Terwijl veel kinderboeken als ultieme doel hebben dat kinderoogjes zich zorgeloos sluiten ’s avonds, maakt fotograaf James Mollison een boek dat oogjes wil openen.

I ndira woont met haar ouders, broers en zussen bij Kathmandu in Nepal. Haar huis heeft maar één kamer, met één bed en één matras. Indira is zeven jaar. Ze werkt in de lokale granietgroeve sinds ze drie is. Het gezin is zeer arm en iedereen moet werken. Er werken 150 kinderen in de steengroeve en sommigen onder hen zullen slecht beginnen te zien omdat ze geen beschermbril hebben tegen steensplinters. Indira werkt vijf of zes uur per dag en dan helpt ze haar moeder poetsen of koken. Haar lievelingseten is noedels. Ze gaat ook naar school, die op dertig minuten wandelen ligt. Ze vindt het niet erg om te werken, maar zou liever spelen. Als ze groot is, wil ze graag danseres worden.”

Deze beschrijving van het leven van de kleine Indira staat onder haar portret. Ze houdt een bijltje vast. Ernaast een paginagrote foto van haar slaapkamer, een hoekje in een bouwvallige hut in Nepal. Ze is een van de 56 kinderen die figureren in Where Children Sleep, het jongste boek van de Britse fotograaf James Mollison. Elk van hen krijgt in dat boek een dubbele pagina. Een blad omslaan is terechtkomen in de wereld van een ander kind. Dat andere dromen, problemen en verwachtingen heeft dan het kind ervoor of erna. En dat andere kansen krijgt.

“Het is een boek over ongelijkheid”, zegt James Mollison aan de telefoon. “Het project is ontstaan toen ik voor Fabrica ( de creatieve communicatiedenktank van Benetton) gevraagd werd om iets te doen rond de zestigste verjaardag van Unicef. Ik begon na te denken over hoe behoeftige kinderen altijd geportretteerd worden. Ofwel zijn zulke beelden extreem smily. Ofwel zijn het beelden uit tentenkampen in Darfur die zo wreed en ellendig zijn dat wij westerlingen het niet kunnen vatten. Het lijkt een andere planeet voor ons. Ik begon ook te lezen in de universele rechten van het kind en daarin staat dat we allemaal gelijk zijn. But that is so completely untrue ! Dus wilde ik kinderen allemaal op een identieke manier fotograferen : voor een wit doek. Zowel rijke als arme kinderen. Met daarnaast een beeld dat hun achtergrond duidelijk schetst. Het idee paste toen niet in de communicatie die Unicef destijds wilde voeren, maar ik heb het verder uitgewerkt tot dit boek.

Hoelang hebt u er aan gewerkt ?

James Mollison : Ik werk nog altijd voor Fabrica en ik doe ook mode- en reclamefotografie. Wanneer ik kon, combineerde ik buitenlandse trips met dit project. Zo werd ik naar Brazilië gestuurd in 2006. Daar heb ik het eerste kind gefotografeerd. Sommige plaatsen bezochten we samen met Save the Children uit Italië. Anderen gingen we speciaal voor dit project opzoeken, zoals Nepal en de West Bank in Israël. Mijn vrouw Amber maakte de teksten.

Was het makkelijker fotograferen in sommige culturen dan in andere culturen ?

Er waren geen gemakkelijke of moeilijke culturen, maar foto’s van de rijkere kinderen waren lastiger dan van de armere kinderen. Het meest ontdaan was ik door het verhaal van Lehlohonolo en de andere aidswezen in Lesotho. Ze leven in zo’n kwetsbare omgeving, in het midden van de bergen.

Is dit een kinderboek ?

Ik heb eerder al twee boeken gemaakt. Eerst James & Other Apes, waarin ik paginagrote portretten maakte van mensapen. Daarna maakte ik The Disciples met muziekfans, gegroepeerd volgens hun lievelingsgroep. Ze gaan telkens over één thema. Ze krijgen pas waarde als ze samengebracht worden in een reeks.

Kinderen bleken erg aangetrokken door die boeken. Toen ik met mijn uitgever Chris Boot aan het overleggen was, leek het ons wel logisch om dit thema eens specifiek vóór kinderen te maken. Elk kind heeft een slaapplek en herkent het dus wel. Het is een goede manier om hen te helpen ongelijkheid te begrijpen of andere moeilijkere onderwerpen. Wij vinden kinderarbeid verschrikkelijk. Maar sommige families zijn zo ongelooflijk arm. Indira, het meisje uit Nepal, gaat na haar werk naar school. Als ze niet zou werken, zou ze gewoon niet genoeg te eten hebben. Nu wel, én nu heeft ze ook de kans op opleiding. Haar verhaal kan kinderen helpen om genuanceerd te leren nadenken en een eigen mening te vormen.

Ik ben geboren in ’73 en maak geen deel uit van een generatie die per se de wereld wil veranderen. Maar ik hoop wel dat deze beelden mensen kunnen aanzetten tot kleine acties, dat ze mensen inspireren. Als persoon voel ik me ongelooflijk bevoorrecht, als ik het leven van al die kinderen zie. Ik hoop dat wie dit boek bekijkt ook dat gevoel krijgt. We hebben hier zoveel geluk, maar soms vergeten we dat.

Wat hebt u door dit boek nog bijgeleerd ?

Dat ongelijkheid altijd zal bestaan. Maar tot op welk niveau is ongelijkheid te tolereren ? Het is verwarrend om te zien dat het ene kind vecht en moet werken om naar school te kunnen gaan en het andere er alles aan probeert te doen om niet naar school te hoeven gaan.

Wat is de rol van een fotograaf in onze maatschappij, waar iedereen een camera heeft en gemakkelijk kan publiceren ?

Ik wil foto’s maken die je aan het denken zetten of een emotionele reactie uitlokken. Maar het is een lastig beroep. Van dit soort projecten kan ik echt niet leven en magazines hebben geen geld en tijd om te investeren in goede fotografie. Ik leef vooral van reclame- en modeshoots, en van celebrityportretten. Het is een andere wereld, maar beide zijn interessant en beïnvloeden elkaar.

Where Children sleep, James Mollison, uitgeverij Chris Boot, ISBN 978-1-905712-16-8, www.jamesmollison.com, www.chrisboot.com

DOOR LEEN CREVE – FOTO’S JAMES MOLLISON / chris boot ltd

“Ongelijkheid zal altijd bestaan. Maar tot op welk niveau is ongelijkheid te tolereren ?”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content