Malaria, gele koorts, tyfus, dengue, dysenterie, polio, hepatitis : het is slechts een greep uit de tientallen ziekten en aandoeningen die de tropische reiziger zich op de hals kan halen. Oppassen is dus de boodschap.

Diederik Van den Abeele/Ilustratie : Sandra Schrevens

De gruwelverhalen zijn legio. Zuid-Amerikaanse visjes die de weg naar je pisbuis zoeken, zweren waar thuis spinnetjes uitkruipen… Er wordt veel onzin verteld over de gevaren die de avontuurlijke reiziger bedreigen. De vraag wat je in de tropen dan wel kan oplopen, legden we voor aan professor Luc Eyckmans, voormalig directeur van het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen en specialist op het gebied van tropische ziekten.

GELE KOORTS

?Volgens de bestaande internationale overeenkomsten is er vandaag nog maar één vaccinatie verplicht : die tegen gele koorts. En terecht, want ieder zinnig mens zou zich tegen gele koorts moeten laten inenten. Gele koorts is een virusinfectie die wordt overgedragen door de aedesmug die de onaangename eigenschap heeft om overdag te steken in tegenstelling tot de malariamug die alleen ’s nachts steekt. Als je bent gestoken, krijg je hevige koorts en wordt je lever aangetast, waardoor je geelzucht krijgt, vandaar de naam. In een later stadium worden je nieren en je bloedvaten aangetast, met in- en uitwendige bloedingen als gevolg. In vijftig procent van de gevallen is gele koorts dodelijk.

Gele koorts komt alleen voor in Afrika en Latijns-Amerika, niet in Azië. Er bestaat een uitstekend vaccin tegen. Dat je maar om de tien jaar moet laten toedienen.?

DENGUE

?Dengue komt voor in Afrika, in Latijns-Amerika en in Azië. Je gaat er niet van dood, maar je bent wel tien dagen ziek. Dengue is de laatste jaren enorm in opmars, en er is helaas geen beschikbaar vaccin. Dat komt omdat er wereldwijd vier types van dengue voorkomen, met als gevolg dat enkel een mengvorm van verschillende vaccins doeltreffend kan werken. Zo’n mengvorm is ingewikkeld om op grote schaal aan te maken en dus voorlopig niet beschikbaar voor het grote publiek.?

MALARIA

?De levensgevaarlijke vorm van malaria, de zogenaamde tropische malaria, wordt overgedragen door de anopheles-mug. Ook malaria is aan een enorme opgang bezig, en het risico dat je als reiziger malaria krijgt, is niet gering. Vroeger kreeg het Instituut voor Tropische Geneeskunde minder dan twintig gevallen per jaar te zien. Vandaag zijn dat er enkele honderden.

Malaria is een ziekte die hoge koorts veroorzaakt. Dertig procent van de malariagevallen sterft bij een eerste aanval, als gevolg van een ernstige hersenaantasting. Als je die eerste malaria-aanval doorstaat, bouw je een weerstand op en kan je bij een volgende besmetting niet meer sterven. Je bent dus immuun, maar niet definitief : na één of twee jaar is je afweersysteem volledig verdwenen.

De anophelesmug komt in alle tropische streken voor, overal ter wereld. Het enige wat hij nodig heeft, is warmte en een waterplas. Malaria kan ook via een bloedtransfusie worden overgedragen. Dat is de reden waarom bloedbanken mensen weigeren die het laatste jaar in de tropen hebben gewoond.

Ook in het geval van malaria bestaat er nog geen beschikbaar vaccin. Je kan, met andere woorden, alleen maar preventief optreden. En ook niet meer uitsluitend met medicatie, want de malariaparasiet heeft in de loop der jaren een weerstand opgebouwd tegen de meeste medicamenten. Daarom komen antimalariapillen vandaag nog maar op de tweede plaats bij een doeltreffende bescherming tegen malaria. De eerste bescherming is : contact met muggen vermijden. Dat doe je door tussen zonsondergang en zonsopgang met lange mouwen en lange broekspijpen rond te lopen, door een muskietennet rond je bed te hangen, en door je zoveel mogelijk met insectenwerende middelen in te wrijven.?

SLAAPZIEKTE

?De Afrikaanse slaapziekte wordt veroorzaakt door een grote eencellige parasiet, de trypanosoma, die wordt overgebracht door de tseetseevlieg. Die vlieg voedt zich uitsluitend met het bloed van mensen en dieren, en leeft in warme, vochtige en donkere plaatsen. Zijn biotoop zijn de tropische regenwouden in Centraal-Afrika, rond de Evenaar. Dat zijn plaatsen waar de westerse toerist normaal gezien niet komt. En maar goed ook, want er bestaat nog altijd geen vaccin tegen de slaapziekte.

De slaapziekte geeft eerst periodes van onregelmatige koorts en tast vervolgens het hele organisme aan, de hersenen incluis. De besmette persoon wordt steeds apathischer, dommelt constant in, eet niet meer, en sterft ten slotte van algehele uitputting.?

DE ZIEKTE VAN CHAGAS

?Een variant van de trypanosomaparasiet veroorzaakt in Latijns-Amerika de ziekte van Chagas. In dit geval wordt de parasiet overgebracht door wantsen, grote platte kakkerlakken die in de spleten van muren en plafonds leven en’s nachts te voorschijn komen, op zoek naar menselijk bloed. Ze steken in het gezicht, veelal in de ogen, zuigen het bloed op en ontlasten zich op de plaats waar ze hebben gestoken. Op die manier komt de trypanosoma in de mens terecht.

De ziekte van Chagas kan heel snel hoge koorts veroorzaken, maar bij de meeste slachtoffers treedt er een ‘verborgen’ periode zonder ziektesymptomen op, die 10 of 20 jaar kan duren. Op een dag kan zo iemand plotseling doodvallen door een hartstilstand.

Er bestaat geen vaccin tegen Chagas, maar de kans voor een Europese reiziger om besmet te geraken, is zeer klein, omdat de wantsen uitsluitend in vuile, inlandse woningen huizen. Als je als westerse toerist in een hotel met een minimum aan comfort logeert, is de kans nihil om een beet van een wants te krijgen.?

BILHARZIOSIS

?Bilharziosis of schistosomiasis is een tropische en subtropische wormziekte die je kan krijgen door contact van de huid met besmet water. De wormpjes dringen door de huid naar binnen, laten zich meevoeren door de bloedstroom en leggen eitjes in de blaaswand, rond de darmen, in de lever of in de longen. Als je te lang wacht met een behandeling, kan je doodgaan. Aangezien er nog geen vaccin bestaat, is de enige remedie : niet zwemmen, pootjebaden en ploeteren in stilstaand of traagstromend zoet water. Vooral de oevers van het Kivu-meer en het Tanganyika-meer in Centraal-Afrika en de Nijl-delta in Egypte zijn gevaarlijke zones. Ook in China sterven jaarlijks heel wat mannen die met hun blote voeten in de rijstvelden hebben staan werken.

KINDERVERLAMMING

?Kinderverlamming of poliomyelitis is een cosmopolitische ziekte (een ziekte die je overal ter wereld kunt krijgen, als er maar genoeg mensen bij elkaar leven, nvdr) met vreselijke gevolgen. De tropenwarmte is ervoor verantwoordelijk dat de ziekte heel gemakkelijk kan worden overgezet. Vooral in Egypte worden nog altijd heel veel mensen getroffen. Gelukkig is polio in onze streken volledig verdwenen door een doeltreffende vaccinatie op jonge leeftijd. Wie naar de tropen gaat, doet er echter goed aan zich opnieuw te laten vaccineren : wij hebben lange tijd gedacht dat het poliovaccin een levenslange garantie bood, maar nu beginnen we toch te vermoeden dat de weerstand na 10 à 20 jaar uitgewerkt geraakt.?

BUIKTYFUS

?Buiktyfus of tyfuskoorts is een tropische en subtropische ziekte die vroeger ook bij ons voorkwam, tot de centrale waterleiding en de riolering hun intrede deden. De besmetting gebeurt uitsluitend via menselijke ontlasting in water en voedsel. Buiktyfus zorgt voor heel hoge koorts en buikpijn, en vanuit letsels in de darmen kunnen ook darmperforaties ontstaan, waardoor de darminhoud in de buikholte terechtkomt. Tien procent van de tyfuspatiënten sterft aan een darmperforatie. Daarom is het absoluut aangeraden je voor je vertrek naar de tropen te laten vaccineren.?

DYSENTERIE

?Dysenterie is een zware vorm van diarree, met uitdrijving van bloed en etter, veroorzaakt door besmetting van het darmkanaal met shigellabacteriën. Meestal komt de ziekte voor onder de vorm van epidemieën, maar alleenstaande gevallen zijn ook mogelijk. Het is een heel pijnlijke ziekte, maar een dodelijke afloop komt meestal alleen voor bij verzwakte personen.?

HEPATITIS

?Hepatitis A of geelzucht is een virusziekte die bijna altijd via besmet water wordt overgedragen. De ziekte vormt een groot gevaar in tropische gebieden vooral in Centraal-Afrika en Latijns-Amerika maar is niet levensgevaarlijk. Vaccinatie is mogelijk en biedt 5 tot 10 jaar bescherming, maar is vaak niet nodig omdat veel volwassenen in hun jeugd al eens geelzucht hebben gehad. Heb je géén antistoffen opgebouwd en wil je niet het risico lopen enkele weken ziek te vallen, dan kan je je beter laten vaccineren.

Hepatitis B kan wél levensgevaarlijk zijn en wordt, net als aids, via het bloed en via seksueel contact overgedragen. Er bestaat een doeltreffend vaccin tegen hepatitis B, maar wie zijn gezond verstand gebruikt, loopt zeer weinig kans ooit besmet te geraken.?

RABIES

?Rabies of hondsdolheid is een infectie die veelvuldig verspreid is bij dieren in de tropen. De ziekte wordt overgebracht via besmet speeksel. Na een beet van een verdacht dier moet het speeksel zo snel mogelijk worden verwijderd. Dat gebeurt door overvloedig wassen. Vervolgens kan het toedienen van een vaccin het ontstaan van de ziekte beletten. Routinevaccinaties worden alleen aangeraden voor mensen die blootgesteld zijn aan veelvuldig contact met dieren, zoals dierenartsen.?

TURISTA

?Turista of reizigersdiarree is een onschuldige tropische ziekte die vanzelf weer overgaat. Wie naar het buitenland vertrekt, moet er van uitgaan dat hij enkele dagen diarree zal hebben. Die buikloop wordt veroorzaakt door bacteriën en virussen in het voedsel en water waartegen de organismen in onze darmen niet zijn opgewassen. Turista moet je met veel fatalisme aanvaarden. En je moet veel drinken, om vochtverlies te vermijden : iemand die op korte tijd 10 procent van zijn lichaamsvocht verliest, komt immers in levensgevaar.

Als de diarree na twee dagen nog niet over is en je begint koorts te ontwikkelen, is de kans groot dat je besmet bent met een bacterie. In dat geval moet je een antibioticum nemen.?

Om te weten welke vaccinaties je nodig hebt voor je op reis gaat, kan je terecht op de Infolijn Tropisch van het Instituut : tel. 0900-101.10.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content