Steeds meer volwassenen gaan opnieuw studeren.

Het is hoogzomer en kinderen brengen hun moeder

koffie aan haar bureau. Of moeder en zoon

lijden samen onder de verdoemde “tweede zit”.

ANNA LUYTEN

FOTO’S : LIEVE BLANCQUAERT

David moet op het gebraad in de oven letten. Zijn moeder neemt met een medestudent van 44 jaar de vragen van haar examen door. Davids moeder heeft, net als haar zoon, tweede zit.

De medestudent is in zijn middagpauze een helpende hand komen toesteken. Hij helpt haar het examen kontraktenleer voor te bereiden. Op een kladbriefje schreef hij :

1. Bespreek het toepassingsgebied van de handelshuur (+ voorbeelden)

2. Bespreek de gevolgen bij vervreemding van het verhuurde goed bij huurkontrakten.

3. Bespreek het bewijs van de lastgeving.

Drie vragen, met daaronder :

Veel geluk !

Nicky De Boeck is 45. Moeder van een zoon van twintig en een dochter van achttien. Nicky De Boeck studeert rechten aan de VUB, tweede licentie. “Toen ik achttien was had mijn vader me al voorgesteld rechten te studeren. Maar ik had er toen absoluut geen interesse voor. Ik heb toen voor kinesiterapie gekozen. Ik heb altijd mijn beroep van kinesiste uitgeoefend. Maar ik was nooit die interesse verloren voor strafrechtprocedures. Vier jaar geleden besloot ik me aan de VUB in te schrijven als werkstudente. Ik werk nog steeds als kinesiste. Maar de kinderen werden groter, dus ik had iets meer vrije tijd. Die studie is meer… een uit de hand gelopen hobby. ” Gedurende het akademiejaar volgt ze ’s avonds de lessen aan de universiteit.

“Tijdens de examens loop ik op de tippen van mijn tenen. Ik sta ’s morgens om halfzes op zodat ik toch drie uur in alle rust kan studeren. ’s Ochtends, voor het gezin wakker is, studeer ik beter omdat je dan nog geen dagelijkse beslommeringen aan je hoofd hebt. Overdag ga ik naar mijn patiënten en ’s avonds studeer ik opnieuw. Hoewel het ’s avonds moeilijker is om mijn geest weer voor die studie vrij te maken. In de blokperiode doe ik zo snel mogelijk boodschappen, kook ik dingen die vlug klaar zijn. Mijn man haalt wel eens iets kant-en-klaar. Mijn strijkwerk besteed ik tijdens de blok uit. Hoewel, het is vreemd, maar soms voel ik dat dilemma nog : zou ik nu strijken of blokken ? Typisch voor iemand die in de examens zit. “

David zit in zijn tweede jaar handelsingenieur. Ook hij heeft tweede zit. “Het is moeilijk voor hem”, zegt zijn moeder. “Vorig jaar was hij in de eerste zittijd geslaagd. Het was leuker geweest moesten we allebei in onze eerste zittijd geslaagd zijn. Dat zegden we al tijdens de blokperiode in juni : Och, als we maar samen geslaagd zijn. Maar ja we hebben beiden maar drie vakken opnieuw te doen. “

Nu dragen ze samen de last van de hete augustusdagen. Nicky : “Ik denk anders over examens dan mijn man. Ik weet dat het hebben van zo’n tweede zittijd ook van een kleinigheidje kan afhankelijk zijn. Je moet toch ook wel wat geluk hebben. “

Soms geeft ze haar zoon een duw in de rug. “Ik wek hem dan ook ’s ochtends en zeg : ‘Kom we beginnen eraan’. “

David : “Ik blok liever ’s avonds. “

Nicky : “Of ik vraag hem : ‘Hoeveel pagina’s heb jij al gedaan ? ‘ We steunen elkaar. Als hij naar beneden gaat klopt hij soms op mijn deur en vraagt hij : ‘Moet je ook een kop koffie, mama ? ‘”

Als een ding haar parten zal spelen is het de stress. “Ik heb enorm veel examenvrees. Faalangst. David is niet zo zenuwachtig als ik. Misschien omdat hij jonger is. Als je als oudere student tegenover een prof zit wil je je toch meer waar maken. ” Dan is het de zoon die de moeder geruststelt. “David zegt dan : ‘Het zal wel gaan, mama. Je zal het wel weer kunnen. ‘”

Captagon of andere stevige blokmiddelen nemen ze niet. “Maar er zijn werkstudenten die dat nemen. David en ik nemen Dynatonic. “

“Ik vond het verschrikkelijk dat ik een tweede zit had”, zegt David. “Nu ik samen met mijn moeder kan studeren is het iets minder erg. Zij weet wat het is. Ik bewonder mijn moeder wel. Zij moet zich naar alle kanten plooien. ” Nicky : “Het eerste jaar dat ik opnieuw studeerde was het moeilijker. De kinderen hadden graag dat ik ’s avonds thuis was. Ik kreeg ook veel kritiek van buitenaf. Mensen vonden het niet verantwoord dat ik, als vrouw met een huisgezin, nog ging studeren. Ze belden me op en vroegen of ik het deed uit zelfbevestiging. Of ik me wilde meten aan mijn man die huisdokter is. Mijn man heeft altijd achter mijn keuze gestaan. Dat was een grote motivatie. Ik geef toe dat ik op mijn tanden heb moeten bijten. Nu nog soms, maar het is ongelooflijk hoe je je grenzen kan verleggen. Ik voel me door die studies ook weer jonger. Soms gaan we na de lessen ook wel eens iets drinken met de werkstudenten of zeggen we : ‘Kom, we gaan nog eens kijken in het kultuurkaffee’. Het is alsof ik op die kampus terug in het studentenleven stap. “

Ook thuis lijkt het af en toe een studentenhome.

David : “Soms nemen mijn moeder en ik samen een pauze. ” Nicky : “Als echte studenten kunnen we dan in de slappe lach schieten. Of samenspannen. Want papa vindt dat ‘blokken blokken is’ en je je door niets mag laten afleiden. “

Een moeder die zelf een tweede zit heeft, vangt haar kinderen ook anders op. Nicky : “Je mag niet teveel over die tweede zit van de kinderen zeuren. Een tweede zittijd is ook heel anders dan een eerste zittijd. De spanning is veel groter. Van die paar weken hangt alles af. Het is beter dat je dat als ouder voor jezelf houdt. Ik zorg voor een zo rustig mogelijke sfeer. We vragen elkaar of we nog volgens werkschema kunnen werken, of soms is het zelfs goed om over iets heel anders te praten. Ik wil David ook niet opjagen. Mijn man zou het misschien meer forceren. Maar je moet weten dat je als ouder makkelijk de dingen uit je eigen studententijd vergeet. Zeker als het vijfentwintig jaar geleden is. “

David : “Als je ouders niet studeren ben je sneller gestresseerd, denk ik. Nu weet ik dat mijn moeder evenveel afziet dan ik. Ze is een medestudent in huis. Dat is een motivatie. ” En hoe gedraagt een zoon zich het best ten opzichte van een blokkende ouder ? ” Kinderen met ouders in de blok zou ik de raad geven hun vader of moeder rustig te houden. “

Aan de Vlaamse opleidingscentra zijn er de jongste jaren heel wat initiatieven bijgekomen voor oudere mensen die nog willen studeren. Aan de Vrije Universiteit Brussel en de Universiteit Antwerpen kunnen mensen die overdag werken (de zogenaamde ‘werkstudenten’), via deeltijds onderwijs een diploma behalen. Binnen aan aantal studierichtingen worden extra begeleidingssessies ingebouwd in de avonduren. “Ik heb het gevoel dat het meer gemotiveerde mensen zijn, ” zegt Rosie Verhaert, hoofd van de dienst studentenbegeleiding aan de VUB. “In de werkgroepen studievaardigheden begeleiden wij hen vooral in time-management. ” Toch ligt de leeftijdskategorie van de werkstudenten meestal tussen de dertig en de veertig jaar.

Ook aan de UFSIA (Universitaire Fakulteit Sint Ignatius) studeren er enkele tientallen werkstudenten. De groep binnen de rechten is het grootst met 50 werkstudenten, in politieke en sociale wetenschappen zijn het er 20. Lionel Vandenberghe, hoofd studieadvies : “Het is een heel ander soort publiek. De meesten hebben toch al een zekere maturiteit bereikt. Een oudere student heeft al wat meer levenservaring en kijkt anders naar zo’n studie. Je hebt er mensen bij die heel nauwgezet werken tijdens het jaar, maar ook bij de oudere studenten zijn er die evengoed pas na Pasen beginnen. We zien wel dat tijdens het akademiejaar meer oudere mensen hun studies opgeven. Dikwijls omdat hun studie niet te kombineren is met hun gezinssituatie. Maar hun slaagpercentage is toch vrij hoog. “

Soms krijgt men vreemde kombinaties. Vandenberghe : “We hebben ooit een vader gehad die samen met zijn zoon rechten studeerde. Hij in het avondonderwijs, en de zoon in het dagonderwijs. Of een vader en een dochter die samen rechten deden… “

Op het RUCA bestaat de mogelijkheid om dankzij faciliteiten die intern geboden worden, voltijdse arbeid en studie te kombineren. Aan de RUG werd er geen speciale formule voor werkstudenten uitgewerkt maar ook daar merkt men steeds meer dat mensen boven de veertig zich als vrije student voor enkele vakken inschrijven.

Soms is het samen studeren van vader en zoon echt niet plezierig meer. Willy was samen met zijn vader ekonomie gaan studeren. “Mijn vader wou me tonen wat studeren was. Hij was geslaagd. Ik niet. Het was enorm stresserend voor mij om iemand in huis te hebben die me konstant op de hielen leek te zitten en die alle vragen leek te kennen. Ik ben gestopt met mijn studies. “

Ouders hoeven ook niet noodzakelijk eksamens af te leggen. Aan de Katholieke Universiteit Leuven bestaat al enkele jaren een programma dat de wat vreemde naam ‘Universiteit voor de Derde Leeftijd’ meekreeg. Isabelle Penne : “Het omvat lezingen over allerlei onderwerpen, van ekonomie tot filozofie. In dat programma zitten toch wel een 500 à 600-tal studenten. “

En het zijn lang niet alleen de universiteiten die ‘blokkende ouders’ voortbrengen. Ook verpleegopleidingen tellen sinds de speciale maatregelen van de RVA en het Sociaal Fonds steeds meer ouders als student.

“Ik heb gelukkig nooit een tweede zit gehad”, zegt de moeder van Katrien.

Katrien Lauwers (23) en May Van Gorp (47) studeerden samen verpleegkunde. Katrien studeerde in juni af als sociaal verpleegster. May gaat in september naar haar derde jaar verpleegkunde, een cyclus die zij volgt vanuit het Sociaal Fonds. May studeerde in ’66 af als kinderverzorgster. Ze had graag verder gestudeerd maar dat kon toen niet. Haar ouders raadden haar aan te gaan werken. May : “Twee jaar geleden, na de hervormingen in de ziekenhuissektor, kregen de mensen die geen volwaardig diploma verpleegkunde behaalden de kans om dat via de Centrale Examenkommissie te doen. Ik heb die kans met beide handen gegrepen. “

“Ik was thuis de enige van de familie die niet verder had kunnen studeren. En al die jaren heeft die ene vraag in mijn hoofd rondgespookt : ‘Studeren. Zou ik het wel gekund hebben ? ‘ Ik moest het proberen. “

“Het is niet makkelijk. Maar de hele familie, mijn dochter én mijn zoon, en mijn man, stond hier achter me. Herman, mijn man die leraar is, heeft me enorm gemotiveerd. Soms kwam ik om elf uur moe thuis van mijn werk en moest ik er om zes uur ’s ochtends weer uit. ’s Nachts maakte ik de verslagen voor mijn opleidingsstage. “

Katrien en May zaten niet op dezelfde school. Af en toe hadden ze een vergelijkbare kursus. May : “Omdat Katrien al vele vakken op school had gezien kon ik haar om uitleg vragen. En ze ging vaak voor mij naar de biblioteek. Dan bracht ze naslagwerken mee die ik dan ’s avonds, na mijn werk, kon inkijken. “

Katrien : “Voor mij was het een manier om mijn stof te herhalen. “

De examens waren voor May, veel meer dan voor Katrien, een martelgang. May : “Die stress ! Na ieder examen belde ik vanuit de dichtstbijzijnde taverne naar huis om te vertellen hoe het examen verlopen was, welke vragen ze hadden gesteld… ” Katrien : “Dan zaten wij bij de telefoon angstvallig te wachten. “

May : “Jeroen, onze zoon van tweeëntwintig die op kamers studeert, belde na ieder examen van mij naar huis om te horen hoe het geweest was. Na de deliberatie heeft hij bloemen voor me meegebracht. “

May : “Vroeger, toen ik zelf nog niet studeerde maar de kinderen wel, dacht ik dat als ze tijdens het schooljaar genoeg werkten, ze tijdens de examens minder stress hoefden te hebben. Maar ik heb snel gemerkt dat het zo niet werkt. Gelukkig zorgden Katrien en mijn man er dan wel voor dat ik wat rustiger kon worden. ” Katrien : “Wij keken toe dat mama niet in paniek raakte. ” May : “Mijn man was wel een grote steun voor ons. Soms had ik tijdens het jaar wel eens zin om televisie te kijken. En dan zei hij : doe het niet, want straks krijg je er spijt van. Dan trok ik me achter mijn boeken terug en begon te studeren. Als moeder zo’n diploma behalen, is toch iets wat je met het gehele gezin samen doet. Ik heb veel tijd nodig om de leerstof te verwerken. Omdat ik overdag in het ziekenhuis werkte was dat studeren een opgave. Ik ben blij dat ik nooit een tweede zittijd heb gehad. Ik zou de moed toch niet kunnen opbrengen in de zomer nog eens alles opnieuw te studeren. “

Katrien : “Ik wist wel dat je zou slagen. “

May : “Maar je kan toch nooit weten dat je iets verkeerd hebt ingeschat. Ik dacht altijd dat ik het slecht gedaan had. Ik ben veel banger dan de kinderen. Ik kon ’s nachts niet slapen. Ik at veel. Zij zijn meer professioneel in het studeren. Ik kwam buiten bij een mondeling examen en dacht : Ik heb dit vergeten te zeggen en dat vergeten…. “

Katrien : “Ik bewonder mijn moeder wel. Zij werkt overdag, doet het huishouden en studeert. En ik weet zelf hoe moeilijk het is als je in een examenperiode zit. “

May : “Toen ik besloot om verpleegkunde te gaan studeren, heb ik in mijn omgeving ook veel kritiek gekregen. De mensen zegden : waarom hoeft dat nu nog en je hebt toch al een gezin en je werkt toch al full-time. Sommigen begrepen niet waarom ik het deed. Anderen vonden het wel knap. Ik deed het voor mezelf. “

“Mijn gezin zorgde tijdens de blok ook goed voor me. Herman kookte al eens. Katrien kwam soms koffie brengen. Mijn moeder van tweeënzeventig deed het strijkwerk. “

Katrien : “Bomma was zenuwachtig voor ons beiden. Op de dagen dat we een examen hadden brandde ze twee kaarsjes. “

Katrien : “Doordat mijn moeder ook zelf examens moest afleggen begreep ze mij beter. Als ik vroeger zei : ‘ik haal het niet’, dan zei ze makkelijk : ‘Och, ’t zal wel lukken. Ik nam dat dan niet zo ernstig op omdat ik dacht dat zij dat niet kon beoordelen. Nu kon ze dat wel want ze had meestal zelf een hele examenreeks achter de rug. “

May : “Vroeger zei ik na een examen wel eens : ‘Katrien, kom eens bij me zitten en vertel eens hoe het gegaan is. ‘ Nu begrijp ik het veel beter dat ze er niet over wil keuvelen maar onmiddellijk opnieuw wil gaan studeren. ” En of zij ook zo bezorgd was over de examenresultaten van haar dochter ? May : “Ik wist dat ik me om haar weinig zorgen moest maken. “

Als moeder zo’n diploma behalen, is toch iets wat je met het gehele gezin samen doet.

Nicky De Boeck en zoon David : “Zou ik nu strijken of blokken ? “

May van Gorp en dochter Katrien Lauwers : “Bomma was zenuwachtig voor ons beiden. “