Bijna vijftig jaar duurde het tot Amos Oz kon schrijven over zijn moeder die zelfmoord pleegde toen hij een jongen van dertien was. Tot op dat moment had hij nooit meer met iemand gesproken over haar. Het laatste hoofdstuk van zijn autobiografische Een verhaal vanliefde en duisternis(De Bezige Bij) is een pijnlijk nauwkeurige reconstructie van de laatste dagen van haar leven. Het sluitstuk van zijn eigen leven ook. Het relaas van het zich buitengesloten voelen dat het opgroeiend kind ervaart, terwijl het, min of meer bewust, getuige is van de drama’s in het leven van zijn ouders. Er spelen zich voor zijn ogen scènes uit een huwelijksleven af, waarvan hij pas veel later de ware toedracht kan en durft onder ogen te zien.

“Moeders maken veel fouten, maar zijn nooit schuldig” is zowat het motto van het nieuwe, nogal warrige en sterk moraliserende boek De magie van de moederschoot van Bo Coolsaet (uitgeverijVan Halewyck). Een kind wordt mens door zich te spiegelen aan zijn vader en zijn moeder, maar op de een of andere manier lijkt die moeder altijd beladen te worden met een veel groter aandeel in wat fout kan gaan. Een Nederlandse psycholoog schreef onlangs een giftig boekje met als titel Moeders zijn loeders. Meteen te vergeten trouwens.

De magie van de moederschoot dreigt verloren te gaan, volgens Coolsaet, nu “de moederschoot meer openbaar is dan de bankrekening”, sinds zelfs bevallingen plaatshebben op de beeldbuis. Zou het ? Zou het werkelijk zo zijn dat alles voorspelbaar en helder wordt door alles bespreekbaar en toonbaar te maken, door te proberen alle psychologische verbanden en mechanismen te ontrafelen ? Zouden we ooit bevrijd worden van de duistere banden en ingewikkelde verbanden die ons ketenen aan degenen die onze ouders zijn en aan onze kinderen ?

Het is een onmogelijke zaak. Omdat alleen wie met afstand kan kijken, haarscherp waarneemt wat zich tussen mensen afspeelt. In het eigen leven zowel als in het leven van anderen. Omdat we meestal op het ogenblik zelf niet willen zien wat er echt gebeurt. Omdat we verkiezen te vluchten in waanvoorstellingen, uit veiligheidsoverwegingen of uit angst. Omdat we onze eigen, vaak geconstrueerde verhalen nodig hebben om de bittere realiteit te omzeilen. Omdat we de zwakheid van de anderen nodig hebben om de confrontatie met onze eigen tekortkomingen en de harde consequenties daarvan niet onder ogen te hoeven zien. Omdat we in een ketting zitten, vastgeklonken aan het verleden en een onbewuste claim leggend op de toekomst.

Een infernale cirkel ? Misschien wel. Naar sluitstukken gaat een mens pas op zoek als hij zelf is vastgelopen. En misschien is dat wel goed zo. Want je altijd bewust zijn van het waarom van je beslissingen, keuzes en handelingen werkt beslist verlammend.

Misschien zijn we daar tegenwoordig wel een beetje te veel mee bezig, met dat ontleden van wat we doen, met wie en waarom ? Misschien verliezen we daardoor wel een groot deel van onze spontaniteit en onbekommerdheid ? Misschien wordt alles daardoor wel veel moeilijker dan het ooit is geweest tussen mensen, tussen mannen en vrouwen, tussen ouders en kinderen. Misschien zijn we te weinig bereid om elkaar zwakheden en fouten te gunnen ? Om elkaar te vergeven.

Boeken en artikels over moeders, over vaders, over relaties, over omgangsregels tussen mannen en vrouwen. Voor mijn part mag men ze allemaal opstoken in een groot vreugdevuur van ijdelheden. Meestal zijn het toch maar amateuristische pseudo-psychologische mikmakjes die meer kwaad dan goed doen. Maar het verkoopt als zoete broodjes, die relatie-vakliteratuur.

Ik heb dezer dagen veel meer gehad aan de emotioneel ingehouden autobiografie van Amos Oz dan aan het ijdele geschrijf van professor Coolsaet. Die vanuit de moederschoot ook nog even een recept wil meegeven voor het hervormen van de halve wereld.reacties : TESSA.VERMEIREN@knack.be

Tessa Vermeiren