Nanotechnologie maakt deeltjes zo klein dat cosmetica efficiënter en beter smeerbaar wordt. Maar men weet nog weinig over de effecten op de gezondheid op lange termijn. De kritiek klinkt steeds luider, en ook de overheid onderneemt stappen.

Wat is nanotechnologie precies ?

Nanotechnologie is een methode om de eigenschappen van materialen te veranderen. Nano is afgeleid van het Griekse woord voor dwerg, nanos. De technologie in kwestie houdt zich bezig met deeltjes tot enkele honderden nanometers (1 nanometer = 1 miljoenste millimeter). Die hebben andere eigenschappen en gedragen zich ook anders dan grotere deeltjes, waardoor er een hele generatie nieuwe toepassingen ontstaat. In cosmetica kennen we nanosomen, water- of oliedruppeltjes die een crème smeerbaar maken en helder houden. Ze kunnen de werkzame stoffen iets dieper in de bovenste huidlaag brengen en daar vrijlaten. En er zijn nanopigmenten, zoals zink- en titaniumdioxide, die vooral in zonnebrandproducten gebruikt worden.

De voordelen

Deze deeltjes zink en titanium, in superkleine vorm, voorkomen dat de zonnecrème een witte waas van minerale filters op onze huid legt. Bovendien zouden ze een aanzienlijk betere bescherming bieden tegen verbranding. Professor Vera Rogiers, hoofd van de afdeling Toxicologie van de Vrije Universiteit van Brussel : “Het gebruik in zonnefilters is interessant omdat er hoge beschermingsfactoren gemaakt kunnen worden zonder dat de producten nog opaak zijn, integendeel, ze zijn volkomen transparant. Dit is van belang voor personen die lichtgevoelig zijn en zich volledig tegen uv-licht moeten beschermen. Nanotechnologie is een zeer vernieuwende technologie die heel wat belangrijke ontwikkelingen met zich meebrengt. Mensen zijn tegenwoordig bang van nieuwe technologie omdat ze die niet kennen, en de trend is : ‘Terug naar natuur, de natuur is goed, hightech is slecht.’ Dit heeft te maken met risicoperceptie, die weliswaar niet strookt met het effectieve risico voor de mens. Maar perceptie door de gebruiker is natuurlijk zeer belangrijk en bepaalt de markt. Ik heb er geen probleem mee om zelf nanotechcosmetica te gebruiken.”

De nadelen

Maar sommigen zien de voordelen tegelijkertijd als de nadelen. Nanodeeltjes zijn zó klein dat ze met de huidige menselijke en mechanische filtermethoden niet afgebroken of opgelost kunnen worden. De kans bestaat dat de deeltjes door de huid heen dringen en DNA schade toebrengen. Het is onduidelijk of ze de huidbarrière kunnen passeren en de organen kunnen aantasten of via de longen ingeademd kunnen worden. Internationale consumenten- en milieuorganisaties als Friends of the Earth en de Amerikaanse Environmental Working Group voeren daarom al ruime tijd campagne tegen het gebruik van nanotechnologie in cosmetica. Het Noord-Ierse Biomedical Sciences Institute heeft van de Europese Unie een half miljoen dollar ontvangen om te onderzoeken of nanodeeltjes in zonnebrandmiddelen nu wel of geen hersenschade kunnen veroorzaken. Er zal onder andere gekeken worden of er risico is op neurologische ziekten als Alzheimer en Parkinson.

Vera Rogiers : “De veiligheidsaspecten van nanotechnologie zijn zeker nog niet allemaal bekend, maar dit betekent niet dat er per se een probleem moet zijn. Men zou ook wel wat meer begrip mogen opbrengen voor het feit dat het ontwikkelen van nieuwe technologieën de economische sterkte uitmaakt van Europa. Produceren en namaken kan men overal. Wat men natuurlijk wel moet doen is de veiligheid grondig nagaan en de risico’s goed inschatten. Wat men nu wel al weet, is dat nano’s in cosmetica geen probleem zijn bij lokale toepassing op de gezonde huid. Er zijn heel wat wetenschappelijke studies in dit verband uitgevoerd. Waar men niet veel gegevens over heeft, is het effect op zieke huid waarvan de barrière beschadigd is. Men moet zich volgens mij niet zozeer zorgen maken over cosmetische producten die normaal op de huid aangebracht worden, maar eerder over producten die geïnhaleerd kunnen worden. Omdat bij inhalatie van nanopartikels inflammatie diep in de luchtwegen kan optreden.”

Wat doet de overheid ?

Momenteel worden alle zonnefilters in nanovorm onderzocht op veiligheid door de SCCS (Scientific Committee on Consumer Safety) op Europees niveau. Dit is een van de verplichtingen die in de nieuwe EU-regulering voor cosmetica staat (Recast). En een nieuwe CEN-commissie Cosmetica gaat samen met een Commissie Nanotechnologieën de mogelijkheden bekijken op het gebied van labeling van cosmeticaproducten die nanodeeltjes bevatten. Nu kunnen bedrijven vrijwillig melden of zij gebruikmaken van nanotechnologie, maar het animo is niet groot. Sommige zetten de term in vanuit marketingoogpunt, andere doen dat juist niet.

Vera Rogiers : “Tegenwoordig wil men zoveel op de verpakking zetten dat de consument dit gewoon niet meer leest. Belangrijke zaken gaan verloren tussen de vele teksten die zogenaamd dienen om de consument beter te informeren. Ik vind het persoonlijk vrij overbodig om op cosmetica te vermelden dat er nanotechnologie gebruikt is. Als men dit toch wenst te doen, waarom dan ook geen etiket plakken op álle producten die vandaag op de markt zijn en die nano’s bevatten of produceren ? Men zou dit label dan bijvoorbeeld ook op alle brandende kaarsen moeten zetten, want die verspreiden heel wat nanodeeltjes in onze huiskamer !”

Door Karen Van Ede