Istanbul is niets voor liefhebbers van planning en orde. Het is een oord om in te verdwalen, jezelf te verliezen en je zintuigen te volgen. Een liefdesverklaring aan de magische stad aan de oever van de Bosporus.

Wim Denolf

Istanbul, ik leerde je vier jaar geleden kennen. Sindsdien heb je me niet meer losgelaten. In eigen land heeft je naam mythische dimensies. Je bevolking groeit voortdurend: 12 miljoen, 15 miljoen, niemand weet het nog met zekerheid. Maar je betovering laat niemand onberoerd. Je veroverde me, met je honderden minaretten, je drabbige Turkse koffie, pafferige cafés, kamikazechauffeurs en de indringende blik van je inwoners. Je verwonderde me, verraste me en bracht mijn gedachten aan het dobberen. Net als de Bosporus, je blauwe long tussen de Zee van Marmara en de Zwarte Zee, langs wiens oevers je voortdurend uitdijt.

Toegegeven, ik begrijp je nog steeds niet goed. Je spreekt een andere taal dan de mijne, schotelt me voortdurend onbekende geuren, smaken, klanken en symbolen voor en huldigt andere regels dan mijn wereld. Bij jou komt het straattoneel pas op gang na achten ’s avonds, verspreiden nieuwtjes zich al roepend en tierend, escorteren mannen hun echtgenotes naar het toilet, wordt op taboeretten tavla gespeeld, masseren politieagenten elkaar en kent alleen de lokroep van de imam een vaste regelmaat. Hoe zou je willen dat ik je ferryboten over de Bosporus begrijp, of de goedkope dolmus-taxibussen die je doorkruisen? Je eigen stedelingen weten nauwelijks hoe ze van A naar B komen, laat staan wanneer, hoe zou ik het dan weten?

Wat ben je chaotisch. Je houdt niet van orde, van vaste tijdstippen en afspraken, van straatnamen en wegwijzers. Nee, jij bent organisch, als een in elkaar gestuikte blokkendoos, en je geeft je maar langzaam bloot. Alsof de tijd stilstaat, stop je alle ijzerwinkels, kledingmakers of instrumentenbouwers in dezelfde wijk, wachtend tot ik ze haast toevallig ontdek. Ondertussen vul je de straten met mensen, verkeer en muziek, tot me geen andere keuze rest dan op te gaan in de massa en de kakofonie die ze voortbrengt. De meute rent niet van hier naar daar, zoals in mijn wereld. Nee, ze is er gewoon, doelloos, rondkijkend, wachtend op God weet wat. Ze bewondert zichzelf, vist op de bruggen over de Gouden Hoorn of leurt met handelswaren. Haarkammen, batterijen, therapeutische steunverbanden, zelfs met een fotokopieertoestel op een houten kar. Je visuele geweld is zo groot dat ik mezelf vergeet en niet eens een houvast mis. Ik wil mezelf verliezen in de zwoele doolhof van je Grote Bazaar, verdwijnen in de winkelsteegjes van Eminönü en kronkelen in de Grieks-Italiaanse wijk rond de Galata-toren. Daarom wil ik je niet delen. Naar jou kom ik alleen, waar jij bent, is geen plaats voor een ander.

Je dwingt me om mijn neus te volgen, mijn oren te gebruiken en van koers te veranderen. Wat schuilt er in dat drukke zijstraatje, achter dat gammele houten geveltje, waarheen leidt dat stiekeme trapje? Alleen zo ontdek ik je schatten. Want die heb je: je blaakt van rijkdom, met je Ottomaanse paleizen, je somptueuze moskeeën en mondaine oorden. Het Byzantijnse en het Ottomaanse rijk lagen aan je voeten, je liet je veroveren door christendom én islam. Je opende je deuren voor Grieken, joden, Armenen en Koerden. Je bewonderaars noemen je het kruispunt tussen Oost en West, maar je verdient beter. Je bent veel wereldser dan dat. Wispelturiger ook. In je straten lopen snelle jongens in Armani-pakken, schaars geklede vrouwen en drag queens, maar ook Anatolische schoenpoetsers in lompen, Russische prostituees, orthodox gesluierde meisjes en studenten van het Franse college of de Amerikaanse universiteit.

Om de hoek van je designerwijken lopen straatjongens zonder schoenen, in je Egyptische bazaar vol exotische kruiden en vruchten huizen Griekse restaurants. Net boven Bebek, je eigen groene versie van St-Tropez, schuilen gammele houten dorpen waar de tijd stilstaat. Terwijl je lounges bouwt naar het voorbeeld van New York, staar je me aan alsof ik van een andere planeet kom. Je fantaseert graag over je westerse gasten, maar eigenlijk begrijp je hen niet, de kloof wordt nooit helemaal gedicht.

Nu goed, je hebt zo je vervelende trekken. Je bent een taaie loopstad, luidruchtig en zelden praktisch ingesteld. Je pronkt graag met je schoonheid, terwijl velen van je inwoners het moeten stellen met 120 euro per maand. Je rookt als een Turk, verplettert me met je zonnestralen, zet me af in de taxi en smeert me voortdurend nepmerken aan, tot nagemaakte Durex-condooms toe.

Ik vergeef het je graag. Ook al ben je hyperkinetisch, niets maakt me rustig zoals jij dat kan. Misschien is het je joie de vivre, want je neemt graag de tijd. Om te slenteren, thee te drinken, mensen te bekijken, een babbel te slaan of een barbecue te improviseren in een van je parken. Ik herinner me Adil, de barbier die me na de scheerbeurt een zachte rugmassage gaf en daarna mijn nekwervels kraakte. In mijn wereld is dat luxe voor welgestelde bobo’s, voor jou is het alledaagse kost.

Of is het de zweem van romantiek die voortdurend over de Bosporus hangt? Om de haverklap beland ik ongewild in een van je adembenemende uithoeken, waar je met het zoveelste indrukwekkende panorama de tijd en de wereld stopt. Dan kijk ik over je uit, bewonder ik de skyline, de zeeën van ruimte, en drijven mijn gedachten mee over het water. Het dobberende koffiehuis voor het Rumeli Hisari-fort, het Gaudí-achtige Ulus-park in Etiler, de zitbankjes voor het eeuwenoude torenhuis in de Bosporus, de ene plek al unieker dan de andere. Als je wist hoezeer je me in vervoering brengt, als ik met de ferry de oversteek naar je Aziatische oever maak; ik pak mijn boeltje en waag mijn kansen hier denk ik dan, zoals zovele anderen voor me.

Het is alsof je me opnieuw leert ademen en ik poëzie ontdek in de chaos. Ik zie de zon ondergaan in de Gouden Hoorn, terwijl vissers hun hengels binnenhalen en witte duiven boven de moskeeën cirkelen. Ik schrik ervan, maar je grijpt me aan. Waarom weet ik niet, zelfs van op afstand ben je ondoorgrondelijk. Maar je opende me de ogen: misschien hoort het ook zo, is de tocht belangrijker dan de bestemming. Çok yasa Istanbul, leef voorspoedig, je maakte een reiziger van me.

Istanbul praktisch

NIET TE MISSEN

Harem, Topkapi-paleis, Sultanahmet, 9.30-16 u., dinsdag gesloten. De nabijheid van de Aya Sofia en de Sultanahmet-moskee maakt dat velen zich in het Topkapi-paleis beperken tot de schatkamer en de prachtige tuin. Ten onrechte, want in de 400 verfijnde kamers van de harem zijn de sultans en hun (onfortuinlijke) vrouwen haast lijfelijk aanwezig. Het begeleide bezoek overtreft de stoutste soapserie.

Çiragan Palace Hotel Kempinski, Çiragan Caddesi 84, Besiktas, +90 212 258 33 77, www.ciragan-palace.com. Ottomaans paleis uit 1874, door een Duitse hotelketen herschapen tot Cannes aan de Bosporus. De zondagsbrunch (40 euro, tot 15 uur) en het openluchtzwembad (30 euro, 50 in het weekend) zijn prinsheerlijk.

Ortaköy, bereikbaar per bus/dolmus (Taksim) of ferry (Eminönü). De gezelligste buitenwijk van de Bosporus, met een populaire weekendmarkt, eetkramen en een romantische piazza met uitzicht op de barokke Mecidiye-moskee en de Atatürk-brug.

Turkse badhuizen zijn vaak toeristisch, maar architecturale pareltjes. De sfeervolste liggen in Sultanahmet: de 16de-eeuwse Çemberlitas Hamami (Vezirhan Caddesi 8, +90 212 522 79 74, 06-24 u., www.cemberlitashamami.com.tr) en de 18de-eeuwse Cagaloglu Hamami, (Yerebatan Caddesi, +90 212 522 24 24), trouwens het decor van ‘Hamam – Il Bagno Turco’ (1997), de succesfilm van Ferzan Ozpetek.

ETEN EN DRINKEN

Dankzij talrijke snacks en mezze is eten goedkoop. De rijke Turkse keuken is een reis op zich. Lamsvlees, kebab, köfte en kip primeren, maar ook vis, vooral in oeverplaatsen als Yeniköy en Ortaköy. Istanbul is ook een toetjeshemel, met baklava en Turks fruit, maar ook tavuk gogsu, melkpudding met gekookte kippenborst (!), en asure, pudding op basis van kaneel en minstens twaalf soorten noten en peulvruchten. Bovendien openden de jongste jaren vele loungerestaurants met spectaculair uitzicht op de Bosporus. Niet te missen zijn 5.Kat (Soganci Sokak 7, Cihangir, +90 212 293 37 74), Ferriye (Çiragan Caddesi 124, Ortaköy, +90 212 236 25 22) en sushilounge Socia, (Köybai Caddesi 89, Yeniköy, + 90 212 299 00 80).

Baladest, Istiklal Caddesi 251, Beyoglu, +90 212 292 48 13. Turkse keuken en uitzicht op Istiklal Caddesi in de 18de-eeuwse woning van de eerste Turkse eerste minister Fethi Okyar. Reserveer een tafeltje op het balkon.

Tünel Geçidi, Beyoglu. Aangename passage bij Istiklal Caddesi met eethuizen en cafés. De éiçek Pasaji verderop is een drukke 19de-eeuwse galerij met gezellige meyhanes (alcoholische variant van een trattoria). Een aanrader is Cumhuriyet (Balikpazari Sahne Sokak 47).

Inci Pastanesi, Istiklal Caddesi 124, Beyoglu. Istanbuls oudste en franjeloze patisseriezaak, bekend om profiteroles met chocoladesaus. De hele straat telt koffiehuizen als Saray Muhallebicis, met vitrines vol zoetigheden.

T-Square, Siraselviler Caddesi 67, Beyoglu, +90 212 243 69 69. Jong designrestaurant met westerse keuken en rustig tuinterras in een voormalige Armeense woning.

Orient Express Restaurant, Sirkeçi-station, Sultanahmet: eenvoudige keuken op de aankomstplaats van ’s werelds beroemdste spoorlijn.

Darüzziyafe, Sifahane Sokak 6, Sultanahmet, +90 212 511 84 14: Turkse keuken in een rustig binnenhof.

WINKELEN

Een enthousiaste koopmansmentaliteit en lange openingsuren verhinderen dat u met lege handen thuiskomt. Vooral de Kapali Çarsi of Grote Bazaar biedt keramiek, juwelen, tapijtjes, lampen en andere souvenirs in overvloed. ’s Werelds grootste overdekte markt is een feest voor de ogen, doch zelden goedkoop.

Originelere souvenirs vindt u in Kadiköy, een aangename wijk op de Aziatische oever (ferry vanuit Eminönü). Rond Moda Caddesi liggen tal van tweedehandswinkels met zowel echte antiekwaren als prullaria. Voor slechts één euro koop je er een originele Örumcek (de Turkse Spiderman), een oude familiefoto of een Turks damesblad uit de jaren vijftig. Een aanrader is Osmanli Koleksiyon, Dumlupinar Sokak 13.

Heel anders zijn Bagdad Caddesi, eveneens in Kadiköy, en het vijfsterrenwinkelcentrum Akmerkez in Etiler. Turkije zit dan wel in een economische crisis, aan designerlabels en dito stedelingen is er geen gebrek. Louis Vuitton en co huizen in Nisantasi, ten noorden van Taksim.

Istiklal Caddesi, de voornaamste winkelstraat, is dé plek voor Turkse muziek, goedkope lokale kledinglabels en vooral: mensen kijken. Druk op weekdagen, ’s avonds en in het weekend een ware volksverhuizing.

REIS

Turkish Airlines vliegt dagelijks naar Istanbul, vanaf 295 euro. Info: 02 511 76 76 of via www.turkishairlines.com. Met Turkije-specialist Bosphorus verbleven we in Hotel Armada, aan de oever van de Marmara Zee en bij de monumenten in Sultanahmet. Een verblijf inclusief drie nachten, vluchten H/T, transfers en een stadsrondrit is beschikbaar vanaf 395 euro p.p. Facultatieve uitstappen of een uitgestippeld verblijf zijn mogelijk. Meer info: 02 712 07 07 of via de Bosphorus Zomergids 2002, bij uw reisagent.

Info: Toeristische Dienst van Turkije, Montoyerstraat 4, 1000 Brussel, 02 513 82 30. Koop ter plaatse Time Out Istanbul.