Samen met ?Ben Hur? is ?Spartacus? beslist het beroemdste Hollywood-spektakelstuk over de decadente Romeinse tijd. Kirk Douglas is in zijn meest gespierde vertolking de slaaf die de revolte van zijn lotgenoten tegen de Romeinse dwingeland leidt. De gladiatorenopleiding en de opstand zijn een knap staaltje van forse actiecinema met pseudo-historisch alibi, maar zodra de slaven zich van het Romeinse juk hebben bevrijd, wordt deze ode aan de vrije man zedig, sentimenteel en belerend.

Tussen het vechten door houdt Douglas een paar moraliserende redevoeringen waarmee scenarist Douglas Trumbo ostentatief zijn communistische denkbeelden verkondigt, waarin de slaven natuurlijk voor de verdrukte arbeidersklasse staan en de Romeinen het grootkapitaal mogen belichamen. Gelukkig zijn er dan nog de machinaties van de verdorven Romeinse heersers, vooral daar ze door de Britse sterren Laurence Olivier (als de duivelse patriciër en superfascist Crassus), Charles Laughton (als de uitbundig intrigerende senator) en Peter Ustinov (als de laffe, listige slavendrijver) worden vertolkt met een cabotinerende zelfspot die regelrecht ingaat tegen de pompeusheid van Trumbo’s scenario.

Anthony Mann (?El Cid?) begon deze superproductie te regisseren, maar werd na meningsverschillen met sterproducer Douglas aan de dijk gezet en vervangen door de toen tweeëndertigjarige Stanley Kubrick. Kubrick heeft nooit kunnen verkroppen dat de beroemde acteurs met minachting op hem neerkeken. Ofschoon hij zijn eerste grote film nu verloochent, spreidt hij er toch zijn immens regietalent in tentoon. Dit dan vooral in de finale veldslag waarin de uitgemergelde slaven het machtige Romeinse leger trotseren en verpletterd worden. Als een opperschaakmeester laat Kubrick de Romeinse legioenen in perfecte geometrische formaties over het reuzenscherm defileren, een hautain geregisseerd tafereel waarin hij voor het eerst op spectaculaire manier zijn geliefdkoosd goddelijk standpunt inneemt.

Destijds kwam een gekuiste versie in de bioscoop. Pas in de jaren ’90 werd de film in zijn oorspronkelijke lengte gerestaureerd. De extra beelden omvatten een aantal wreedheden die anno 1960 niet door de beugel konden en de gewraakte scène waarin sir Laurence Olivier al badend zijn huisslaafje Tony Curtis probeert te verleiden.

Te zien op zaterdag 7 september om 14 uur in het Antwerps Filmmuseum.

?Spartacus? (1960)van Stanley Kubrick, met Kirk Douglas, Laurence Olivier, Jean Simmons, Peter Ustinov, Charles Laughton, John Gavin, Tony Curtis.