Stel:”Je vader is vertegenwoordiger van een groot bedrijf. Hij is voor zijn beroep vele uren onderweg. Ook je moeder werkt in datzelfde bedrijf. Twee dagen per week komt er thuis iemand poetsen, de was doen en op de kinderen passen. Dan kunnen jij en je jongere broer thuis komen eten. De andere dagen blijven jullie op school. ’s Avonds en in het weekend zijn je ouders vaak weg omdat ze nog sporten: je moeder organiseert aerobicsavonden en je vader is lid van een tennisclub.”

Stel dat dit de situatie is waarin je je als 16-jarige bevindt: je ziet je ouders niet zo vaak maar je hebt het financieel goed en je beschikt over veel vrije tijd. Hoe zou je verdere leven als adolescent er kunnen uitzien? Hoe zou je zelf dat leven willen organiseren? Hoeveel tijd zou je besteden aan school of eventueel werk? Hoeveel vrije tijd zou je nemen? En hoeveel tijd zou er overblijven voor het gezin of voor de zorg voor anderen? Als 16-jarige maak je natuurlijk plannen en hoop je op een mooie baan, geluk in de liefde en veel, heel veel vrije tijd.

Dat die jongens- en meisjesdromen in de praktijk niet zo makkelijk te realiseren zijn, wordt duidelijk gemaakt in een gezelschapsspel dat tegenwoordig als didactisch materiaal gebruikt wordt op een aantal middelbare scholen. Het Balansspel, aangeprezen door de VLOR (Vlaamse Onderwijsraad), wil jongeren bewustmaken van het feit dat het combineren van job, gezin en vrije tijd lang niet zo eenvoudig is al zij zich misschien wel voorstellen.

Op het atheneum van Oudenaarde mochten de leerlingen van het vijfde jaar ASO (Algemeen Secundair Onderwijs) onlangs op een woensdagmorgen rond het speelbord gaan zitten. Pionnen, dobbelstenen en kanskaarten doen aan een soort Monopoly denken. Bij aanvang mag elke deelnemer een startpositie trekken. Die startpositie wordt omgezet in een aantal gekleurde blokjes die elk een tijdsdomein vertegenwoordigen: rood staat voor tijd die naar gezin of zorg gaat, geel voor school of beroep, en blauw voor vrije tijd. Elk blokje staat voor één uur tijd. Daarna mag elke deelnemer kiezen hoe zijn of haar ideale tijdsindeling er later zou moeten uitzien. Bedoeling van het spel is om de reële tijdsbesteding in overeenstemming te brengen met de gedroomde.

In praktijk zullen het aantal gegooide ogen, de getrokken kaarten, de geboden kansen en opgeworpen hindernissen de gewenste levensloop en tijdsbesteding grondig verstoren. Zo belandde Bjorn, die zich op een luilekker leventje (heel veel blauw) had verheugd, uiteindelijk in de situatie van een workaholic (heel veel geel).

Tijdens het parcours kunnen de deelnemers kiezen of ze al dan niet een liefje willen. Als ze 21 jaar worden, hebben ze de keuze uit vier relatiekaarten: “Geen relatie en alleen wonen”, “Geen relatie en bij ouders wonen”, “Een relatie en apart wonen” en “Samenwonen of huwen”. Bjorn koos voor “Een relatie en apart wonen”. Zijn commentaar: “Seks oké, afwas iets minder.”

Toen Tim ervoor opteerde om als student te gaan samenwonen, lokte dat in de groep enige discussie uit. De een vond dat 21 veel te jong was om je al in die mate te binden, een ander dacht dat samenwonen voor studenten financieel niet haalbaar zou zijn, en een derde vond dat die leefformule moeilijk met studeren te combineren zou zijn.

Ook Stefanie had er als studente voor gekozen om te gaan samenwonen, maar haar gezicht betrok toen ze op haar kaart las: “Nu jullie eerste kindje geboren is…” Ze sputterde tegen: “Ik moet geen kindje hebben.” Toen ze zich liet ontvallen dat ze eventueel voor abortus zou kiezen, kreeg ze het verwijt “moordenares” te horen… Alweer stof tot discussie. Aan de spelregels viel echter niet te tornen: Stefanie kreeg haar kind en diende later ook haar studies stop te zetten om in een familiebedrijf te gaan werken.

Veerle werd verrast door een kaartje waarop haar vriend haar ten huwelijk vroeg. Ze voelde er niks voor om te trouwen en wilde prompt de relatie verbreken. Haar klasgenoten overtuigden er haar van niet zo radicaal te zijn en ze besloot te blijven samenwonen. Maar alles wat er later misging in haar leven, bleef ze toch aan dat verdomde huwelijksaanzoek wijten.

De onvrede van Veerle kan gedeeltelijk verklaard worden door het feit dat haar relatiekaart geen onderscheid maakt tussen samenwonen en trouwen. Men zou dit een manco van het Balansspel kunnen noemen. Zo zijn er nog wel enkele randbemerkingen bij te maken, zoals de vaststelling dat de deelnemers soms het gevoel hebben dat ze te weinig eigen keuzes kunnen maken en dat de invloed van toeval of lot vrij hoog is. Toch is duidelijk dat het een prima manier is om met jongvolwassenen al spelend een boom op te zetten over de aartsmoeilijke evenwichtsoefening waar ouders van nu zo vertrouwd mee zijn. Laat de dobbelstenen dus maar rollen! Vergeet echter niet dat u voor het Balansspel minstens 2 uur tijd moet uittrekken en dat u dus een keuze zal moeten maken: blauw, rood of geel.

Het Balansspel is niet in de handel verkrijgbaar. Info: Tel. (02) 219.42.99.

Jo Blommaert / Tekening Sandra Schrevens