Op bezoek bij boekfanaten. Ze tonen hun bibliotheek en dus ook zichzelf.

Pol Moyaert Foto’s : Christopher Simon Sykes

ECHTE BOEKENFREAKS LEZEN overal, maar toch zijn er twee plaatsen waar ernstige meningsverschillen over bestaan : het bed en het bad. Sommigen doen het altijd, anderen nooit. Zo is er het geval bekend van een bibliofiele Duitser die graag in kuuroorden vertoefde en daarom Homerus op rubber had laten drukken. Zo kon hij er veilig mee te water gaan.

Er zijn mensen met een huis dat barst van de boeken, maar die hun slaapkamer reserveren voor andere dingen. Anderen vinden tussen de stapels nauwelijks hun bed nog. En als ze het vinden, hoeven ze hun hand maar uit te steken en ze hebben wat te lezen. Geletterd als ze zijn, verwijzen ze graag naar Plato die naar het schijnt dood werd gevonden met een boek onder zijn kussen. Of naar Petrarca die nog beter deed : hij blies zijn laatste adem uit met een elleboog rustend op een open boek.

Niet zozeer een twistpunt, maar wel dikwijls vergeten, is het toilet. Daar slingeren meestal wel wat tijdschriften rond, maar er kan ook best een hele wand pockets in. Over dit soort dingen, van bijzonder prozaïsch tot zeer gecultiveerd, gaat het in At Home with Books, How Booklovers Live with and Care for Their Libraries, een prachtige hoe kan het met zo’n titel anders uitgave van Thames and Hudson, samengesteld door Estelle Ellis en Caroline Seebohm. De auteurs geven al meteen in de inleiding een antwoord op de vraag wat mensen ertoe drijft zo passioneel boeken op te stapelen : ?Zij verbinden ons met het verleden, het heden en de toekomst, op een draagbare, betaalbare en esthetisch verantwoorde manier.?

Hoe ze moeten gestapeld worden, dat is een ander probleem. Alfabetisch, zegt de ene ; volgens onderwerp zegt de andere. In dozen in de kelder, hoor je wel eens panikeren als de kasten beginnen kraken. Er zijn estheten die ze rangschikken volgens de kleur van de kaft, of chronologisch, volgens verschijningsdatum, of volgens datum dat ze zijn aangeschaft. Maar allemaal op de heel rijke na worstelen ze met het probleem dat er veel boeken in weinig ruimte moeten.

Ellis en Seebohm vertellen over booklovers die heel ver gaan in hun liefde. Echte junkies die in financiële problemen geraken omdat ze hun hele salaris opmaken aan hun passie. En er zijn er ook die op een wat rare manier over boeken beginnen spreken, zoals Nicolas Barker, die voor hij met pensioen ging in de British Library werkte. Zijn huis is op een tamelijk wanordelijke wijze volgestouwd met boeken. Maar hij ziet ze allemaal even graag. ?Mijn collectie is als een vondelingen-hospitaal. Een vluchthuis voor boeken. Boekhandelaars geven mij boeken die ze niet kwijtraken, omdat er iets mis mee is, omdat ze beschadigd zijn. Ik ben niet geïnteresseerd in perfecte boeken. Maar als een boek een tiende van zijn bladen kwijt is, dan wil ik weten waarom. Dat is een deel van zijn geschiedenis. Ik open mijn armen heel wijd voor boeken die hier asiel komen zoeken.?

In het eerste deel van At Home with Books komen gespecialiseerde en fanatieke verzamelaars aan bod, zoals Seymour Durst, wiens indrukwekkende bibliotheek geheel gevuld is met boeken over New York, of de Duke of Devonshire die, om het bestellen van boeken wat makkelijker te maken, recentelijk de befaamde Londense boekhandel Heywood Hill opkocht. Men kan maar beter dicht bij de bron zitten. Ook John en Jane Stubs zijn ernstige addicts : daar waar anderen als er bezoek komt misschien wat stapels boeken van tafel moeten ruimen, hebben zij tafels geconstrueerd door boeken in piramides te stapelen. Als je Paul Getty heet, dan kan je natuurlijk naast je eigen huis een kasteeltje reserveren voor al je antieke, zeldzame boeken en een directeur aanstellen om de collectie te beheren. Vanzelfsprekend is er in het kasteeltje dankzij de airconditioning centrale verwarming is slecht voor papier het hele jaar door dezelfde temperatuur. Om ook op het onmogelijke voorbereid te zijn, staat er in de kelder een diepvriezer. Voor het geval een van de boeken door een onvoorstelbaar accident nat zou worden : vriezen is dan volgens de kenners de beste remedie.

Er zijn ook verzamelaars voor wie het design van de bibliotheek of de gezelligheid die ze creëert even belangrijk is dan de inhoud van wat er op de planken staat. Een duidelijke trend in deze categorie is het verpakken van alle boeken in wit kaftpapier en dan netjes op een etiket titel en auteur vermelden. Voor de bezitters van duizenden boeken geen geringe klus. De Amerikaanse designer Laurie Mallet gaat verder : zij heeft een deel van haar boeken witgeschilderd en ze ook nog eens helemaal dichtgeplakt. Het zijn boeken die ze gelezen heeft en die nu een verzegelde herinnering zijn. Naast deze spookboeken zijn op de muur achterkanten van boeken geschilderd, op die manier dat hun voorkant in het huis van de buren lijkt te zitten.

Wie het vandaag over bibliotheken heeft, zal niet lang moeten wachten of er komt een wijsneus vertellen dat het allemaal een beetje verloren moeite is. Dat kreeg ook Michael Graves, docent architectuur aan de universiteit van Princeton te horen, toen hij de opdracht gaf een plan voor een bibliotheek te tekenen. ?Handig,? zei een van de studenten, ?dat we niet ver van het kerkhof zitten, want daar zullen en dat zal geen eeuw duren al uw mooie boeken terechtkomen.? De argumenten zijn gekend : alle teksten zullen op computer staan en iedereen zal overal alle informatie elektronisch kunnen opvragen. Het is, zegt Graves, zoals in de tijd toen men voor het eerst muziek begon op te nemen. Componisten zuchtten toen dat er niemand nog naar concerten zou komen. Muzikanten zouden zich alleen nog naar de studio begeven, muziekliefhebbers zouden alleen nog thuis naar platen luisteren. Vandaag zijn er meer concerten dan ooit en dat komt, zegt Graves, ?omdat live altijd beter is?. En zegt Pulitzerprijs-winnares Frances FitzGerald : ?You can’t take a floppy disk to bed.? Waar ze niet helemaal gelijk in heeft, want met een laptop lukt dat wel al moet het gezegd dat het niet heel gezellig is.

At Home with Books, How Booklovers Live and Care for Their Libraries, Estelle Ellis, Caroline Seebohm, Christopher Simon Sykes, uitgeverij Thames and Hudson, Londen, 248 pag., 1800 fr. Wij willen graag weten of u leest in bed ? En zo ja, wat ? Doe mee met de enquête op de volgende pagina’s.

Trompe-l’oeil behang ontworpen door Richard Neas voor Brunschwig & Fils.

Bibliotheek van de Amerikaanse designer Laurie Mallet : boeken als verzegelde herinnering.

Een biedermeiersofa, een kop thee en stapels boeken binnen handbereik : meer moet dat voor antiekhandelaar Niall Smith niet zijn. Onder : de flat van vertaler Richard Howard : werken, eten en slapen tussen de boeken.