn wel zitten. Zo suggereert Caffè al Dente, een van de beste Italiaanse restaurants van Brussel, een glas oranje wijn – uit Italië, naturalmente – bij een kaasbord.

NATUURLIJKE GIST

Dat oranje wijnen populair zijn bij aanhangers van de natuurlijke keuken – en bij Italiaanse restaurants – is geen toeval. De revival van dit soort wijn ontstond namelijk bij natuurlijke wijnmakers in Italië in de jaren negentig. Daar, aan de grens met Slovenië, diepten Stanislao (Stanko) Radikon en Josko Gravner, uit onvrede met de industriële manier van wijnmaken, methoden op die hun voorouders in die streek gebruikt hadden. In plaats van aangekochte gist gebruikten ze de natuurlijke gistcellen die op de ribolla gialla-druiven zaten om de fermentatie op gang te brengen. Om de typische smaak uit die druiven te halen, lieten ze het sap samen met de schil vergisten. Josko Gravner, een wijnbouwer die zo natuurlijk wil werken dat hij zelfs rekening houdt met de stand van de maan, ging nog een stapje verder. In plaats van die zielloze inox tanks, waar steeds meer wijnmakers hun wijn in laten vergisten, koos hij voor kvevris, grote aardewerken amforen waar ze in Georgië al meer dan vierduizend jaar wijn maken. Die kruiken leveren een meer natuurlijke wijn op, vindt Gravner.

Eigenzinnige wijnmakers zoals Gravner hebben dan wel een cultstatus – en een plekje op wijnkaarten zoals die van Hof van Cleve en De Karmeliet – bereikt, maar hun aanpak verklaart ook waarom oranje wijnen stilaan opgezadeld zitten met een dwars imago. Het zijn vaak ‘moeilijke’ wijnen, die met hun heel aparte smaken – van rijpe appels over noten tot zuurdesembrood – eerder doen denken aan sherry of vin jaune uit de Jura dan aan een frisse witte wijn. Bovendien zijn ze duur. Bij Divino kosten de oranje wijnen tussen de 11,10 euro (een wijn uit het Spaanse Penedes) en 53,25 euro (de beroemde amforenwijn van Gravner). “Maar daar is ook wel een reden voor”, zegt Kathy De Bruyne. “Wijn maken op deze manier duurt veel langer dan in een industrieel wijndomein. Bovendien zijn de risico’s groter, want bijna alle producenten van oranje wijnen, werken op een heel natuurlijke manier, zonder additieven. Dan kan er al eens een oogst, of een deel ervan, verloren gaan.”

Maar niet alle oranje wijnmakers zijn zo eigengereid en zo duur als Josko Gravner. De oranje wijnfamilie is heel breed, van fundamentalisten tot opportunisten, en van Italië tot Spanje en Frankrijk. Het schilcontact kan variëren van een paar dagen tot vele maanden, dus variëren ook de smaken van fris tot oxidatief. “Het is wijn die niet tussen, maar naast witte en rode wijn staat”, vindt Luc Roelandt van Het Land aan de Overkant. “Voor een sommelier is het een plezier om mee te werken omdat ze zo breed inzetbaar zijn, van kaas tot varkensvlees. En gelukkig beginnen onze gasten dat ook meer en meer te appreciëren.”

Een selectie van oranje wijnen vindt u in Echo Drinken op p. 85.

Door Jan Scheidtweiler & Illustratie Marie Van Praag

“Het is wijn die niet tussen, maar naast wit en rood staat”