Japanse schoolmaal-tijden ogen niet alleen mooi, ze zijn ook lekker en gezond. Wij gingen een kijkje nemen in de Japanse school in Brussel.

Je kunt het niet genoeg horen : “De lunch is, vooral voor jonge mensen, de belangrijkste maaltijd van de dag.” Eigenlijk weten wij best dat een goede voeding al vroeg kan bijdragen tot de preventie van welvaartsziekten zoals hart- en vaataandoeningen, overgewicht, tandbederf en diabetes op latere leeftijd. Als jongeren goed eten, bepaalt dat ook vaak de eetgewoonten op volwassen leeftijd. Jong geleerd is immers oud gedaan. Helaas blijkt dat heel wat Vlaamse schoolmaaltijden nog steeds te veel vlees en vet bevatten en dat belangrijke elementen zoals groenten, fruit en melkproducten nog steeds ondervertegenwoordigd zijn. Als Vlaamse kinderen dan ook nog het ontbijt overslaan – wat helaas vaak gebeurt – en hun moegewerkte ouders ’s avonds kiezen voor een onevenwichtige kant-en-klare maaltijd, en iedereen zich vervolgens de rest van de avond voor de tv neervlijt, is het niet verwonderlijk dat veel Vlaamse kinderen te dik zijn en aanleg hebben voor vetzucht op latere leeftijd.

Zo aantrekkelijk mogelijk

Japanners hebben een andere (eet)cultuur, die, als de tradities in acht worden genomen, geen zwaarlijvigheid tot gevolg heeft. Wij waren nieuwsgierig naar wat er gegeten wordt op de Japanse school in Brussel, een school met een vierhonderdtal Japanse leerlingen. Auteur en fotograaf belden aan aan de ijzeren poort en werden hoffelijk ontvangen en precies om 12 uur naar een van de klassen geleid. Daar schoven de leerlingen de tafels tegen elkaar. De furoshiki, de doeken waarin de bento box is verpakt, werden losgeknoopt en neergelegd als tafelkleed. In het midden kwam de bento box, die werd geopend, waarna iedereen rustig met eetstokjes begon te eten. O-bento is wat de Japanners een ingepakte maaltijd noemen. Wat bij ons de boterhammentrommel is, is in Japan de bento box. Die Japanse eetdozen hebben vaak vakjes en verschillende verdiepingen, zodat de verschillende hapjes niet met elkaar in aanraking komen. De doos is van gelakt hout of voor de kinderen van plastic, met afbeeldingen van stripfiguren. De kleuren en de uitvoering van de box, de kleuren en de variatie van het eten en de presentatie van doek, eetstokjes, box en inhoud krijgen veel aandacht. Japanse huismoeders doen duidelijk moeite om de meeneemlunch zo aantrekkelijk mogelijk te maken.

Rijst is de basis

De kinderen in de klas eten rustig uit hun lunchdoos. Stilte is belangrijk om toegewijd van het eten te kunnen genieten. Soms wordt er voor het eten hulde gebracht aan de samensteller van de maaltijd en aan het levende wezen dat werd gedood om de maaltijd van een stukje vis of vlees te voorzien. Dat doet men door de handen tegen elkaar te leggen en Itadakimas te zeggen. Als men de klas rondgaat en stiekem in de mooie, kleurrijke doosjes van verschillende afmetingen en vormen kijkt, herkent men terugkomende elementen, zoals gohan of rijst, die de basis is van alles, tamagoyaki (opgerolde omelet met sojasaus, suiker, visextract) of roerei, tsukemono of in azijn en zout gepekelde groenten in verschillende kleuren, kala-age van gepaneerde en gebakken stukjes vlees, opengesneden knakworstjes, edamame (peultjes), fruit zoals appel versneden in de vorm van een konijntje.

Om het mooist

Op de Japanse school van Brussel behoren de ouders tot de betere kringen. De moeders staan om zes uur ’s ochtends op en beschouwen het als een prestigezaak om de bento box op een aantrekkelijke manier te vullen. De inhoud moet gezond te zijn (evenwichtig van samenstelling met de gewenste hoeveelheden proteïnen, vitaminen en mineralen) en moet ook behagen vanuit esthetisch oogpunt. Kleur en vorm zijn belangrijk, want het oog wil ook verwend worden. Het repertoire is breed : rijst bestrooid met gedroogd zeewier, gefrituurde stukjes kip, krabkroketje, een lepel spinazie met spekjes, misosoep. Het lijkt wel of de moeders een competitie houden voor de lekkerste en mooiste bento-maaltijd van de klas. Vlees speelt een ondergeschikte rol en er is maar één saus : soja, en die is vetarm.

Verantwoordelijk

Er wordt twintig minuten uitgetrokken voor de lunch. Dan wordt alles opgeruimd, worden de tafels teruggezet en gaat iedereen naar buiten. Op het speelplein gaat het er minder lawaaierig aan toe dan op de Vlaamse scholen. Schreeuwen is taboe : Japanners zijn gereserveerd als het aankomt op het uitdrukken van gevoelens. Japanse kinderen worden met gevoel voor verantwoordelijkheid opgevoed : zij bewaken zelf het speelplein, waarbij de groten op de kleintjes letten. De kinderen wordt aangeleerd om niets tussendoor te eten, want dat is slecht voor de gezondheid. Er zijn dus geen frisdrank- en snoepautomaten op de Japanse school.

Wij passeren een andere klas, waar de kinderen van het vijfde leerjaar leren een gezonde maaltijden samen te stellen. Eten is een belangrijk deel van de opvoeding. De hoofddoek die zij tijdens het kokkerellen dragen, naaien zij zelf.

Bij het buitengaan botsen wij in de gang op een meisje met een papieren mond- en neusmaskertje voor. Zij is verkouden en wil haar medeleerlingen niet besmetten. In de Japanse cultuur is het belangrijk dat je de ander geen last bezorgt. Daar kunnen wij, zelfingenomen westerlingen, nog iets van leren.

Met dank aan de Japanese School of Brussels in Oudergem.

Door Pieter van Doveren Foto’s Michel Vaerewijck