JOKE J. HERMSEN

© WOUTER VAN VAERENBERGH

Nergens was ik liever dan in de studeerkamers van mijn grootvader en mijn vader, die net als vele andere familieleden in het onderwijs stonden. Daar is volgens mij de kiem gelegd voor mijn bestaan als schrijver en onderzoeker. Het is heerlijk om je in een onderwerp vast te bijten. Wekenlang tussen boeken te kamperen. Als ik, zoals nu, met Kairos een God van de tijd kan herontdekken die we compleet vergeten waren, dan voel ik me net een wetenschappelijke detective. Kairos staat voor de uitzonderlijke momenten waarop ons denken een andere wending neemt.

Als kind speelde ik al graag met de tijd. Ik moet tien geweest zijn toen ik begon met een jaarboek, dat ik enkel op oudejaarsavond tevoorschijn haalde om een verslag van het voorbije jaar te maken en op te schrijven wat ik hoopte voor het volgende. Ik herinner me de opwinding van elk jaareinde : eindelijk kon ik weer mijn schriftje onder het bed vandaan halen en ontdekken of mijn verwachtingen waren uitgekomen. Ik vermoed dat het een poging was om de tijd te beseffen.

De toekomst komt van achteren. Dat is een Grieks gezegde waar ik in Athene op botste toen ik er aan mijn boek Stil de tijd werkte. In het Westen zijn we zo hard bezig met de toekomst te plannen dat het ons belet om in het nu tevreden te zijn. De Grieken zien de tijd als een rivier waar de mens in staat. Het verleden, dat voorbij je is gestroomd, zie je voor je. Dat de toekomst achter je ligt, is eigenlijk een logische gedachte, want die kun je toch niet zien ?

We hebben minder tijd dan ooit, ook al hebben we tienduizend tijdbesparende machines ontwikkeld. Dat komt doordat we te veel leven volgens de kloktijd die, door arbeid in tijd te meten, een economisch product is geworden. Die kloktijd blijft een kunstmatige constructie. We moeten weer wat meer aandacht krijgen voor de Kairos-tijd, de subjectieve ervaring van de tijd. Die Kairos-tijd helpt je tot nieuwe inzichten te komen, op voorwaarde dat je rust vindt.

De kerken stromen leeg, de kloosters vol. Ik heb het voorbije jaar drie keer in een klooster een Kairos-cursus aan bedrijfsmensen gegeven. Werkgevers worden geconfronteerd met zoveel personeelsleden met vermoeidheidskwalen, van burn-out tot hartklachten, dat ze beginnen in te zien dat ze in hun eigen vingers aan het snijden zijn door voortdurend te bezuinigen en de targets steeds hoger te stellen.

Lokale, kleinschalige projecten geven me hoop. Als reactie op de grote, gefuseerde zorginstellingen, waar een hoop geld vloeit naar de toegevoegde bestuurslagen, begon een verpleger in Nederland met Buurtzorg. Samen met de plaatselijke arts en enkele collega’s besloot hij de zorg in zijn dorp zĆ©lf te organiseren. Dat werkte zo goed dat binnen het jaar het initiatief op 100 plaatsen werd overgenomen. Ze zijn bevrijd van idiote directieven. Wist je dat het in Nederland wettelijk bepaald is dat verplegers slechts twee minuten over Ć©Ć©n steunkous mogen doen ? Alweer die tirannie van de kloktijd.

Nooit Simone de Beauvoir ontmoet te hebben, is dĆ© gemiste kans van mijn leven. Ik had een thesis over haar gemaakt toen ik in Parijs letterkunde en filosofie studeerde. Nadat ik haar mijn werk had opgestuurd, ontving ik enkele brieven van haar. “Kom eens langs om thee te drinken”, schreef ze. Drie keer heb ik voor haar deur gestaan, evenveel keren durfde ik niet aan te bellen.

Frankrijk heeft zoveel meer respect voor cultuur en geschiedenis. De Fransen bekijken niet alles vanuit louter commerciƫle motieven, zoals in Nederland. Met enkele filosofen en kunstenaars hebben we een herberg gekocht, op nog geen halfuur rijden van Parijs. In de zomer geven we er workshops.

Joke J. Hermsen (52) is een Nederlandse filosofe en schrijft zowel essays als romans. Haar essaybundel Stil de tijd, uit 2009, werd een groot succes en ontving de Jan Hanloprijs. Haar nieuwe boek Kairos : een nieuwe bevlogenheid, op 3 maart uit bij De Arbeiderspers, is het vervolg daarop.

DOOR PETER VAN DYCK & FOTO WOUTER VAN VAERENBERGH

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content