Toneelregisseur

Ik voel me op een rare manier verbonden met Rusland. Bijna drie jaar geleden ben ik met de Trans-Siberische Expres van Moskou naar Peking gereisd. Een ongelooflijke trip, maar zeker in Siberië zag ik een gebrek aan trots en eigenwaarde. Ze leven daar in een spagaat tussen het communisme en kapitalisme. In verlaten dorpjes met houten huizen lopen meisjes in korte rokjes en op hoge hakken door de sneeuw. Heel fascinerend.

In Siberië en Mongolië bezocht ik kloosters. In april was het er ’s nachts nog min twintig graden. Te koud om de grote kerken en tempels te verwarmen. Bijgevolg trokken de geestelijken zich voor de dienst terug in de keuken. De menselijkheid van dat naakte ritueel raakte me diep. Je zag heel duidelijk dat het mensen zijn met grote vragen die zich vasthouden aan hun geloof. Al ben ik niet religieus, ik herkende dat : ‘Wie ben ik en waarom ben ik hier ?’ Iedereen heeft zijn eigen manier om met die vragen om te gaan. In het Westen heerst er een taboe om daarover te spreken.

Je moet de vraag naar de zin van het leven omkeren, zegt psychotherapeut Victor Frankl. Wat verwacht het leven van mij, daar draait het om. Zijn conclusie is dat je enkel antwoord op het leven kunt geven door verantwoordelijk te zijn. Ik doe dat door de dingen op me af te laten komen en niet met voorbedachten rade de mensen tegemoet te gaan. Het idee van hoe alles perfect zou moeten zijn, zet ik van me af. Je moet kijken en durven zien wat je ziet, leerde ik op de regieopleiding.

Mijn vader Jozef koos ervoor als een monnik in een klein hutje te leven nadat hij afscheid had genomen van het theater. De voorbije achttien jaar heb ik gezocht naar een eigen manier om me tot zijn keuze te verhouden. Hoe hou je een gesprek aan de gang als je anders naar de wereld kijkt en elkaar niet helemaal begrijpt ? Maar je hoeft geen waarheid te delen om samen te kunnen zijn, je kunt dat ook door thee te drinken uit dezelfde kan. Ik moet toegeven dat mijn vader consequent en toegewijd is. Zelfs voor de begrafenis van zijn bloedeigen moeder komt hij zijn pelgrimsoord niet uit. Al is het niet altijd eenvoudig om zijn dochter te zijn, ik vind het mooi wat hij doet.

Hij verliet ons niet van de ene dag op de andere. Er ging twee jaar van twijfel aan vooraf. Je zou zelfs kunnen zeggen dat het een opluchting was toen hij besloot weg te gaan. In het begin hadden we ook te veel praktische beslommeringen om veel te piekeren over zijn vertrek : er was een faillissement, we moesten verhuizen… Het was een ingewikkelde tijd.

Niemand heeft een vlekkeloze relatie met zijn ouders. In ons gezin wordt altijd meteen naar de kern van de zaak gegaan. Alles wordt open en bloot op tafel gegooid.

We zijn in een open en creatieve sfeer opgegroeid. Tijdens mijn eerste levensjaren leefden wij grotendeels in een woonwagen. Mijn moeder nam de kostuums en de decors van mijn vader zijn voorstellingen voor haar rekening. Met heel het gezin reisden we door het land. Een bruisende jeugd was het.

Ik was in de war toen ik op mijn zeventiende voor mijn beroepskeuze stond. Ik dacht : dit is een keuze voor het leven. Dat besef bracht me in paniek. Ik had, als politiek geëngageerde jongeling, het gevoel dat het oorlog ging worden. In die omstandigheden kunstenaar worden, leek me toen weinig zinvol. Dus wou ik rechten gaan studeren, zodat ik het systeem van binnenuit kon infiltreren. Na een week werd me al duidelijk dat dit niet voor me was weggelegd.

Ik geloof nu in stille opstand. Door aandacht aan anderen te geven en stil te zijn, bied je verzet tegen het geschreeuw in onze maatschappij.

Repeteren is hard werken. Het is erop of eronder. Met meer dan tien mensen werken we aan één groot, driedimensionaal schilderij. Precies om die reden ben ik dol op theater. Je moet het samen doen. Ik zou het niet alleen kunnen, zoals mijn vader vroeger deed. Zonder dialoog dreig je na verloop van tijd ingesloten te geraken.

Lotte van den Berg (32), dochter van ex-theatermaker Jozef van den Berg, is regisseur en maakt deel uit van de artistieke kern van het Toneelhuis. Haar nieuwe productie Winterverblijf gaat op 13 december in première in de Bourlaschouwburg in Antwerpen. Op 17 december nodigt ze bevriende kunstenaars uit om samen met het publiek te tafelen en te dansen. Info : www.toneelhuis.be.

Door Peter Van Dyck / Foto Koen Broos