Fermettes zijn in het Waals-Brabantse landschap schering en inslag. Toch kan het volgens kunsthistorica Anne Norman ook anders. Een wandeling langs elf realisaties die een creatief antwoord bieden op de stedenbouwkundige regels en de clichés.
Het probleem in Waals-Brabant is niet de snelle opmars van de fermettes. Het probleem is dat ze door het beleid worden beschouwd als de norm. Het opleggen van identieke esthetische regels voor een hele streek is volstrekte nonsens.” Wanneer Anne Norman over architectuur praat, is ze niet te stuiten, vol passie, kritisch maar genuanceerd. Ze werkte een tijd als hoofdredactrice van een tijdschrift van de stedenbouwkundige dienst van Waals-Brabant en is de auteur van een reeks boeken over de hedendaagse architectuur in deze landelijke provincie. Een provincie waar het evident is vrijstaande, brave, bakstenen huizen te bouwen met een schuin dak en ramen met kruiskozijnen.
Elk jaar kiest de auteur een ander thema – zoals scholen, duurzame architectuur, vernieuwbouw – en presenteert ze een tiental kwalitatief hoogstaande voorbeelden. “Ik verdedig geen specifieke stijl, maar wel een relevante architecturale visie”, benadrukt Anne. Ze publiceerde dit jaar haar elfde boekdeel, onder het motto ” 10 projets qui déro(an)gent“. Met andere woorden, tien ontwerpen waarvoor stevig moest worden geknokt om ze goedgekeurd te krijgen. Haar twaalfde boek, dat in oktober klaar zal zijn, focust op interventies in een stedelijk milieu.
Haar doel : “Het grote publiek sensibiliseren, de mensen stof tot nadenken geven, zonder belerend te zijn. Je kunt wel zeggen dat je niet geïnteresseerd bent in plastische kunsten of in muziek, maar bij architectuur kan dat niet, want je kunt er gewoon niet aan ontsnappen.” Maar ze wil natuurlijk ook de beleidsmakers bereiken, want die “zitten vaak met verankerde ideeën, of ze vrezen dat een te progressieve aanpak hun kiezers zal afstoten.” Speciaal voor ons stelde Anne Norman een lijstje samen, puttend uit haar publicaties. Het is meteen een stimulans om op verkenning te gaan langs Waals-Brabantse wegen, op zoek naar verborgen schatten. Volg de gids !
De boekenreeks van Anne Norman, uitgegeven door de provincie Waals-Brabant, is een project van het Maison de l’urbanisme van het CCBW. De nog beschikbare boekdelen zijn gratis verkrijgbaar via guy.maas@brabantwallon.be
1. Onbevangenheid loont
Wat ? Eengezinswoning. Waar ? Rixensart.
Wie ? Antoine Galand.
“Cruciaal voor een goede architectuur is een goede relatie tussen architect en bouwheer. Kortom, een opdrachtgever met een open geest die vertrouwen heeft in de architect, aan wie hij ideeën aanreikt en hem vervolgens de tijd geeft om ze te concretiseren. Zo ging het bij dit project in opdracht van een fotograaf. Op dit erg smalle perceel bedacht Antoine Galand een woning die uit elkaar schuift als een telescoop, met een maximaal uitzicht op de tuin. Binnen is alles op zeer vloeiende wijze met elkaar verbonden en de diverse ruimten, die ook gebruikt worden als fotostudio, kunnen via schuifwanden groter of kleiner worden gemaakt. Het geheel oogt zeer eigentijds. Om hiervoor een vergunning te bemachtigen moesten de klant en zijn architect wel heel wat administratieve obstakels overwinnen, maar het voordeel was dat ze nog jong en onbevangen waren. Ze haalden hun slag thuis, zonder echt te beseffen welke krachttoer dat was. Een succesvolle samenwerking !”
2. Een houten juwelenkist
Wat ? Kantoorgebouw. Waar ? Waterloo. Wie ? Samyn and Partners.
“Dit kantoorgebouw, gebaseerd op de vorm van een regelmatig prisma met 21 zijden, is opgevat als een enorme houten constructie. Dit pand, aan een belangrijke verkeersader en aan de rand van een woonwijk, onderscheidt zich duidelijk van de omgeving en gaat toch op harmonische wijze op in het landschap. Het lijkt wat op een grote juwelendoos, die discreet aanwezig is en toch meteen de aandacht trekt. Op dit vrij beperkte terrein bood een ronde vorm duidelijke voordelen. Dat werd duidelijk voor de architect tijdens een bezoek aan de Süleymaniyemoskee in Istanbul. Het cirkelvormige grondplan bevordert ook de ruimtelijke flexibiliteit. De vele glaspartijen garanderen een maximale natuurlijke lichtinval en dragen bij tot een optimaal contact tussen binnen en buiten.”
3. Rondom een patio
Wat ? Eengezinswoning. Waar ? Bousval. Wie ? Pierre Blondel Architectes.
“Deze woning onderscheidt zich op prominente wijze van de omringende huizen door haar geprononceerde vormen rondom een patio, wat vooral op mooie dagen veel mogelijkheden biedt. Door de atypische vormgeving kreeg het project al tijdens de bouwwerken veel tegenwind. Sommige mensen meenden dat het getuigde van weinig respect zoiets in hun omgeving neer te zetten, terwijl dit gewoon te maken heeft met het feit dat ze niet gewend waren aan dit soort architectuur.”
4. Een open wereldschool
Wat ? Uitbreiding van een dorpsschool. Waar ? Walhain. Wie ? Grégoire Wuillaume.
“Het hoofddoel van deze ingreep, met een sterk duurzaam karakter, was ervoor te zorgen dat het schooltje in het dorpscentrum kon blijven, ook tijdens de bouwwerken. Daartoe werden speciale technieken toegepast, waaronder het gebruik van vooraf gemonteerde elementen. Opmerkelijk is dat het oude gebouw volledig werd opgenomen in de nieuwe architecturale structuur. De binnenruimte werd uitgewerkt als één grote open ruimte. Deze architecturale realisatie symboliseert een onderwijs dat zich openstelt voor de wereld, zonder hokjesdenken, licht en luchtig, waar leren en studeren een plezier is.”
5. Vernieuwde traditie
Wat ? Eengezinswoning. Waar ? Terhulpen. Wie ? Damien de Roubaix.
“Bij deze eengezinswoning zien we een traditionele woontypologie die op een resoluut hedendaagse manier werd vertaald. Een eerste, totaal ander ontwerp werd door de gemeente afgekeurd op grond van het grote aantal glaspartijen, dakterrassen, enz. Daarom besloten de architect en de bouwheer het roer volledig om te gooien en een heel nieuw ontwerp te presenteren, gebaseerd op meer traditionele conventies en met veel hout en donkere bakstenen. Desondanks geeft de grafische vormentaal van het geheel dit volume toch een zeer eigentijdse uitstraling.”
6. Multimediacentrum met een ziel
Wat ? Multimediacentrum in het Collège Notre-Dame. Waar ? Waver. Wie ? AR&A.
“Dit lijkt op het eerste gezicht wel een bibliotheek in Cambridge. Toch is het een school in Waver. Bij het Collège Notre-Dame hoort een mooie kapel uit de eerste helft van de negentiende eeuw. Ze stond al een tijd te verkommeren, tot de raad van bestuur besloot ze te laten verbouwen tot een multimediacentrum, een gedurfde interventie. Los van de originele muren werden loopbruggen en mezzanines aangebracht, in beton en metaal. Trappen lopen omhoog langs de hoge vensters van dit kerkelijke gebouw en bieden zo een mooi zicht op de glas-in-loodramen. Via de nieuwe constructie, volledig onafhankelijk van het oude volume, worden de taferelen zeer leesbaar. De lokalen die een bepaalde graad van afzondering vereisen, werden voorzien van grote glaspartijen, om zo toch een maximale openheid en transparantie te creëren. Dit project toont aan dat oud en nieuw niet alleen met elkaar verzoenbaar zijn, maar elkaar zelfs op een authentieke wijze kunnen versterken. Een realisatie met een ziel.”
(Foto p. 48-49)
7. Ondergronds
Wat ? Een ondergrondse woning. Waar ? Mont-Saint-Guibert. Wie ? Damien Carnoy.
“Toen de architect samen met de eigenaars dit terrein bezocht, viel het hem op dat zijn klanten op bijna instinctieve wijze kozen voor het laag gelegen deel van het terrein. Daarom werd besloten daar te bouwen. De woning leunt aan tegen een helling, die deels werd uitgegraven. Hoewel dit huis iets heeft van een hol, is het dus niet echt een onderaardse woning. Het groendak vol levende planten versterkt nog de versmelting met de omgeving. Diverse curven dialogeren met elkaar op organische wijze, alsof het huis één is met de natuur. En dat is ook het doel : de woning volledig laten opgaan in de omgeving.”
8. Een sprankelende realisatie
Wat ? Uitbreiding van een woonhuis. Waar ? Terhulpen. Wie ? NFA Office.
“Dit is bijna haute couture ! Het doel was een doordachte uitbreiding van een bescheiden rijhuis. Daarbij ging de architect uiterst nauwgezet te werk, met aandacht voor elk detail, elke muurdikte, elke hoek van het dak, elke materiaalbevestiging. Toch bleef de eenvoud altijd vooropstaan. De wanden lijken visueel te verdwijnen, de vloertegels lijken ultrafijn en de ruimte werd geconcipieerd voor een maximaal comfort. De bewoonbare oppervlakte oogt zeer ruimtelijk dankzij de doorlopende volumes en de gladde materialen. Voor de metalen roosters bijvoorbeeld bedacht Nicolas Firket een speciale techniek zodat de verbindingspunten tussen de modules onzichtbaar zijn. Dit project toont aan dat hedendaagse architectuur ook bereikbaar is voor een groot publiek, zelfs voor mensen die zich geen vrijstaande villa kunnen veroorloven. Toch moet ermee rekening worden gehouden dat een dergelijke ingreep, hoe beperkt ook, alleen mogelijk is wanneer de klant aan de architect voldoende tijd geeft voor reflectie. Mooi, snel en goedkoop : dat is onmogelijk.”
9. Ruimtelijke opvoeding
Wat ? Kleuterschool van het Collège du Biéreau. Waar ? Louvain-la-Neuve. Wie ? Trait Norrenberg & Somers Architects.
“Veel scholen zijn nog altijd de optelsom van eentonige, doosvormige klaslokalen. Toch is de ruimtelijke perceptie een belangrijk onderdeel van de opvoeding. In deze school zijn de ruimten afgestemd op de kinderen en werd alle monotonie geweerd. Er werd grondig nagedacht over het licht en de uitspringende volumes zorgen voor mooie doorkijkjes naar de omgeving. Een zeer doordacht ontwerp dat functionaliteit koppelt aan het welzijn van de kinderen. Opmerkelijk is trouwens dat dit mogelijk was binnen de stedenbouwkundige context van Louvain-la-Neuve, waar de voorschriften van de oorspronkelijke architecten van de cité universitaire zeer streng zijn.”
10. De durf van een pionier
Wat ? Eengezinswoning. Waar ? Villers-la- Ville. Wie ? Atelier d’architecture Pierre Hebbelinck.
“De bouw van deze woning dateert al van 1995. Maar ze is zeer belangrijk omdat dit een van de eerste realisaties in Waals-Brabant is die inging tegen het klassieke stramien van de fermettes. Aan de straatkant ziet het huis er vrij traditioneel uit. Maar naar de vallei is deze woning veel expressiever : hier weerspiegelt ze in zekere zin het landschap, met krachtige verticale lijnen en contrasterende rechthoeken en cirkels. Een gedurfd pioniersproject uit een tijd toen de hedendaagse architectuur nog niet was doorgedrongen tot op het platteland.”
11. Werk van lange adem
Wat ? Transformatie van een gebouw tot lofts en een reclamebureau. Waar ? Sart-Moulin (Braine-l’Alleud). Wie ? Patrick Vanwynsberghe (Numérobis).
“Aan de basis van deze verbouwing ligt het wonderlijke verhaal van een architect die verliefd werd op een al dertig jaar verlaten kankerplek. Vier jaren vol administratieve teleurstellingen had Patrick Vanwynsberghe ervoor over voor hij eindelijk eigenaar kon worden van dit gebouw en zijn droom kon verwezenlijken. Ondanks de relatief goede staat van het complex en een plan dat helemaal aansloot bij de huidige trends inzake gegroepeerde wooneenheden, een verdichting van de bebouwde oppervlakte en meer multifunctionaliteit, meende de bevoegde ambtenaar van het Waalse gewest dat deze loodsen toch maar moesten worden gesloopt. Uiteindelijk kon het gebouw, dat deel uitmaakte van het vroegere station van Sart-Moulin, toch worden getransformeerd tot twaalf lofts en kantoren voor een reclamebureau. De bestaande gevels bleven bewaard, maar het hart van het gebouw kreeg natuurlijk licht van bovenuit.”
Plan uw uitstappen met de trein, tram of bus. Voor dienstregelingen en brochures, raadpleeg http://www.b-rail.be/main/N/
Door Fanny Bouvry
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
