Popartiesten die de neoklassieke toer opgaan en klassieke musici die zich op het rockpad begeven : een tendens waar je niet omheen kan. ?De beste musici verleggen altijd hun grenzen”, zegt pianiste/komponiste Anne Dudley, zelf een perfekt voorbeeld van muzikale kruisbestuiving.

JACKY HUYS

In de muziek vallen de meest intrigerende ontwikkelingen meestal in de marge te noteren, ver weg van het brede publiek. Experimenten, risico’s en kruisbestuivingen zijn nu eenmaal enkel aan durvers en fijnproevers besteed en commercieel volkomen oninteressant. Af en toe ontstaan er rimpeltjes en in het geval van de omhooggehypte Spaanse patertjes heuse rimpels, maar de commotie waait snel over : een platenindustrie gaat immers genadeloos op zoek naar een vers snoepje, iedere week opnieuw.

Dat neemt niet weg dat er in die marge dus een en ander te rapen valt. Popjongens en -meisjes die de neoklassieke toer opgaan en klassieke musici die hun oog op rock laten vallen : het is in 1995 een tendens geweest waar je niet omheen kon. ?Lambarena, Bach to Africa”, een soort hommage aan Albert Schweitzer, probeerde Bach te koppelen aan de rootsmuziek van het Afrikaanse Gabon. Bobby McFerrin u hebt z’n wereldhit ?Don’t worry be happy” ongetwijfeld ooit meegefloten ontpopte zich op ?Paper music” tot zanger en dirigent van The Saint Paul Chamber Orchestra. En in het zog van Madredeus bleek Portugal nog aanzienlijk meer talent te herbergen. De groep Ala Dos Namorados met het natuurtalent Nuno Guerreiro als vokaal aantrekkingspunt bracht ook op z’n tweede cd, ?Por Minha Dama”, een aktuele, gemodernizeerde, urbane versie van de oeroude fado.

De Britse Anne Dudley inkorporeerde bijna op haar eentje de teorie van de kruisbestuiving. Ze studeerde aan het Royal College of Music en het King’s College in Londen, ze werkte als pianiste en arrangeur en legde toen de muzikale fundamenten onder artiesten als Wham !, Malcolm McLaren, Frankie Goes To Hollywood, Liza Minelli, Paul Young of de Pet Shop Boys. Ze was ook een van de oprichters van het baanbrekende gezelschap Art of Noise. En ze is een veelgevraagde komponiste van soundtracks : ?The Crying Game” en ?Buster” zijn bijvoorbeeld van haar hand. Op ?Ancient and Modern” een zeer symbolische titel trouwens gaat ze na vele jaren terug naar haar klassieke roots.

Dudley : ?De ervaring die ik de voorbije tien, vijftien jaar heb opgedaan met het schrijven van muziek voor tv-series en films is zeer waardevol geweest. Zo heb ik mijn techniek ontwikkeld. Ik was gewoon op het punt gekomen waarop ik dacht : nu is het tijd.”

?Ancient and Modern” betekent niet dat Dudley pop de rug toekeert : ?Mijn leven bestaat uit drie elementen, en een daarvan is popmuziek, waar ik van hou om diverse redenen. Ik heb pas de arrangementen gemaakt voor twee groepen, Pulp en Boyzone. De ene heeft een grote geloofwaardigheidsfaktor, de andere geen. Maar het is goed dat beide bands doen wat ze doen. In popmuziek heb je een bepaalde urgentie : ze bellen me op om arrangementen te maken die eigenlijk al de dag ervoor klaar hadden moeten zijn. In klassieke muziek heb je dat niet. Ten tweede is er de filmmuziek, waar ik ook enorm van hou. Daar komt mijn vaardigheid ook nog eens bij te pas. En uiteindelijk zijn er projekten als Ancient and Modern, wat ik in de toekomst meer hoop te doen. Ik wist niet goed hoe die plaat ontvangen zou worden. Ik vreesde dat noch de popfans, noch de klassieke-muziekliefhebbers de plaat goed zouden vinden, en het dus een privé-pleziertje zou zijn geweest.”

Dudley heeft haar klassieke plaat uitgebracht op een poplabel, dus niet bij een firma waar het woord ?Deutsch” in voorkomt. Ze glimlacht : ?Er was interesse van EMI Classics, maar ik hou van de aanpak van Echo Records. Ik hou van wat ze doen en we hebben een gelijkaardige achtergrond. Ik voel me goed waar ik zit.” Een en ander impliceert dat ze in een ander recensentencircuit terechtkomt : ?Klassieke critici zijn elitair. Ze kunnen en willen niet aanvaarden dat klassieke muziek beïnvloed kan worden door popmuziek of vice versa. Kijk, de recensie die mij het grootste genoegen verschafte, was die in het tijdschrift Classic CD omdat de schrijver geen problemen had met die artificiële onderverdeling tussen klassieke muziek en pop. Maar ik heb eens met een dirigent gesproken, een zeer erudiete, intelligente, muzikale man. Hij had nog nooit van multitrack recording gehoord. Ik dacht : waar heb je al die tijd gezeten ? Ik stond versteld. Ik werk meestal met mensen die open staan voor dingen, met sessiemuzikanten die op verschillende gebieden experimenteren en daar geen problemen mee hebben.”

Er bestaan verschillende teorieën over klassieke muziek. Sommigen vinden dat die moet worden gespeeld zoals dat altijd al gedaan is, anderen opteren voor meer baanbrekendheid. Dudley is een adepte van de tweede soort : ?Er mag dan al toenemende interesse bestaan voor autentieke uitvoeringen en instrumenten, ik voel meer voor het idee dat elke generatie dingen uit het verleden herinterpreteert. Als iemand over 300 jaar mijn muziek nog speelt, zou ik dolgelukkig zijn. Het zou me niet kunnen schelen dat ze het veranderen of anders spelen. Ik denk dat geen enkele komponist dat erg zou vinden. Als je denkt aan het publiek dat Mozart voor het eerst hoorde : de enige manier die zij kenden om naar muziek te luisteren, waren de zeldzame live-uitvoeringen. Tegenwoordig worden we overspoeld door muziek van verschillende eeuwen en van verschillende genres. Dat betekent dat onze perceptie van muziek en de manier waarop we naar muziek luisteren, zijn veranderd.”

Mozart als komponist in 1996, het lijkt een speelse hypotese. Dudley gokt : ?Mozart was heel produktief, hij heeft enorm veel muziek geschreven op korte tijd. Ik denk dat hij gefrustreerd zou zijn, met al die orkesten die hij drie jaar op voorhand zou moeten boeken en de subsidie die hij bij een of andere kommissie zou moeten aanvragen. Ik heb zo het idee dat hij muziek zou schrijven voor films en televisie, want dan zou hij veel kunnen schrijven op een korte tijd. Een beetje zoals Prince nu, met zijn eigen studio. Ik ben ervan overtuigd dat Mozart in studiotechnieken geïnteresseerd zou zijn.”

Over de kollega’s geen kwaad woord, maar toch, Dudley heeft haar bedenkingen : ?Het sukses van de Spaanse monniken begrijp ik niet helemaal. Hun plaat is rustgevend en spiritueel, maar ik vind ze helaas nogal saai. Ik hou er niet van om barrières op te trekken tussen verschillende genres. Het vermengen van genres heeft altijd al bestaan. Kijk naar Miles Davis : die koos altijd verschillende muzikanten. De beste muzikanten zullen altijd hun grenzen blijven verleggen, nieuwe horizonten verkennen. Ik probeer dat ook te doen.”

Sommige platenlabels zijn aktiever werkzaam in deze muziekhoek dan andere. Sony Classical bijvoorbeeld brengt geregeld werk uit. Laatst nog ?15 wild decembers” van Geoff Smith en Nicola Walker Smith, een duo dat tevoren op het kleinere Kitchenware-label zat. ?15 wild decembers” heeft let op de symboliek een bonus-cd mét, eat your heart out Ludwig Von, remix. Smith en Smith zijn overigens ook auteurs van ?American Originals”, waarin ze 25 contemporaine komponisten als John Adams, Laurie Anderson, Glenn Branca, Philip Glass, Meredith Monk, Steve Reich of Terry Riley interviewen.

Ook bij BMG Classics wordt er aan de kar getrokken. Francis Weyns heeft er ?Global Soundscape” uit de grond gestampt : ?Het is een Belgisch initiatief, waarin interessante projekten en koncepten ondergebracht worden. Dat kan een dance-projekt of een ambientplaat of 16de-eeuwse klassieke Arabische muziek of metal-klassiek zijn. Voorwaarde is dat de artiesten en de muziek echt zijn, waarbij we experiment en brede interessegraad aan elkaar trachten te koppelen zonder plat te worden. Met andere woorden : Vanessa Mae komt er niet op. Kijk, de laatste jaren zijn de muzikale barrières nagenoeg verdwenen. Doorslaggevende reden hiervoor ligt voor mij in het feit dat hetdance-, ambient- en metal-genre nu allemaal in het undergroundcircuit starten, waardoor de synergie tussen verschillende genres veel makkelijker ligt. Global Soundscape kun je een verzameling noemen van underground-klassieke pogingen om te experimenteren met andere muziekvormen.”

Het eerste projekt was Give Beauty, een niet onaardige kombinatie van contra-tenor Orlando en cellist Wolfram Huschke. Maar de cd ?The mixes” bleek niet aan te slaan en beide musici zagen een verdere samenwerking niet zitten. Ook Weyns zelf heeft een andere funktie bij BMG gekregen, maar hij waakt erover dat Global Soundscape geen stille dood sterft. ?Het duurt alleen allemaal veel langer dan ik dacht”, zegt hij. ?We planden bijvoorbeeld een kompilatie, samen met hetdance-label News, voor oktober, maar ik was niet gelukkig met het aanbod : te veel new age naar mijn smaak. Uitgesteld is niet verloren : tegen de lente zal de verzamelaar er zijn.”

Ook met de cellist Huschke solo wordt verder gewerkt. Er wordt een producer gezocht voor zijn volgende cd (op de vorige stond onder andere zijn opvallende versie van Jimi Hendrix’ ?Purple Haze”), men denkt aan een kleine toernee door Vlaanderen en hoopt zelfs de man klaar te stomen voor de grote festivals. Een erg intrigerend en enigszins verward musicus, deze Duitser, zoals hij door zijn hotelkamer loopt : kaal, rood aanlopend, schoppen van handen. ?Ik heb altijd veel lessen gevolgd en veel geoefend op een klassieke manier”, zegt hij. ?Gisteren nog heb ik vijf uur Boccherini geoefend. Maar ik heb ondervonden dat als ik te veel oefen, mijn eigen muziek steriel wordt. Ik ben geboren in een klein stadje, Türingen, in Weimar, en daar was een muziekschool in een oud kasteel. Ik kom uit een muzikaal gezin. Mijn vader was pianoleraar en koorleider. Ik heb de cello gekozen omdat dat instrument beter bij mijn lichaamsbouw paste : ik was groot en had grote handen. In het begin was het een spel. Ik speelde niet zo goed, maar het klonk wel oké. Pas rond mijn 14de hoorde ik uitstekende cellisten en was ik onder de indruk van het mooie geluid dat een cello kan voortbrengen”.

Huschke kon vroeger geen noten lezen : ?Mijn vader speelde de noten vaak voor op zijn piano en dan speelde ik ze na op het gehoor. Ik improvizeerde ook veel. Daarna, tussen mijn 14de en 18de, kwam er een periode waarin ik uitsluitend nog met mijn hoofd speelde, niet meer op het gevoel. Geen improvizaties meer. Ik heb toen de derde prijs behaald in een wedstrijd, ik was de beste cellist in mijn kategorie. Sinds mijn 18de, tot nu, ken ik periodes waarin ik nu eens hou van klassieke muziek, dan weer van heavy metal. Een groot spektrum van gevoelens, dus. Ik heb in veel groepjes gespeeld : zowel jazz als folk als blues.”

Huschke had kunnen opteren om in een symfonieorkest te spelen. Hij heeft dat niet gedaan : ?Mijn roeping lag elders. Ik heb al op straat gemusiceerd met mijn cello en ik heb een tijdje bij een modern ensemble gespeeld, over heel Europa. Ik kon daar niks van mijn eigen kreativiteit kwijt en begon steeds meer te drinken uit pure ellende. Ik heb toen besloten nooit meer zo’n job aan te nemen. Ik heb daarna in één jaar 40 stukjes gekomponeerd voor mijn cello. Dat was wat ik wilde doen, iets waarin ik wat van mezelf kon steken. Ik heb ook een tijdje in de Verenigde Staten gespeeld. Daar was veel geld te verdienen met het spelen van cello, maar na een half jaar werd ook dat mij te veel. Het was er te gepolijst. Ik ben teruggekeerd naar Duitsland met niets en heb een auditie gedaan voor een tweederangsorkest. Ik was verschrikkelijk zenuwachtig en in de war, en ze hebben me niet aangenomen hoewel ze me goed vonden. Ik denk dat dat ook een teken was, dat ik daarvoor niet voorbestemd was.”

Af en toe speelt Huschke nog klassieke stukken. Maar solist zijn bij een orkest is een nachtmerrie : ?Ik weet dat de dirigent een klootzak is. Ik heb al in veel orkesten gespeeld, ook slechte, en ik weet dat ze daar spelen als mensen die in een fabriek werken. Als ik speel, zie je dat ook aan mijn gezicht, ik heb bepaalde uitdrukkingen. Toen ik gisteren een koncert op televisie zag, viel het me op hoe saai de muzikanten waren. Ze waren haast uitdrukkingsloos. Ik zou zonder problemen in een orkest spelen als ik mijn eigen spelregels mocht hanteren. En kunnen zeggen : oké, ik heb in jazzgroepjes gespeeld, ik heb voor 1.200.000 mensen gespeeld. Dat was de eerste of tweede keer dat een cellist in zo’n korte tijd voor zoveel mensen heeft gespeeld, met zijn eigen muziek.

Klassieke muzikanten leven vaak in hun eigen wereld. Zij weten niks af van andere genres of stijlen. Ze kennen de spirit van muziek niet. Tijdens de repetitie hou ik ervan om te praten over de muziek die we spelen, nieuwe dingen uit te proberen. Maar dat willen orkestleden niet. In orkesten mag je jezelf niet uitdrukken. Ik hou er niet van als ik niet mijn eigen zin mag doen. Zoals het nu is, ben ik dikwijls alleen en de sfeer is vaak koud, maar daar heb ik voor gekozen.”

Huschke weet dat hij bij een multinational zit en dat multinationals er àlles voor over hebben om cd’s te verkopen. Toch weigert hij bijvoorbeeld de Spaanse gregorianen als hype in te schatten : ?Nee, het publiek heeft religieuze gevoelens en deze muziek beantwoordt daaraan. Kijk, er kunnen nooit een miljoen mensen een cd kopen enkel en alleen door suksesvolle marketing. Het heeft eerder met de Zeitgeist te maken. De beste marketing gebeurt wanneer die tijdgeest betrokken wordt bij het marketingkoncept. De tijd was gekomen om de gregoriaanse gezangen uit te brengen, het heeft niets te maken met figuren die dachten er veel geld aan te verdienen. Het sukses van Enigma bewijst dat ook. Veel mensen zijn tegenwoordig bang dat alles zal instorten. Alles is extreem. Men is op zoek naar spiritualiteit, innerlijke rust.”

?Lambarena, Bach to Africa” is verschenen bij Celluloid ; Bobby McFerrin : ?Paper Music” bij Sony Classical ; Ala Dos Namorados : ?Por Minha Dama” bij EMI ; Anne Dudley : ?Ancient and Modern” bij Echo ; Geoff Smith : ?15 wild decembers” bij Sony Classical ; het boek ?American Originals” van Geoff Smith en Nicola Walker Smith bij Faber and Faber/London ; ?Diabolica” van Huschke bij BMG.

Pianiste Anne Dudley en cellist Wolfram Huschke : toon- beelden van een geslaagde synergie tussen oud en nieuw.