“Moeders zijn als managers”, vindt Chérie Carter-Scott. In ‘De gave van het moederschap’ legt ze aan de hand van tien waarheden uit hoe ze die kneepjes van het vak onder de knie kunnen krijgen.

Ine Renson / Foto Lieve Blancquaert

Misschien kent u Chérie Carter-Scott wel van haar bekende ‘spelregelboeken’. Het eerste in de rij, Als het leven een spel is, dan zijn dit de regels, voerde in 1998 wekenlang de bestsellerslijst aan van de The New York Times. Ook haar opvolger Als liefde een spel is, dan zijn dit de regels werd wereldwijd verslonden. In 2000 lag de volgende hit vol gouden regels in de boekhandel, dit keer over de vaak hobbelige weg naar succes. Carter-Scott dacht ook aan de tieners, met een knipoog in If Highschool Is a Game, Here Is How to Break the Rules. En vandaag zijn dus de moeders aan de beurt.

Ik ben nogal sceptisch tegenover al die zelfhulpboeken waarmee we om de oren worden geslagen. Zit je relatie in een zoveelste dip? Hier is het recept om er opnieuw iets moois van te maken. Willen de kinderen niet luisteren? Na het toepassen van de volgende tien regels misschien wel. Het lijkt wel of een hele generatie experts is opgestaan om een mens bij alle mogelijke problemen op papier ter zijde te staan.

Bovendien is de aanpak van Carter-Scott doorgaans nogal Amerikaans. Niet dat we het haar kunnen verwijten, maar tips als “hang briefjes op de koelkast met de bemoedigende woorden ik kan het” of de suggestie om “op een goed zichtbare plaats in je huis een collage te hangen met beelden of symbolen die je eraan herinneren welke moeder je jezelf had voorgenomen te zijn” kunnen bij nuchtere Europeanen ergernis opwekken. Waarbij we ons afvragen of het überhaupt mogelijk is iets gevoelsmatigs en complex als het moederschap in tien simpele waarheden te vangen.

Maar alle achterdocht daar gelaten: blijkbaar krijg je met vuistregels het meest onwaarschijnlijke voor elkaar. Ervan uitgaande dat mevrouw Carter-Scott leeft volgens haar eigen succesregels, moet er toch iets van aan zijn als je haar verwezenlijkingen op een rijtje zet. Volgens haar website schopte ze het tot echtgenote, voorganger in het huwelijk, auteur, ondernemer, consultant, talkshowpresentatrice, kalligraaf, uitvinder, privé-piloot, medestichter van bedrijven, en uiteraard ook tot moeder, want daar gaat dit boek uiteindelijk over. “Uit ervaring merk ik dat mijn eigen regels kloppen. Als coach kan ik de mensen toch niet zeggen: Jij kunt bereiken wat je wil, maar zelf heb ik de guts niet om m’n eigen dromen achterna te gaan. Het is altijd makkelijk om jezelf als levend bewijs te nemen van wat je staat te verkondigen.”

Blijkbaar zijn wel meer mensen overtuigd van haar kunnen. Carter-Scott werd ingehuurd door topmanagers van verschillende Fortune 500 corporations, waaronder American Express, IBM, GTE en Burger King. Ondertussen mocht ze haar levenslessen uit de doeken komen doen bij Oprah Winfrey, op Politically Incorrect en op CNN, en is ze wereldwijd te gast in radio- en televisie-uitzendingen.

Je zou haast denken dat zo iemand de wijsheid in pacht heeft, maar zelf relativeert Carter-Scott haar succes. “Ik ben gewoon goed in het verzamelen van data en die door de trechter te duwen tot verteerbare stukjes informatie. Het gaat niet alleen over mijn wijsheid, maar over de ervaringen van honderden mensen. Wanneer die relevant blijken te zijn, worden het kostbare parels. Maar het heeft natuurlijk een keerzijde. Ik word de hele tijd nagejaagd door radeloze vrienden en familieleden op zoek naar goede raad. Er is altijd wel iets waarover iemand zijn hart wil luchten. Een vriendin verwoordde het treffend: ‘Jij bent mijn psychologische poetsvrouw’, zei ze. ‘Je maakte elk hoekje van m’n leven schoon.’ Na vier dagen bij haar te hebben doorgebracht, had ik echt het gevoel dat ik aan vakantie toe was.”

Het lijkt misschien vreemd dat de beschermengel van de managers, want zo wordt ze gemeenzaam genoemd, nu ook de moeders onder handen neemt, maar volgens Carter-Scott liggen die twee dichter bij elkaar dan we zouden denken. “Het is eenvoudiger voor een moeder die jaren een huishouden heeft bestierd om over te stappen naar het bedrijfsleven dan omgekeerd. Het moederschap vereist heel wat managersvaardigheden. Een kind opvoeden tot een sociaal verantwoordelijke volwassen persoon, onafhankelijk, integer en vol zelfvertrouwen, is zowat de zwaarste jobomschrijving die er bestaat. Je moet flexibel zijn, kunnen luisteren, je aandacht focussen, aanvoelen, loslaten, lijnen trekken… je moet het hele palet van menselijke vaardigheden onder de knie hebben om dat te kunnen. Ik noem moederschap altijd de hogeschool van het leven.”

Moeders-managers mogen voor Carter-Scott dan vertrouwd terrein zijn, toch lijkt ze het, zelf moeder van een ondertussen jongvolwassen dochter, met haar moederboek over een andere boeg te gooien. Voor één keer wijkt ze af van haar beproefde dit-zijn-de-regels-concept en houdt ze het bij een lichtere ode aan het moederschap in tien waarheden. Het warme water vindt ze daarmee niet uit, want het zal voor niemand echt een revelatie zijn dat “een moeder vele rollen speelt” of dat “een kind je leven verandert”. De aankondiging dat er “hoogtepunten en dieptepunten” zullen zijn, zal elke moeder ook wel al aan den lijve ondervonden hebben. Maar dat neemt niet weg dat het boek genoeg praktische tips bevat om het boeiend te houden en dat Carter-Scotts anekdotes, doorspekt met een dosis ironie, bij veel moeders een vlaag van herkenning zullen oproepen.

Zelf ziet de auteur een link tussen dit boek en de vorige. “Elk boek handelt over een cruciale overgang in een mensenleven. Of je nu de juiste partner kiest, bepaalde stappen zet in je carrière of moeder wordt, telkens is het een reis die je onderneemt waar heel wat zoekwerk bij komt kijken. Wat ik probeer, is de verschillende stukjes van de puzzel aan te reiken, zodat je de reis vlot kunt maken.”

Is moederschap een gave? Of kun je het leren?

Chérie Carter-Scott: Allebei. Ergens is het een ongelooflijke gave dat je in staat bent een klein wezen te verzorgen en op te voeden. Dat zit diep in ons. Maar ik geloof ook dat het een keuze moet zijn, iets wat je echt moet willen. Je kunt geen moeder zijn op bevel. Het is als leren piano spelen. Sommige mensen zijn natuurtalenten en kunnen spelen op het gehoor. Anderen moeten urenlang oefenen om er iets van te maken. Zelf vond ik ook niet echt dat ik geboren was om moeder te worden. Ik heb het allemaal moeten uitvinden. Het ene boek na het andere heb ik verslonden om te weten hoe ik het moest aanpakken.

In de boekhandels stapelen de boeken zich op die ons leren hoe we moeten omgaan met onszelf, met relaties, met onze kinderen. Denkt u dat mensen meer nood hebben aan begeleiding dan vroeger?

Alles gaat veel sneller tegenwoordig, de dingen zijn complexer geworden, er komt dagelijks een stroom informatie op je af en de verwachtingen groeien. We moeten en willen zoveel tegelijk: een carrière, een goede relatie, een uitgebouwd sociaal leven en waarschijnlijk ook enkele kinderen. Dat is allemaal nogal overweldigend. Mensen willen graag weten hoe ze al die ervaringen kunnen combineren en stuk voor stuk boeiend en succesvol houden.

Was het dan makkelijker voor onze grootmoeders?

Absoluut. De bakens waren duidelijker. Hier waren de goeie mensen, daar de slechte. Nu lopen die categorieën door elkaar. Als moeder moet je de hele tijd uitkijken met wie je kinderen praten en omgaan. Ze kunnen verleid worden door drugs, ze kunnen ernstig ziek worden als ze vrijen… Allemaal dingen die niet noodzakelijk in the picture waren 25 jaar geleden.

We neigen steeds meer naar een maatschappij waar falen niet getolereerd wordt: niet in je job, niet in je privé-leven, niet in je rol als moeder. Wordt de druk niet ontzettend groot met al die regels en waarheden?

Je kunt natuurlijk gefrustreerd raken als je ideaalbeeld de perfectie is. Geef jezelf de kans om menselijk te zijn, om fouten te maken. Je best doen is al goed genoeg. Maar een beetje druk is ook niet slecht. Ik denk niet dat het een goede zaak is om moeder te zijn van een seriemoordenaar. Dat zou in mijn ogen een falen zijn. Als je kind een alcoholist, drugsverslaafde of crimineel wordt, kun je dat bezwaarlijk een succesverhaal noemen.

Nee, maar kun je een moeder daar zomaar verantwoordelijk voor achten?

Het is daarom niet meteen haar schuld, maar een moeder heeft toch de levensbelangrijke taak om kinderen waarden mee te geven, ervoor te zorgen dat ze gefocust blijven op de juiste dingen. Je krijgt de kans een leven vorm te geven waaruit misschien een wereldleider voortkomt, of iemand die een middel vindt tegen kanker. Iemand die echt een verschil zou maken. Je verliest de controle over je kind niet van de ene dag op de andere. Er zijn altijd signalen. Als je die op tijd oppikt, kun je nog preventief optreden voordat je plots met dat monster in je huis zit.

U schrijft dat de moeders nog steeds de primaire verzorgers zijn van hun kinderen. Komen de vaders niet verder dan de status van ‘partners in de opvoeding’?

De moeders blijven de primaire verzorgers omdat ze een speciale lichamelijke band hebben met hun baby, je kunt daar gewoon niet omheen. De vaders hebben al een hele weg afgelegd hoor, maar het zijn nog steeds de moeders die de primaire zorgtaak op zich nemen. Mijn huidige echtgenoot was er bijvoorbeeld van overtuigd dat hij kinderen wou met mij. Ik zei: “Voor mij is dat prima, maar ik wil niet de primaire verzorger zijn. Dat betekent dat als ons kind ziek wordt, jij thuis blijft en ik ga werken. Als de babysitter plots afbelt, zoek jij een andere, niet ik. Ik heb dat allemaal gehad, ik ben een alleenstaande moeder geweest gedurende acht jaar, voor mij hoeft dat niet meer.” Toen heeft hij daarover nagedacht en is hij tot de conclusie gekomen dat hij dat ook niet zag zitten.

Zit het zo bij de meeste gezinnen?

Dat zie ik toch als ik rondkijk. Ik zie weinig vaders die staan te trappelen om die rol op zich te nemen. Wie staat ’s nacht op als een kind ziek is? Ga dat maar eens na!

Is dat sociaal bepaald, of kiezen vrouwen zelf voor die rol?

Ik geloof dat er een biologische drang is bij vrouwen om dat te doen, omdat zij het kind hebben gedragen en het daarna vaak ook nog voeden. Die intieme connectie begint bij de bevruchting. Maar daarnaast heb je ook de traditie die voorschrijft dat vrouwen verantwoordelijk zijn voor de zorg en de bescherming van de kinderen terwijl de man gaat jagen. Die verdeling is al duizenden jaren oud. Wat niet wil zeggen dat het daarom vandaag nog zo hoeft te zijn, en dat is het ook niet altijd, maar de statistieken liegen er toch niet om.

In uw boek heeft u het over ‘ouderschapsovereenkomsten’, een soort contract dat je op voorhand opstelt met je partner over welke ouderschapsstijl je samen gaat hanteren.

Die gesprekken zijn enorm belangrijk. Je kunt ervan uitgaan dat iedereen dingen oppikt uit z’n eigen opvoeding. Je beseft soms niet welke invloed je eigen ouders op dat vlak hebben gehad. En het botst natuurlijk wanneer zijn ouders en haar ouders er totaal andere gewoontes op na blijken te houden. Het is maar wanneer je samen een kind hebt, dat zulke dingen aan de oppervlakte komen.

Zijn die virtuele contracten niet erg zakelijk? Een gezin is geen bedrijf, emoties spelen nog steeds een belangrijke rol. Wie zegt dat ouders zich effectief aan die afspraken zullen houden?

Ik denk toch dat het belangrijk is om zulke dingen vast te leggen. En lukt het niet in de praktijk, dat moet je nog maar eens praten om te zien hoe het wel kan werken. Een bevriend Hollands koppel kreeg net een baby, en ze spraken af dat zij mama zou zijn van zes uur ’s morgens tot negen ’s avonds, en dat papa de nacht voor zijn rekening neemt. Zij vindt het te gek. Ze geeft geen borstvoeding, dus hij kan ’s nachts flesjes geven. Nu hoeft ze niet dag en nacht klaar te staan. Iedereen is tevreden.

Een van uw bekende stelregels is: ‘Lessen worden herhaald tot ze zijn geleerd’. Legt u dat eens uit met betrekking tot het moederschap.

Je kunt niet de hele tijd hetzelfde doen en toch verwachten dat het resultaat van je handelen verschillend zal zijn. Dat zou alleen maar dwaas zijn. Je moet iets anders proberen als je een andere uitkomst wilt. Het lijkt doodsimpel, maar mensen zondigen hier de hele tijd tegen. Als je elke dag opnieuw problemen hebt om je kind in slaap te krijgen, dan moet je daar iets op vinden. Zet een muziekje op of ga desnoods een eindje wandelen, maar verander iets aan het patroon. Wees creatief. Creativiteit is zo belangrijk. Het is de enige manier om uit geblokkeerde situaties te raken.

Wat kunnen we leren van onze eigen moeder? U schrijft dat het belangrijk is dat jonge moeders de relatie met hun moeder eens onder de loep nemen.

Dat is zo, want onbewust slorp je heel wat gewoontes en gedachten van haar op. Als een soort familie-erfenis. Sommige dingen daarvan wil je misschien niet aan je eigen kind doorgeven. Ik heb in mijn praktijk moeders gehad die helemaal dichtklapten wanneer hun kinderen vragen begonnen te stellen over seksualiteit. Als ik wat doorvroeg, bleek dat die vrouwen met hun eigen moeder ook niet over zulke dingen konden praten. Onbewust namen ze dezelfde houding aan. Het is maar als je daar voor jezelf eens durft bij stil te staan, dat je vermijdt dezelfde fouten te maken.

Maar weet je wat voor veel vrouwen nog het eigenaardigste is aan moeder worden? Dat ze hun eigen moeder beter gaan begrijpen. Plots ervaar je wat zij allemaal moest doormaken met jou. Daarvoor alleen al is het de moeite waard.

Chérie Carter-Scott, De gave van het moederschap. Een handreiking voor moeders in tien waarheden, De Boekerij, 310 blz., 13,50 euro.

“Flexibel zijn, luisteren, aandacht focussen, aanvoelen, loslaten,

lijnen trekken… moederschap is zowat

de zwaarste jobomschrijving die er bestaat.”

“Je best doen is al goed genoeg. Maar een beetje druk is

ook niet slecht. Ik denk niet dat het een goede zaak is om

moeder te zijn van een seriemoordenaar.”