Theater- en operaregisseur
Ik heb veel te danken aan Nederland. Als directeur van het Zuidelijk Toneel in Eindhoven, het Holland Festival en nu Toneelgroep Amsterdam kreeg ik er kansen die in België gewoon ontbraken. Rouwig ben ik daar niet om, met de cyclus van Der Ring des Nibelungen in de Vlaamse Opera en Idomeneo en La Clemenza di Tito in De Munt mocht ik hier ook mooie dingen doen. Ik neem het de vorige generatie wel kwalijk dat ze blind was voor jong talent. Het directeurschap van de KVS of het NTGent was lange tijd een uitloopbaan voor wie een lange staat van dienst had en het wilde doen. Mede daardoor werden veel jonge theatermakers gewoon niet opgepikt.
Laten we de muur tussen het zakelijke en het creatieve afbreken. Bij Toneelgroep Amsterdam vergroot mijn kennis van het totale budget juist onze vrijheid om artistieke risico’s te nemen. Ik weet welke oorlogen we kunnen winnen. Zonder zicht op de werking en financiële keuken van het gezelschap zou de besparingsronde in Nederland ons ook veel zwaarder treffen. Nu kon ik zelf ingrepen voorstellen en zo ontslagen vermijden. Veel toneelhuizen missen zo’n helikoptervisie, omdat de artistieke en zakelijke directie tegenover elkaar staan.
Ik besef dat het leven eindig is. Als vijftiger word ik in mijn omgeving steeds vaker geconfronteerd met ziekte, terwijl idolen als Patrice Chéreau wegvallen. Dan denk je wel eens na over je eigen toekomst. En van 55 naar 68 : dat gaat in een oogwenk. Dat besef beïnvloedt zeker mijn parcours. Ik kies meer dan ooit voor vernieuwende projecten waarbij ik een meerwaarde vorm en die me als mens een stap verder brengen.
De angst voor het onbekende wordt steeds groter. Kijk naar de verrechtsing van Nederland, het protest tegen het homohuwelijk in Frankrijk, of de groeiende kloof tussen Vlaanderen en Wallonië : overal plooien mensen zich terug op zichzelf, ten koste van wie anders en vreemd is. Daarom trok ik met Toneelgroep Amsterdam in december 2012 ook naar Luik voor de première van Na de repetitie / Persona : om de grens over te steken en een signaal te geven. Ik ga zelf niet vrijuit, want ik weet zo goed als niets van het theateraanbod in Wallonië.
Kunstenaars moeten de wereld niet veranderen, die moeten je vooral raken. En daarbij telt een emotionele beleving net zozeer als een filosofische revelatie. De eerste keer dat ik oog in oog stond met het werk van Vincent van Gogh : die extase aan kleur vergeet ik nooit meer. Uiteraard kan kunst onze kijk op de wereld beïnvloeden, denk maar aan Guernica van Picasso. Maar de kunst laat zich niet instrumentaliseren. Bij de operabewerking van Brokeback Mountain stond ik stil bij de maatschappelijke context en de impact van de intieme scènes, maar dat moet je loslaten. Kunst als middel tot politieke verandering : dat werkt niet.
Leiderschap vergt vooral een visie. Managementtechnieken kunnen helpen, maar als theaterdirecteur moet ik ook de ambities voor de komende jaren uittekenen. De keerzijde daarvan is dat je ook niet te ver vooruit mag lopen op je troepen. Iedereen moet mee zijn : zowel het artistiek personeel en de technici als je administratieve medewerkers.
Als regisseur maak ik geen onderscheid tussen hoge en lage cultuur. In 2000 regisseerde ik in Nederland de musical Rent, een productie die actuele thema’s op een universele manier aansnijdt. En die rockmusical regisseerde ik met dezelfde inzet en zorg voor detail als andere stukken. Er was geen enkele reden om Rent minder serieus te nemen dan een klassieker van Shakespeare.
Uiteindelijk kan alles wachten. Als ik in Antwerpen een workshop geef aan de Opleiding Dora van der Groen, dan hebben die studenten me voor zich alleen. Net zoals ik tijdens dit gesprek ook niet afgeleid wil worden door mijn telefoon of andere zaken. Een kwestie van oefening, maar het helpt enorm om een drukke agenda leefbaar te houden.
Ivo van Hove (55) is sinds 2001 directeur van Toneelgroep Amsterdam en regisseert wereldwijd theater- en operaproducties, een oeuvre waarvoor de Universiteit Antwerpen hem op 2 april een eredoctoraat toekent. Info : www.tga.nl.
DOOR WIM DENOLF & FOTO FILIP VAN ROE
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
