Hele karpetten huid werden de afgelopen maanden op het televisiescherm strakgetrokken, hectoliters vet weggezogen, dozijnen neuzen, oren en borsten gefatsoeneerd. Allemaal om ons te doen geloven dat je van een mooiere buitenkant ook van binnen beter wordt.

Een witte stretchlimo houdt halt voor een feestelijk verlicht hotel, genre jachtpaviljoen. Een portier gaat open en er verschijnt een gepedicuurde vrouwenvoet in een wufte avondsandaal. I’m so beautiful, croont Christina Aguilera vanuit het struikgewas. Ja, ik beken : ook ik heb de afgelopen maanden met milde verbijstering de wonderbaarlijke vermenigvuldiging van de opkalefatershows geregistreerd. Waar is de tijd dat bij een ‘voor en na’ in Flair een revolutionair effect werd bereikt door het aanbrengen van een vleugje lila oogschaduw ? Extreme makeover, Beautiful, The clinic, De w ellnesskliniek, The swan, Snip and Tuck… De mens als bouwwerf, de mogelijkheden lijken schier onbeperkt. Sommigen zien in die nieuwste culturele obsessie eens te meer de aanzet tot het algehele verval van de westerse beschaving. Het zij zo, maar morele verontwaardiging is mijn register niet. Wellicht uit gebrek aan illusies over de menselijke soort. Of simpelweg pragmatisme. Keep the best ofyou, change the rest of you, een refrein uit de musical The chorus line, lijkt mij niet eens zo’n domme stelregel. Is het je trouwens al opgevallen dat mensen met ethische bezwaren tegen esthetische chirurgie in de regel jonger dan dertig, bloedmooi of man zijn ? Meer bepaald het soort man dat grootmoedig verklaart dat échte schoonheid van binnenuit komt, maar in Ché likkebaardend boven de siliconentweeling van Eva Pauwels hangt.

Nee, meer dan de socio-culturele impact van de esthetische chirurgie als entertainment is het de manier waarop de Creatief met Vel en Vet-shows gepresenteerd worden die mij fascineert. Noem het beroepsmisvorming. Ook al omdat ik in het begin van mijn journalistieke carrière voornamelijk over medische onderwerpen schreef en op die manier van dichtbij getuige was van de snel veranderende mentaliteit tegenover plastische chirurgie. Ik bedoel maar, ik heb het nog meegemaakt dat een vrouw, van wie ik via via wist dat ze een ontsierend litteken in haar gezicht had laten wegwerken, mij aan de telefoon kwaad terechtwees omdat ik haar daarover durfde te bellen. In een tijd nota bene dat getuigenissen over dit soort onderwerpen anoniem en zonder foto’s in vrouwenbladen verschenen. Een paar jaar later ging het er al heel anders aan toe. Belde ik ergens aan en trok een wildvreemde mevrouw in de gang met-een al haar truitje over haar hoofd : “Wil je ze zien ?” Eerlijk gezegd was ik nogal gechoqueerd door het grote ankervormige litteken tussen de verkleinde en opgehesen borsten van de vrouw in kwestie. Maar zij was er zielsgelukkig mee, eindelijk verlost van de rugpijn waaronder ze sinds haar puberteit letterlijk gebukt ging.

Slagerij

Voor een andere reportage kon ik in een privé-kliniek in Nederland een facelift bijwonen. Ik zie de vrouw nog voor me : een verzorgde blondine van midden de vijftig met het figuurtje van een achttienjarige en een pittig Jean Seberg-kopje. Maar met die twee kreukelzones aan weerszijden van haar mond kon ze niet langer vrede nemen, ook al omdat ze de echtgenote én het uithangbord van een succesvol zakenman was. Dat de man in kwestie zelf een aanzienlijk embonpoint voor zich uit torste, deed zijn zakencijfer blijkbaar geen kwaad. Toen de patiënte goed en wel onder narcose was, wees de chirurg op een fijn wit lijntje voor haar oor : “Kijk, het litteken van haar vorige facelift.” Dat had ze er dus niet bij verteld. Nee, ik ben niet onderuitgegaan tijdens de ingreep, maar toen de arts de losgemaakte huid strak trok en het overschot wegsneed, wist ik dat ik er zelf al verdraaid verlebberd zou moeten uitzien vóór ik me levend zou laten villen.

Mislukkingen heb ik ook gezien. De vrouw die voor een neuscorrectie naar een arts ging en zich door hem ook een lipvergroting liet aanpraten. Niet zomaar elastine-inspuitingen dus, maar het doorsnijden en naar boven klappen van de huid van de bovenlip. Het resultaat zag er afschuwelijk uit, maar die slagerij als een medische fout erkend krijgen bleek in de praktijk vrijwel onmogelijk. Altijd een slecht teken trouwens, als een arts ingrepen voorstelt waar je zelf niet om gevraagd hebt. “Kies een arts zoals je een kapper kiest”, lees je in elke reportage over plastische chirurgie, en die richtlijn kan ik alleen maar onderschrijven. Een facelift of liposuctie is natuurlijk iets ingrijpender dan een nieuw kapsel, maar het zichtbare resultaat bij een aantal tevreden klanten en hun getuigenis is de best denkbare referentie.

Al bij al denk ik dat ik een vrij accuraat beeld heb van wat je van esthetische chirurgie kunt verwachten. Kwijnende ooghoeken die vloeken met een voor de rest jeugdige look ? Weg met die bloedhondenblik. Niet dat je er meteen een modellencontract aan overhoudt, maar de dag met een wakkere oogopslag beginnen, is ook niet mis. Een eerste vaststelling na een aantal afleveringen van respectievelijk Extreme makeover en de Vlaamse versie Beautiful : van keep the best of you is hier geen sprake. De kandidaten zijn zo doodongelukkig dat ze zichzelf het liefst integraal met het groot vuil zouden meegeven. “Ik voel mij geen vrouw”, snikt iemand die nochtans sprekend op een vrouw lijkt. Duidelijk een geval voor een bonafide psychiater, maar nee, de plastische chirurg zal deze klus wel klaren. Met een wenkbrauwenlift, neus- en kincorrectie, borstvergroting en liposuctie van heupen en dijen, bijvoorbeeld. Met minder dan 10.000 euro veeg je zoiets normaal gezien niet uit. En als bonus een bezoek aan de tandarts. Mijn God, met wat voor een kerkhof loopt de gemiddelde deelneemster in haar mond rond. En wat krijgt ze in de plaats ? Garmisch-Partenkirchen tijdens een sneeuwstorm. Bijters die om een close-up in The bold andthe beautiful smeken. In elk geval niets wat op een doorsnee menselijk gebit lijkt. Het is dan ook niet de bedoeling dat Assepoester in de vrouw van de buurman verandert, maar in een prinses. Zo hoort dat namelijk in sprookjes.

Vaudeville

Ook eigen aan sprookjes is dat alles altijd volgens hetzelfde stramien gebeurt. Breng daar verandering in en de kindjes protesteren : “Nee nee, zo ging het niet !” Zo ook verloopt elke afleve-ring van Beautiful identiek als de vorige en weet je als kijker precies wanneer de patiëntes zullen beginnen te huilen. Want altijd is er tijdens het helingsproces in afzondering die video van het thuisfront waarin de liefhebbende familie zich tot een volwaardig vaudevillegezelschap ontpopt, soms tot zichtbare verbazing van de opgelapte zelf. “Onze Jos, zo creatief. En graag dat hij mij ziet.” Nog onwaarschijnlijker is dat er zich nooit eens complicaties voordoen. Geen bloedingen, geen infecties, geen borstprothese die een centimetertje of twee hoger zit dan haar zusje. En met de pijn valt het allemaal geweldig mee. Terwijl ieder redelijk mens zich toch moet afvragen of het nu wel verstandig is, iemand zo lang onder narcose houden en de hele reutemeteut gelijktijdig uitvoeren. Maar die aanpak past natuurlijk perfect in de huidige Alles kan beter-tijdgeest. We willen het allemaal en een beetje snel ook.

“I feel like a dead cow”, zei in The swan één van de participanten toen de verdoving week. Een vrij geloofwaardige beschrijving van haar gemummificeerde toestand, zo leek me, maar de deelneemster werd prompt gediskwalificeerd, wegens een gebrek aan doorzettingsvermogen. Overigens is The swan een ronduit perfide variant van de opmooishows omdat de ex-lelijke eendjes uiteindelijk in een heuse schoonheidswedstrijd tegen elkaar uitgespeeld worden. De ultieme Zwaan is zij die de radicaalste transformatie onderging. Met andere woorden : zij die het minst op zichzelf lijkt. Een tikkeltje ironisch toch, vooral omdat al die nieuwbakken schoonheden uit dezelfde Stepford-vorm lijken te komen.

Al even waanzinnig is Snip and tuck, niet te verwarren met de hilarische fictiereeks Nip / tuck. Zoals wel vaker blijkt ook hier reality oneindig veel stranger than fiction. Snip and tuck speelt zich namelijk af in Miami, waar mensen borst-implantaten in hun derrière laten aanbrengen en vervolgens met hun Porsche tegen een palmboom knallen. Ook een manier om een nat pak te halen. In een recente aflevering meldde zich een man met een vetschort tot op zijn knieën. Het shot waarin de verpleegster na de operatie de teil vol goed doorregen buikspek wegdroeg, kon zo in een horrorfilm. Hoofdpersonen van de serie zijn vijf ’topchirurgen’, maar toch mensen zoals u en ik, althans dat wil men ons doen geloven. Want één van die keurslagers is al zo vaak gelift dat hij een leeftijds- en uitdrukkingloze alien lijkt, en een ander laat zich om de haverklap door een collega liposucceren. Na eerst nadrukkelijk een kruis geslagen te hebben. Begrijpelijk als je zag hoe heftig de confrater met de vetzuiger tekeerging, als een stratenmaker op speed met een drilboor.

Het worsteffect

Stuk voor stuk gaan de sterren van het operatiekwartier gebukt onder stress en privé-problemen en lijken ze me behoorlijk labiel. Je zult maar onder het mes belanden als de dokter zijn dagje niet heeft. In vergelijking met zijn Amerikaanse collega’s leek Jeff Hoeyberghs van De wellnesskliniek bijna normaal. Toegegeven, zijn ego is te expansief voor het modale televisiescherm en zijn taalgebruik al even plastisch als zijn ambacht. Maar hij vertelde aspirant-patiënten tenminste waar het op stond. Zoals die jonge, corpulente kleuterjuf die haar borsten wilde laten reduceren terwijl zelfs een kind kon zien dat ze beter drastisch zou vermageren. Met een sceptische blik woog de dokter één van haar borsten in zijn hand : “Laat mij daar een paar honderd gram afhalen, dat blijven nog ferm patatten, hé meiske.” Je zou denken dat zo’n vrouw ijlings de wellnesskliniek zou verlaten en er nooit nog een voet binnenzetten. Maar nee hoor, eens uit shocktoestand meldde ze zich voor een nieuwe raadpleging. Van masochisme gesproken.

Dan gaat het er in Beautiful een stuk zachtzinniger aan toe. Er valt ook wel eens te lachen. Als de stylist van dienst een onlangs gestroomlijnde een nauwsluitende avondjurk voorhoudt en met een uitgestreken gezicht voorstelt om voor ‘een worsteffect’ te gaan, om maar iets te zeggen. Mental coach Lieve Buelens lijkt me een doeltreffend mens met gezond verstand, van het type dat ook zonder extensief knip- en plakwerk een kaduuk zelfbeeld kan helpen oplappen. En welke vrouw droomt niet van het soort kapper dat peinzend naar haar hoofd in de spiegel staart en tot de slotsom komt dat er een wulpse verleidster in haar schuilt die smeekt om een outing middels een modieus piekenkapsel ?

De vraag is alleen : hoe vergaat het de schoonheid-van-de-tweede-kans na de triomfantelijke afdaling van de showtrap ? Als de modieuze pieken uitzakken, pantoffels de stiletto’s vervangen, de glamoureuze avondjurk achter in de garderobe hangt ? Hoe reageren man en kinderen eens ze van de schok bekomen zijn en hoe moet het als zus en beste vriendin niet blij maar stikjaloers blijken ? Volgens de Nederlandse psychiater Joost Campo, die in oktober laatstleden in Maastricht promoveerde met een studie over het verband tussen uiterlijk en psychoses en depressies, kan de wens tot een extreme verandering in het uiterlijk een aanwijzing zijn voor een psychotische stoornis als schizofrenie. Nu, zo’n vaart zal het meestal wel niet lopen. Maar eens een treurwilg, altijd een treurwilg, vreest de huiskamerpsycholoog in mij. Hoe ook, het boeiendste televisieprogramma over esthetische chirurgie heet ongetwijfeld Beautiful, twee jaar later. In afwachting daarvan stellen we een algehele bodylifting nog even uit : liever grin and bear dan snip and tuck. n

Tekst Linda Asselbergs/Illustratie Sanny Winters

Is het je al opgevallen dat mensen met ethische bezwaren tegen esthetische chirurgie in de regel jonger dan dertig, bloedmooi of man zijn ? Het soort dat grootmoedig verklaart dat échte schoonheid van binnenuit komt, maar in Ché likkebaardend boven de siliconentweeling van Eva Pauwels hangt.

Toen de arts de losgemaakte huid strak trok en het overschot wegsneed, wist ik dat ik er zelf al verdraaid verlebberd zou moeten uitzien vóór ik me levend zou laten villen.