De verdedigings- en herstelmechanismen van planten nabootsen in cosmeticaproducten. Een aanpak die nauwgezette observatie en intuïtie koppelt aan hightechresearch. Met almaar betere resultaten.

Wellicht kent u ook de anekdote over de ontdekking van klittenband ? Toen George de Mestral zijn kinderen met klis of klittenplant zag spelen en merkte hoe de bloemhoofdjes zich vasthaakten aan hun kleding, kreeg hij een geniale inval : dat hechtingsproces nabootsen met behulp van minuscule haakjes. Het resultaat is een van de populairste sluitingsmechanismen ooit : klittenband of velcro. Deze benadering – de natuur secuur observeren en imiteren – heet biomimetica. Een ander voorbeeld : lotusbladeren, die zelfs in een vochtige omgeving droog blijven, stonden model om zowel waterafstotende verf als zelfreinigende ruiten voor wolkenkrabbers uit te kienen. Om de geluidsoverlast door de Shinkansen (de Japanse hogesnelheidstrein) tot een minimum te beperken, namen de ingenieurs een voorbeeld aan de uil : zijn vlucht is uiterst geruisloos, omdat kleine donshaartjes op zijn veren verhinderen dat er zich luchtwervelingen vormen.

Levende organismen nabootsen in een poging hun talenten te kopiëren, het is niet nieuw. Denk maar aan Leonardo da Vinci : die had bij het schetsen van zijn luchtvaarttuigen de vleugels van vogels voor ogen. Sinds de eeuwwisseling kreeg de me- thode een haast filosofische dimensie. Janine M. Benyus pleit in haar boek Biomimicry : Innovation Inspired by Nature (1997) voor een revolutie die, in tegenstelling tot de industriële revolutie, “een tijdperk inluidt waarin we niet langer focussen op wat we uit de natuur kunnen halen, maar wel op wat we van de natuur kunnen leren”. In een periode waarin men opnieuw ontdekt hoe vernuftig, maar ook hoe broos de ecosystemen van onze planeet wel zijn, krijgt Benyus’ mantra extra weerklank.

Dat is vooral zo als het gaat om schoonheidsproducten. Tot een paar jaar terug werden crèmes of serums e.d. die plantenextracten bevatten nog afgedaan als onglamoureus : men associeerde ze met zelfgestookte brouwseltjes en met overjaarse hippies op zoek naar authenticiteit. Maar nu heeft die cosmetica wél de wind in de zeilen, getuige de verkoopcijfers van de sector. Clarins bijvoorbeeld, pionier op het vlak van beauté par les plantes (de slagzin van het merk bij zijn lancering 60 jaar geleden), is vandaag in West-Europa nummer 1 in het verzorgingssegment. Marie-Hélène Lair, dokter in de farmacie, is er directrice communicatie.

Hoe verklaart u de huidige belangstelling voor schoonheidsproducten op basis van planten ?

Marie-Hélène Lair : Christian Courtin, de stichter van Clarins, zei ooit met spijt : “Men is de natuur oubollig gaan vinden.” Ik denk dat de lancering van onze producten in Azië, waar men altijd veel bewondering heeft gehad voor de natuur, ons ertoe heeft aangezet om de natuurlijke rijkdom opnieuw naar waarde te gaan schatten. De natuur is het allergrootste laboratorium : ze zoekt en vindt al vier miljard jaar oplossingen om te overleven, om zich aan te passen en om daarbij zo weinig mogelijk energie en hulpbronnen te gebruiken. Een haast onuitputtelijke bron van inspiratie !

Hoe beslist u eigenlijk met welke planten u aan de slag gaat en met welke niet ?

Wanneer we bestuderen hoe de natuur erin slaagt problemen op te lossen, focussen we op drie aspecten : vorm, functie en ecosysteem. Ik neem het voorbeeld van de zonnebloem. De stengel moet voldoende stevig zijn om die zware bloem te dragen, maar ook soepel genoeg om de bloemknop naar de zon te wenden. Bij Clarins extraheerden we uit die stengel de auxines die verantwoordelijk zijn voor die eigenschap en we voegden ze toe aan de formule van ons ‘Multi-Intensive Concentré Décolleté-Cou’, omdat die lichaamszone eveneens soepel en beweeglijk moet zijn. Die formule bevat eveneens een extract van haronga uit Madagaskar. Na bosbrand, wat vaak voorkomt op dat eiland, is de haronga een van de eerste planten die terug groeien. De haronga benut de energie van de zon om de bodem te herstellen. Andermaal lieten we ons inspireren door die troef om de huid te herstellen. Die ingevingen bleken achteraf lonend, maar dat is niet altijd het geval. We hanteren, zoals altijd, de trial-and-errormethode.

De vervuiling is een grote bekommernis van de vorsers. Kunnen we ook op dat vlak iets leren van planten ?

Absoluut ! Kijk naar akkerkool, een geel bloempje dat in de berm langs autosnelwegen bloeit. Onze laboratoria hebben het plantje onderzocht en al in 1991 ontdekt dat een extract van de blaadjes het natuurlijke verdedigingsmechanisme van de huid een boost geeft en aldus huidveroudering helpt tegengaan. Zo konden ze een pollutiewerend complex ontwerpen dat vandaag al aan de vijfde generatie toe is en almaar performanter wordt.

Maar onze huid veroudert ook door stress en slaaptekort.

Ook op dat vlak zoeken we inspiratie buiten : we trachten de oplossingen die de natuur heeft gevonden te vertalen in cosmetica. Toen we met een nog gerichter verzorgingsproduct wilden komen voor de millennials – de actieve dertigers van vandaag die altijd met tien dingen tegelijk bezig zijn – hebben we eerst hun levensstijl bestudeerd. Want die is nu heel anders dan in 1988, toen we ‘Multi-Active Jour’ lanceerden. Vandaag wordt de slaap van jonge vrouwen vaker onderbroken. Vandaar dat we de gloednieuwe formule van de nachtcrème uit dit gamma hebben verrijkt met goudpapaver. Die bloem, ook wel slaapmutsje genoemd, gaat dicht om zichzelf te herstellen en helpt een te korte of onderbroken nachtrust compenseren.

LONGOZA BIJ DIOR

In 1992 al werd de aandacht van de Diorlaboratoria getrokken door longoza, een bloem met een uitzonderlijk regenererend vermogen die groeit in het tropische woud van het zuidoosten van Madagaskar. De bevolking van dit eiland gebruikt de plant voor haar geneeskrachtige eigenschappen. Longoza draagt ook vruchten die scharlakenrood kleuren en één keer per jaar worden geoogst. Elke vrucht bevat minstens twintig kostbare zaadjes. Dior schakelt alle inwoners van een dorp in om op zoek te gaan naar rijpe vruchten – goed voor circa 500 kilo zaadjes – en die te verzamelen voor Dior. De werkzame stof die de zaadjes na anderhalve maand behandeling opleveren, vormt het steringrediënt van het volledige cosmeticagamma ‘Capture Totale’. Onlangs werd de formule van de crème uit dit gamma vernieuwd.

Capture Totale, Crème Multi-Perfection Texture Universelle van Dior, 173 euro voor 60 ml (navulbare pot).

IJSKRUID BIJ YVES ROCHER

Hét steringrediënt van het gamma ‘Sérum Végétal’ – in 2015 gelanceerd en dit jaar uitgebreid – is een plant die stamt uit de woestijngebieden in zuidelijk Afrika. IJskruid is in staat zich aan de meest extreme klimato-logische omstandigheden aan te passen. Daardoor heeft het zich in de loop der eeuwen kunnen verspreiden tot in Australië, het Amerikaanse continent, het Middellandse Zeegebied en zelfs tot in het Franse La Gacilly, waar het biologisch wordt geteeld voor de laboratoria van Yves Rocher. In tegenstelling tot de meeste planten die gemiddeld twee sets chromosomen hebben, bezit ijskruid er tot 128 ! Een complex kaartspel dat de plant in staat heeft gesteld de eeuwen te trotseren. IJskruid-extract heeft naar verluidt een gunstig effect op de vernieu- wings-, herstel-, beschermings- en verdedigingsfuncties van de huid, waardoor rimpelvorming wordt uitgesteld.

Sérum Ultra-Lissant, gamma Sérum Végétal van Yves Rocher, 21 euro voor 30 ml (te koop vanaf februari).

VANILLA PLANIFOLIA BIJ CHANEL

Tien jaar geleden lanceerde Chanel een crème die zou uitgroeien tot een van de knapste anti-agingconcepten van het merk. Al begon alles jaren eerder : begin deze eeuw vatte Chanel intuïtief belangstelling op voor een vanillevariëteit – een van de 117 geïnventariseerde wereldwijd – die voorkomt in het noorden van Madagaskar. Die intuïtie bleek juist : in de peulen bevinden zich polyketonen met een buitengewoon regenererend vermogen. In 2011 stelde Chanel vast dat andere moleculen (ditmaal uit de bloemen) krachtige antioxidanten zijn en voegde die ook aan de formule toe. Nu zijn in de nog groene peulen moleculen ontdekt die bij machte zijn om in de huid de aanmaak van een enzym met krachtig anti-agingpotentieel te stimuleren. Voortaan kan de crème ‘Sublimage’, die bestaat in drie texturen, dus bogen op drie complementaire weldaden uit een en dezelfde plant.

Crème Sublimage van Chanel, 310 euro voor 50 ml.

ORCHIDEE BIJ GUERLAIN

Laat u vooral niet misleiden door haar broze voorkomen : achter de tere bloemblaadjes van de orchidee schuilt een strijdlustige bloem die ruim honderd jaar kan leven. Meer was er niet nodig om de onderzoekers van Guerlain te fascineren. Zij sleutelen onophoudelijk aan de formule van de extreem luxueuze anti-agingcrème van het merk. In het Orchidarium onder leiding van dokter Frédéric Bonté worden diverse variëteiten nauwgezet geanalyseerd. De vorsers ontleden de bloemen, de bladeren en de stengels tot het puntje van de luchtwortels. Vervolgens wenden ze de troeven van al die variëteiten aan in de onophou-delijk geoptimaliseerde formule van een crème die in 2016 al tien jaar bestaat. Alvorens de bloemen arriveren in de beschermde serres in Genève worden ze geteeld, maar ook beschermd en opnieuw aangeplant in China, in een 444 hectare groot natuurreservaat op een hoogte van ruim 1600 meter.

Crème Orchidée Impériale van Guerlain, 422 euro voor 50 ml.

GINKGO BILOBA BIJ SISLEY

In 1999 zette Sisley zijn eerste globale anti-agingproduct in de markt : het merk wilde af van een eenzijdige benadering van huidveroudering – rimpelbestrijding – en koos resoluut voor een totaalaanpak. Het gamma ‘Sisleÿa’ werd voortdurend uitgebreid : het omvat nu ook een voorbereidende lotion die de huid hydrateert zodat die ontvankelijker is voor de werkzame stoffen die huidveroudering tegengaan. Hét steringrediënt van het concept is extract van de Japanse tempelboom (Ginkgo biloba), een boom met legen- darische kracht. Zes tempel- bomen vlak bij het epicentrum van Hiroshima kregen in de lente van 1946 opnieuw knoppen en waren daarmee de eerste levende elementen die er een teken van leven gaven. De traditionele Aziatische geneeskunde prijst de gingko al sinds mensenheugenis. Vandaar dat deze boom een ideale kandidaat is voor de fytocosmetologie waar Sisley al sinds zijn oprichting in 1976 voorstaat.

Essential Skin Care Lotion Sisleÿa van Sisley, 122 euro (150 ml).

Door Delphine Kindermans & Isabelle Willot

“De natuur zoekt en vindt al miljarden jaren oplossingen om te overleven”