Toen “Funny Games” op het Festival van Cannes in première ging, werd de toeschouwer gewaarschuwd voor de verregaande wreedheid. Om het deftige galapubliek te sparen, werd zelfs afgezien van de reguliere avondvertoning. “Funny Games” stelt inderdaad de zenuwen op de proef – ook van wie inzake geweld een en ander gewoon is. Wat deze omstreden film van de Oostenrijkse regisseur Michael Haneke echter zo schokkend maakt, is niet zozeer het geweld op zich, als wel dat de prent een onrustbarende bespiegeling inhoudt over hoe in de bioscoop en op de televisie met moord wordt omgegaan.

Een rijk gezinnetje (man, vrouw, kind, hond) wordt in hun afgelegen buitenhuis aan het meer gegijzeld, psychologisch gefolterd en uiteindelijk koelbloedig afgemaakt door twee jonge psychopaten die er zelf heel netjes, beschaafd en burgerlijk uitzien, wat hun barbaars gedrag nog onthutsender maakt. Over de motieven van de sadistische moordenaars tasten we volledig in het duister: deze gijzeling is een pure acte gratuit, bedoeld als grap zelfs (vandaar de sarcastische titel “Funny Games”). Haneke’s hyperrealistisch moorddrama schenkt ons zelfs niet het relatieve soelaas, die een makkelijke psychologische verklaring biedt. Hij zet gewoon de vaak ondraaglijk harde feiten op een rijtje, het mysterie van het kwaad intact. Zijn benadering is altijd afstandelijk, nooit exploitatief en vooral in het eerste deel van de film wordt de onhoudbare spanning op een verschrikkelijke manier opgedreven.

“Funny Games” werd ogenschijnlijk ingeblikt als een platte tv-film. Maar dat gegeven wordt heel sluw ondergraven door een aantal desoriënterende vervreemdingstechnieken. Enkele keren richt de welgeschapen psychopaat zich rechtstreeks tot het publiek in de zaal, beweert hij te doen wat de toeschouwer van hem verwacht (verlangt?). En in de meest bizarre ingreep corrigeert Haneke met de afstandsbediening van het tv-toestel het verloop van de filmactie. Aan de hand van dergelijke manipulaties stelt de cineast het hele proces van het kijken naar geweldfilms in vraag en maakt hij komaf met de onschuld van de passieve toeschouwer. Haneke noemt zijn radicale film dan ook geen thriller, maar een film over thrillers.

Wie is deze in 1942 in München geboren Michael Haneke? “Funny Games” is zijn eerste film die in België commercieel wordt uitgebracht en vormt in zekere mate een trilogie met twee vorige films, die scoorden in het festivalcircuit: “Benny’s Video”, waarin een door video bezeten scholier uiteindelijk op een afstandelijke, ceremoniële manier een meisje doodt; en “71 Fragmente einer Chronologie des Zufalls” waarin we de laatste uren zien in het leven van een aantal mensen die niks met elkaar te maken hebben, behalve hun zinloze dood wanneer ze lukraak door een student worden doodgeschoten. In deze drie films speelt Haneke op een diabolische manier – zijn strengheid doet zelfs aan Fritz Lang denken – met de verwachtingen van het publiek. Maar zijn manipulaties brengen uiteindelijk geen verlossing of entertainment (zoals in het Hollywoodmodel): de toeschouwer wordt medeplichtige en blijft verslagen en vertwijfeld achter.

“Funny Games” van Michael Haneke, met Susanne Lothar, UlrichMühe, Arno Frisch, Frank Giering, Stefan Clapczynski.