In Amerika en Skandinavië zijn waterbedden zeer populair. In eigen land worden ze nog altijd met argwaan bekeken. Is water, zoals fanaten beweren, het “bed van de toekomst” of is het wantrouwen van de Belgen verantwoord ?

SABINE LAMIROY

FOTO : BENNY DE GROVE

Het grootste nadeel van een waterbed, ” zegt Luc Laenen van Aquality, “is dat als je er eenmaal aan gewend bent, je in een gewoon bed niet meer kunt slapen. ” Even entoesiast luidt de kommentaar in het Limburgse Kaulille bij waterbeddenfabrikant TTI. Zaakvoerder ir. Etienne Tilmans : “Er is veel verschil in kwaliteit en koncept, maar een goed waterbed heeft eigenlijk geen nadelen. ” Ultiem argument dat vaak wordt aangehaald : “Zelfs zwaargewonden worden op watermatrassen gelegd. Precies omdat er geen storende drukpunten zijn. “

Anderzijds hoor je over waterbedden de naarste geruchten : het klotst, je wordt er zeeziek in, je kan erin verdrinken, het weegt zo zwaar dat je ermee door de vloer zakt… Voer voor verbeelding leveren ze wel.

Wat is er nu met die waterbedden ? Zijn ze echt zo zalig dat je eraan verslaafd geraakt of zijn het dure ondingen waar je gauw genoeg van hebt. Carl Dierckx, kinesist en zaakvoerder van Nirwana, gespecializeerd in “gezonde” meubelen, heeft zijn bedenkingen.

Hoewel ze bij ons slechts langzaam terrein winnen, zijn waterbedden in Amerika waar ze zo’n 40 jaar geleden voor het eerst op de markt kwamen en in Skandinavië biezonder populair. Een waterbed is eigenlijk niet meer dan een bed waarbij de gewone matras wordt vervangen door een grote plastic zak gevuld met water. “Maar het grote voordeel is dat het lichaam op elk punt egaal ondersteund wordt. En dat bereik je met geen enkele andere konventionele matras, ” zegt Luc Laenen.

Er bestaan twee vormen : een watermatras met zachte boord, soft-side genoemd, en een hard-side, een houten meubel met de plastic zak erin. De waterzak heeft altijd een afboording nodig, anders wordt het één platte bedoening, je hebt namelijk een bepaalde minimumhoogte nodig (zo’n 20 cm) om het gewenste resultaat te hebben. Veruit het meest verkocht zijn de soft-sides, omwille van het gemak van in- en uitstappen en omdat het iets makkelijker is om op te maken. De waterzak ligt op een bodemplaat die kan gekombineerd worden met een kopstuk. Sommige merken leveren ook watermatrassen op maat die kunnen ingepast worden in een bestaand bed.

Een waterbed is uiteraard gevuld met water en geen klein beetje. Het bestaat in verschillende afmetingen. Een courant formaat is 1m 80 bij 2 meter. Daar zit tussen de 500 en 550 liter water in, afhankelijk van de belasting. Zijn de slapers zware mensen, dan gaat er minder water in, lichte mensen krijgen meer water. Die ideale vulling wordt met de computer berekend. Water bijsteken, is simpel. Je opent de dop en vult bij, voor een goede dosering liefst met een plastic waterfles. Is er te veel bij, dan kan je er ook een precieze hoeveelheid weer afnemen.

Luc Laenen : “Bijna elk waterbed wordt nu gestabilizeerd. Dat was niet het geval in de beginperiode. Toen ging het alleen om een grote plastic zak met water in. Dat water bewoog tot 40 à 45 sekonden nadat men erop ging liggen. Dat is enorm lang. Nochtans slapen in Amerika nog zeer veel mensen op zo’n zogenaamde free flow. Maar om het waterbed bij een grotere bevolkingsgroep populairder te maken, moesten stabilizatoren toegevoegd worden. Er wordt vooral gewerkt met fiberlagen, tapijtjes eigenlijk, die in de matras zweven. Ze werken als een spons en nemen het vocht op. Hoe meer laagjes fiber hoe minder beweging. Zo kun je uiteindelijk tot een waterbed komen dat helemaal niet nadeint, maar dan wordt het wel telkens wat duurder.

Een halve sekonde is eigenlijk niets, die beweging voel je op een gewone matras ook. Als je weet dat een slaper op een gewone matras gemiddeld 60 tot 70 keer per nacht beweegt, dan zouden 40 sekonden gewiebel een ramp betekenen. Op een waterbed beweeg je echter gemiddeld maar tussen 5 en 10 keer per nacht, omdat je veel beter ondersteund wordt. Bij een gewone matras duwt het lichaamsgewicht hoofdzakelijk op vijf punten in de matras : hielen, kuiten, heupen, schouders, hoofd. Op die punten worden de bloedhaarvaatjes dichtgeknepen. Vergelijk maar, als je een halfuur op een stoel zit zonder te bewegen, dan begint je achterwerk ook pijn te doen. Daarom begin je onbewust in je slaap te bewegen. “

Die ergonomische ondersteuning van het lichaam is hét grootste voordeel van een waterbed, ” vervolgt Luc Laenen. “Je ligt zoals je staat, met een perfekte ruggegraatligging. In een konventioneel bed dat niet gelijkmatig steunt, worden de tussenwervelschijven die bij het lopen en springen als vering moeten dienen en vooral ’s nachts vocht opzuigen tussen de wervels geperst en ze verdrogen. Op een waterbed duwt het achterwerk, dat het zwaarste weegt, meer water weg, onder andere naar de plaats van de benen die wat hoger komen te liggen en het bekken kantelt in de meest natuurlijke positie naar achter zodat je met een korrekte rechte rug ligt. Sommige mensen verwachten wonderen van dat bed, maar toveren doet het niet. Je krijgt geen nieuwe rug.

Zelfs zwangere vrouwen kunnen op een waterbed op hun buik liggen, dat kan met geen enkel ander systeem. En om te vrijen is het ook veel leuker. Uit een enquête in Nederland bleek dat 97 procent van de waterbedslapers vrijen op een waterbed leuker vond omdat het water de bewegingen een beetje meespeelt. Alle standjes zijn weliswaar niet mogelijk, omdat je makkelijker je evenwicht verliest, vooral in een bed met een grotere bewegingstijd. “

Als een waterbed zo zalig ligt, vanwaar dan al die praatjes ? Kan je zeeziek worden op zo’n bed ? De waterbedkenners ontkennen dat met klem. Laenen : “Het lichaam past zich perfekt aan. Uiteraard speelt de ingesteldheid een grote rol. Als men bijvoorbeeld rugklachten heeft en men gelooft vast dat een waterbed de oplossing biedt, zal men geen enkel probleem ondervinden. Maar als de partner er niet in gelooft, zal hij misschien wel een paar nachten nodig hebben of zich om irrationele redenen onwel voelen. “

Etienne Tilmans preciseert : “Je mag niet vergeten dat de meeste waterbedden in Amerika en Skandinavië vertrekken van een ander koncept ; het gaat veelal om gewone waterzakken die erg populair zijn omdat ze een stuk goedkoper zijn dan een klassieke matras. Die wiebeldingen zijn niet vergelijkbaar met de gestabilizeerde watermatrassen die hier verkocht worden. Wij maken ze op maat, aangepast aan de individuele behoeften. We hebben ook een diagonaal reksysteem voor het omhulsel ontwikkeld dat zorgt voor een evenwichtige verdeling van de druk. “

Hier raakt Tilmans een gevoelig punt. Want volgens sommige critici, onder wie Carl Dierckx, is de ondersteuning niet bij elk waterbed optimaal. “Eigenlijk moet je liggen zoals je staat, met voldoende ruimte voor schouders en bekken zodat die een rechte lijn vormen. Ondersteuning van de lendenen is essentieel. Op louter ergonomisch gebied scoort een waterbed vrij goed, op voorwaarde dat het gaat om mensen die niet te zwaar zijn en geen te zwaar bekken hebben. Is dat wel het geval, dan zakt het bekken dieper door en duwt het water omhoog ter hoogte van hoofd en voeten en dan ga je in een uitgezakte positie liggen. Dat is niet goed voor de ruggegraat. Er moet altijd een voldoende hoogteverschil zijn tussen plaatsen die steun nodig hebben en plaatsen die doorzakken. Wordt meer water toegevoegd, dan verhoogt de spanning binnen de zak en krijg je minder vormaanpassing. Wordt water afgenomen, dan liggen de slapers op de duur als op een plank. Voor zware mensen is een waterbed dus niet aangeraden. Bijkomend probleem is dat ze zich moeilijker kunnen draaien. Men heeft altijd een afduwpunt nodig. Mensen rollen niet in hun slaap, maar bewegen ter plaatse. Dan moeten zij zich boven dat water uitduwen. “

Aan dat euvel is inmiddels door sommige waterbedfabrikanten verholpen. Er zijn de laatste jaren watermatrassen op de markt met ingebouwde lendensteun en een elastisch oppervlak dat de druk optimaal verdeelt. Kwestie is dus van een waterbed te vinden dat beantwoordt aan de individuele behoeften.

Maar ook het feit dat je op een waterbed minder beweegt, is volgens Carl Dierckx niet onverdeeld positief. Beweging is nodig, omdat anders de spieren verstijven. Volgens waterbedspecialisten is dat niet het geval, omdat elk waterbed verwarmd is en de temperatuur naar believen kan afgesteld worden. Luc Laenen : “Zalig als het stenen uit de grond vriest. Die warmte zorgt voor een snelle ontspanning. Tenzij je andere plannen hebt, kun je niet meer tot tien tellen voor je inslaapt. ” Geruchten over elektrokutiegevaar worden meteen de kop ingedrukt. “Dat verwarmingselement is volkomen beveiligd. Er zit een omhulsel rond de waterzak en onder die waterzak en rond dat omhulsel heb je nog een veiligheid. Als er zich een lek voordoet, door een fabrikagefout of door een scherp voorwerp, blijft het water altijd onder in de bak dank zij die veiligheid. Er kan geen druppel water uit dat bed. Onder die veiligheid zit het verwarmingselement. Daar kan dus nooit water aan. Bovendien zijn alle matrassen zeer streng getest. Als er ooit een ongeval mee zou gebeurd zijn zeker in Amerika was het al lang gedaan met de hele waterbeddenindustrie. “

Maar je hoort nog wel meer negatieve geruchten. Er wordt wel eens gezegd dat zo’n ding klotst. Volgens de experts is dat alleen het geval als er lucht in zit. Wanneer de watercontainer gevuld wordt, zuigt de zak (die vacuüm gezogen is) namelijk eerst lucht aan. Dan wordt water toegevoegd. Bij de installatie van het bed wordt ervoor gezorgd dat de lucht eruit gaat en dat het volledig “stil” is. Maar er zitten in het water nog altijd kleine luchtbelletjes die loskomen, zodat de matras na vier à vijf weken een klotsend geluid gaat maken. Dan moet ze ontlucht worden.

Blijkt dat niet voldoende, dan zitten er beestjes in de matras.

Laenen : “Dat hangt af van het water en van de tuinslang die gebruikt wordt om de zak te vullen. Sommige mensen gebruiken een tuinslang die al maanden in de garage hangt met een beetje water in, waar zich heel wat beestjes in hebben vermenigvuldigd. In plaats van eerst die spuit leeg te maken zodat er zuiver water uitkomt, gebruiken ze die meteen voor de matras. Dan krijg je wel problemen en moet er inderdaad regelmatig ontlucht worden. Er bestaan natuurlijk ook produkten om dat tegen te gaan. “

Dan is er nog het gewicht. Zo’n waterbed is behoorlijk zwaar. Kan je dat overal zetten ? Is er geen gevaar dat dat door de vloer zakt ? Laenen : “Nonsens. Het gewicht wordt verdeeld over meer dan 3 vierkante meter. Dat komt op ongeveer 150 kg per vierkante meter belasting. Te vergelijken met het gewicht van twee volwassen personen samen op een vierkante meter. Als een waterbed op vier pootjes stond, bestond dat gevaar wel. Maar een watermatras ligt altijd op een plaat en daaronder zit een struktuur met kruisen die het gewicht verdelen. Doorzakken is onmogelijk.

Er circuleren heel wat vooroordelen tegen waterbedden. Dat is er duidelijk een van. Maar als er geregeld iemand door de vloer zakte, zouden toch nooit zoveel mensen zich aan een waterbed-avontuur wagen. “

Belangrijk is dat een waterbed van goede kwaliteit is en dat het professioneel wordt geplaatst. Voor een degelijk waterbed moet je rekenen tussen de 60.000 en de 80.000 frank. Daarbij komt nog een klein elektriciteitsverbruik, zo’n 2500 à 3000 frank per jaar. Maar als je de levensduur bekijkt (15 tot 20 jaar), kom je eigenlijk aan een relatief goedkoop slaapsysteem. Voor een goede lattenbodem zit je ook rond die prijzen. Het verschil is dat je de matras minder snel moet vervangen matrassenfabrikanten schrijven meestal een vervangtijd voor van 7 à 10 jaar. Zeker nu de mensen gemiddeld groter en zwaarder zijn dan de vorige generaties heeft een matras meer te lijden. Zodra een kwart van de densiteit verloren gaat, zal het lichaam de vorm moeten aannemen van de matras terwijl het net andersom moet zijn. Water verslijt niet. Doordat het altijd weer zijn zelfde positie inneemt, zal een waterbed van de eerste tot de laatste dag een identieke ondersteuning geven. Wel is het zo dat de zak die uit pvc gemaakt is, vroeg of laat zal verduren. Om dat tegen te gaan, moet om de zes maanden aan het water een middel toegevoegd worden dat de kunststof week houdt en ook de vorming van algen en luchtbellen tegengaat. Maar op de lange duur treedt, ook bij de allerbeste watercontainer, een verharding in, vooral in de hoeken waar gelast is. En dan komen er lekjes. Dan moet de watercontainer ongeveer een derde van de totaalprijs worden vernieuwd.

Voor een verkwikkende slaap speelt naast ligkomfort ook het bedklimaat een belangrijke rol. Bij een waterbed lig je tenslotte op een plastic zak waar het zweet niet weg kan. “Dat is waar en niet waar, ” zegt Etienne Tilmans. “De zak is inderdaad van kunststof, maar hier is vooral het materiaal waaruit de hoes gemaakt wordt zeer belangrijk. Die moet in staat zijn om voldoende transpiratievocht op te slorpen en te verdelen. Door de warmte van de watermassa zal dat vocht echter veel sneller verdampen dan bij een gewone matras. Daardoor krijgen ook schimmels en de veelbesproken huismijt als bron van allergie veel minder kans om zich te ontwikkelen. “

Tenslotte is er nog een derde aspekt dat een goede slaap kan beïnvloeden : het materiaal waaruit een bed is gemaakt, alhoewel de meeste mensen dat niet zullen gewaarworden. Toch scoort volgens Carl Dierckx een waterbed op dat punt minst goed. “Je ligt tenslotte op een elektromagnetisch veld, want onder de watercontainer zit de elektrische verwarmingsplaat die onafgebroken in de stekker steekt. Maar dat blijft een subjektief gegeven, de ene zal er hinder van ondervinden, de andere helemaal niet. “

Volgens Carl Dierickx is een mogelijk alternatief een droog waterbed dat hetzelfde principe hanteert en de vorm van het lichaam aanneemt. Maar hier wordt de ergonomische ondersteuning bekomen door een lattenbodem met heel veel latjes die op korte afstand een groot hoogteverschil mogelijk maken en met in het midden een ondersteuning. Een speciale band langs de zijkanten met vaste punten vangt het doorweegeffekt van zware heupen op.

Maar hoe men het ook draait of keert, slapen blijft een zeer individuele aangelegenheid. Het belangrijkst voor een optimale ontspanning is dat het ligsysteem aangepast is aan de persoon en zoveel mogelijk storende punten uitschakelt.

Voor informatie kunt u terecht bij Aquality, (03) 281.06.38. Nirwana : (03) 238.15.64. TTI : (011) 62.12.99.

Slapen op water : zalig of vreselijk ? De vreemdste verhalen doen de ronde.