Wim Denolf
Wim Denolf Wim Denolf is journalist bij Knack Weekend. Liefst schrijft hij elke week over een ander thema.

Madonna is een stijlicoon. Moschino, Helmut Lang, Tom Ford, Nicolas Ghesquière – allen inspireren ze zich op de “Material Girl”. Bij Dolce & Gabbana is Madonna het thema van de hele collectie. De geschiedenis van ’s werelds beroemdste meervoudige persoonlijkheid.

Ideale schoondochter

M adonna is de American dream in een notendop: op 16 augustus 1958 geboren als Madonna Louise Veronica Ciccone in een voorstad van automobielcentrum Detroit, katholiek opgevoed als oudste dochter van Italiaanse immigranten. Na de dood van haar moeder in ’64 draagt Madonna het huishouden en de zorg voor haar zeven broers en zussen.

In ’78 trekt de ambitieuze rebel naar New York met amper 35 dollar op zak. Ze woont in kraakpanden en overleeft dankzij baantjes bij Dunkin’ Donuts en Burger King en optredens met rock- en new-wavebands. Ze poseert voor fotografiestudenten en speelt in ’80 in de softpornoprent A certain sacrifice. Eén jaar later volgt het eerste platencontract, drie jaar later is Madonna een wereldster.

Als ze een gewone vrouw speelt, zijn de gevolgen dan ook desastreus. Haar rol als missieverpleegster aan de zijde van echtgenoot Sean Penn in Shangai surprise (1985) en als kwajongen in Who’s that girl (1987) verbannen haar jarenlang uit Hollywood. Even pijnlijk is het optreden met Rupert Everett in The next big thing en titelsong American pie (2000). Intussen laat Maddie zich in Groot-Brittannië met echtgenoot Guy Ritchie “betrappen” in de supermarkt, de carwash en de lokale pub – housewife chic, zeg maar. Ook de recente cowboylook, gebaseerd op countrysterren als Patsy Kline en de motor van nieuwe collecties bij Levi’s en Polo Jeans, is bedrieglijk eenvoudig. De vintage-jeans op de hoes van Music is immers 45.000 frank waard. Het Elvis-achtige pak op de jongste MTV European Music Awards was dan weer een creatie van Dolce & Gabbana, die in ’93 ook de kostuums voor de Girlie show-tournee ontwierpen.

Discogirl

In Into the groove (1984) zingt Madonna: ” Only when I’m dancing can I feel this free“. Ook Holiday (1983), haar eerste wereldhit, en Vogue (1990) mikken op de dansvloer. Videoclips als Deeper & deeper (1992) en Beautiful stranger (1999) spelen zich in discotheken af. Oorspronkelijk wil Madonna trouwens danseres worden. Aan de University of Michigan introduceert balletleraar Christopher Flynn (“de eerste die me zei dat ik mooi was”) de jonge Madonna in het homomilieu. Later danst ze bij de New Yorkse gezelschappen van Alvin Ailey en Martha Graham, en in de begeleidingsgroep van Patrick – “Born to be alive” – Hernandez, met wie ze zes maanden in Parijs vertoeft. Tot Madonna besluit solo te gaan. “Ballet is zeer strikt. Ik wou geen roze leggings dragen zoals alle anderen”, lezen we in ’86 in Vanity Fair.

In gay- en latinoclubs als Roxy en Dancetaria legt Madonna cruciale contacten: dj’s Mark Kamins, die haar demo’s doorspeelt aan Warner Brothers, en Jellybean Benitez, producer van Holiday. De discoclubs, new wave en religieuze symbolen zullen Madonna’s eerste look kleuren. Eind jaren negentig laten Ray of light en Music techno- en een elektropopgeluid horen. Aan de knoppen staan nu hippe remixers en avant-gardeproducers William Orbit en Mirwais Ahmadzaï. Madonna gaat stappen in leren ghetto chic-jassen, cowboyhoeden met dierenprints of pailletten en topjes met de namen van haar kinderen. Ook Britney Spears en Kylie Minogue figureren op haar beroemde boezem. De 42-jarige Madonna is helemaal up to date.

Bimbo

Het begon onschuldig. Eind ’83 introduceert Lucky Star de befaamde do it yourself-look: boven de navel afgeknipte topjes, visgraatblouses, korte rokjes, leren riemen, leggings en fluokleurige sokjes. Op plastic armbanden, oorbellen, veiligheidsspelden en make-up wordt niet bespaard. Later zorgt het kassucces Desperately seeking Susan (1985) ervoor dat opzichtige lingerie, leren jassen, afgeknipte handschoenen en Boy Toy-riemen de must have-items worden van duizenden wannabees en Parijse ontwerpers als Christian Lacroix en Karl Lagerfeld. Madonna wordt synoniem van seks: eerst als stripteaseuse in de clip van Open your heart (1986), dan als de koele Breathless Mahoney in Dick Tracy (1990), uiteindelijk als moordzuchtige nymfomane in Body of evidence (1993).

In ’84 rolt Madonna nog vrolijk over het podium in een bruidsjurk, zes jaar later is de opvoering van Like a virgin (1984) tijdens de Blond ambition-tournee een heuse masturbatiescène. Jean-Paul Gaultier ontwerpt daarvoor een goudkleurige bustier. De diva zelf is almaar exhibitionistischer: ze paradeert halfnaakt op de catwalk aan de hand van Gaultier en laat voor Justify my love (1990) haar erotische fantasieën verfilmen door Jean-Baptiste Mondino in het Hotel Royal Monceau in Parijs. Het hoogtepunt is Sex (1992), een erotisch plaatjesboek waarin Madonna naakte mannen aan de leiband houdt, stoeit met Naomi Campbell en Isabella Rosselini en ons inwijdt in de “negen levens” van haar pussy. Fotograaf Steven Meisel, een vriend sinds hij de lingeriehoes van Like a virgin schiet, fotografeert de beroemdste vrouw ter wereld zelfs naakt aan de kant van een snelweg. Ze draagt alleen hoge hakken en een Azzedine Alaia-handtas. “Madonna’s borsten zijn zo alledaags als hamburgers”, merkt The Washington Post droog op.

De baas

Madonna laat zich snel kennen als een zelfbewuste vrouw. Songs als Borderline (1983), Material girl (1984) en Express yourself (1989) maken duidelijk wie de broek draagt. Soms letterlijk, zoals in de clip van Express yourself, waarbij de diva uitvoerig in het kruis grijpt, of bij een Marlène Dietrich-imitatie in de Girlie show. De clips van Justify my love, Erotica (1992) en Human nature (1995) suggereren SM, maar het is Madonna die aan de touwtjes trekt. Intussen gaan de puntige Gaultier-bustiers steeds meer op een gevechtsuitrusting lijken.

Als Penthouse en Playboy in ’85 oude naaktfoto’s oprakelen, start Madonna haar optreden op het wereldwijd uitgezonden Live aid met een duidelijk ” I’m not ashamed“. Anno 2001 is ze met 140 miljoen verkochte albums, 21 MTV Video Music Awards, 7 Grammy‘s, 2 Golden Globes en 2 Oscars ’s werelds succesvolste artieste. Kroon op het werk is een miljardencontract met Time Warner uit ’92, dat de Material Girl de autonome leiding geeft over productiehuis Maverick. Het multimediabedrijf is de platenfirma van artiesten als Alanis Morrisette en The Prodigy en betrokken bij bioscoop- en videofilms, websites, literatuur en alle Madonna-merchandising. Het vermogen van de échte spice girl: ruim 10 miljard frank.

Glamourvrouw

V ogue-priesteres of, recentelijk, tweelingzus van Amanda Lear, Madonna definieert de chic-look van het moment. Of het nu Olivier Theyskens is of de Rive Gauche-mannenlijn van Yves Saint-Laurent, Madonna’s outfit is hot. Die glamourstatus heeft werk gekost, denk aan de op Gentlemen prefer blondes geïnspireerde clip van Material girl. De diva-in-wording imiteert Marilyn Monroe in een zelfde roze avondjurk. De inmiddels klassieke hoes van True blue (1986) en de zedige bloemenjurk van Live to tell geven de doorslag: in mei ’87 staat “lady” Madonna op de cover van Cosmopolitan en Harper’s Bazaar. ” All make-overs should be like this“, applaudisseert Vanity Fair. Topfotografen als Steven Meisel en Mario Testino worden vaste entourageleden, Herb Ritts en Jean-Baptiste Mondino zullen zelfs haar videoclips regisseren.

Begin jaren negentig verzilvert Madonna haar icoonwaarde met het in zwart-wit gedraaide Vogue, een ode aan jeugdidolen als Marlène Dietrich en Greta Garbo, en een glamoureuze première van In bed with Madonna in Cannes. Op de festivaltrappen toont de blonde filmster uitgebreid haar lingerie. De Material Girl wordt kind aan huis bij Dolce & Gabbana, Jean-Paul Gaultier, Stella McCartney, Tom Ford en Donatella Versace. Voor dat Italiaanse modehuis doet de ster in ’95 een onbetaalde reclamecampagne, Gianni verzorgt datzelfde jaar de outfits voor de clip van Bedtime story. Ook Max Factor erkent het stijlicoon: in ’99 wordt Madonna voor zeven miljoen dollar het gezicht van het cosmeticahuis, in navolging van Rita Hayworth en Bette Davis. Anno 2001 pendelt Madonna tussen Londen, New York en L.A. en spreekt de rebel van weleer met een chic Brits accent, het resultaat van dictielessen. Haar glamour is zuurverdiend.

Bobo

Maddie pakt graag uit met verwijzingen naar de hoge kunsten: van Orson WellesCitizen Kane in de clip van Oh father (1989) en de schilderijen van de Mexicaanse kunstenares Frida Kahlo in die van Bedtime story, tot het citaat van Charlotte Gainsbourg uit The cement garden in What it feels like for a girl (2000). De futuristische clip van Express yourself is dan weer gebaseerd op Metropolis, de filmklassieker van Fritz Lang, en de schilderijen van Tamara de Lempicka. Voor de regie tekende David Fincher, sterregisseur van Alien3 en Seven. Ook voor haar alter ego’s heeft Madonna telkens een uitleg: de geisha in de clip van Nothing really matters (1998) steunt op de roman Dagboek van een geisha van Arthur Golden, bij Erotica (1992) stond Dita Parlo model, ster van de stomme film. Gelukkig ging de afschuwelijke gouden voortand maar één cd mee.

Ook privé heeft ze kunstzinnige aspiraties.

Haar privé-collectie, beheerd door een voltijdse manager, bevat werk van Man Ray, Salvador Dalì, Pablo Picasso, Andy Warhol en jonge Britten als Tracy Emin. Daarnaast verzamelt de superster 18de- en 19de-eeuwse Europese meubelen en zeldzame Perzische tapijten. Qua vrienden is Madonna al even kieskeurig: ze was nauw bevriend met Jean-Michel Basquiat, Keith Haring en Federico Fellini en speelde in films van regisseurs als Woody Allen ( Shadows and fog), Abel Ferrara ( Dangerous game) en Spike Lee ( Girl 6). Het werden de zeldzame behoorlijke rollen in een trieste Hollywood-carrière.

Martelaar

De enige persoon die meer te verduren heeft dan ikzelf, is prinses Diana“, verklaart Madonna begin ’98. Later, in de video van Drowned world (1998), zit ze zelf op de achterbank van een zwarte limousine, omringd door paparazzi en opdringerige fans. Madonna is vertrouwd met kritiek en controverse: ze is door de jaren heen de schietschijf van het Vaticaan, orthodoxe joden, MTV, de BBC, religieuze Amerikaanse organisaties en zelfs de Franse douane.

In ’89 schrapt Pepsi een reclamespot, nadat Madonna in Like a prayer stigmata vertoont en een zwarte Christusfiguur kust. De clip is een aanklacht tegen seksueel geweld en rassendiscriminatie. Sociale thema’s zijn nooit veraf: Papa don’t preach (1989) bezingt tienerzwangerschap, tijdens de Who’s that girl-tour wordt het safe sex-gebod over het gezicht van de paus geprojecteerd en bij het Like a prayer-album zit aidsvoorlichting. Madonna schenkt geld aan aidsonderzoek en projecten voor kansarme kinderen en valt in interviews preutsheid en de mannelijke dominantie aan. Flirts met actrice Sandra Berhard en society-figuur Ingrid Casaras, en de homoseksuele ondertoon van Erotica en Sex bombarderen haar tot gay-icoon. De rol van de controversiële Eva Perón in de filmversie van Andrew Lloyd Webber’s musical past haar dus als gegoten. Maddie schrijft een brief aan regisseur Alan Parker, aanvaardt een minimumloon en snoept de garderobe af waar Hollywood om vecht: Fendi-bontmantels, mantelpakjes van Dior, Bulgari-juwelen en dertig paar Ferragamo-schoenen. Ondanks protest van de Argentijnen en een slopende sterfscène, herstelt Evita (1996) de door Erotica en Sex aangerichte schade. Madonna loopt dan ook nog maandenlang rond met Evita-dot.

Spirituele goeroe

In haar debuutjaren draagt Madonna meer religieuze parafernalia dan een doorsnee kerk. Het Like a prayer-album geurt naar patchouli en staat bol met persoonlijke drama’s, zoals het mislukte huwelijk met Sean Penn, die voor mishandeling wordt veroordeeld. Bij de Blond ambition-tournee vullen kruisbeelden, altaren en kaarsen het podium en noemt Madonna de show een ” emotional journal, a catharsis“.

In maart ’98, net als pers en publiek besluiten dat de diva op haar retour is, onthult de kameleon haar tot op heden grootste tour de force: een spirituele wedergeboorte met het album Ray of light. In augustus ’96 is de 38-jarige ster immers bevallen van Lourdes. Vader is fitnesstrainer Carlos Leon, die ze tegen het lijf jogt in Central Park. Tijdens de zwangerschap verdiept de Material Girl zich in hindoeïsme en boeddhisme, terwijl een rabbijn haar de joodse kabbala bijbrengt. Jogsessies worden vervangen door yoga en meditatie, het platinablonde divakapsel voor “ongewassen” bruine en rode lokken. De Hare Krishna-look bestaat verder uit lange gewaden, oosterse sierraden en met henna beschilderde handen. Het alter ego is nu de gotische Veronica Electronica, naar de bijbelse vrouw die het zweet van Jezus’ gelaat veegt. De introspectieve plaat bevat een nummer in het Sanskriet en opent met de woorden “Ik ruilde liefde in voor roem”. In Vanity Fair lezen we dat het exhibitionisme van weleer een rebellie was tegen haar vader, maar dat de hardvochtige egoïste van weleer nu zichzelf heeft gevonden. Zou het kunnen? Wait and see.

Wim Denolf

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content