Aan de vooravond van het jaar 2000 is de mirakelcrème die rimpels in één klap wegtovert, nog niet gevonden. Toch kan al veel. Drie wetenschappers maakten in mensentaal een stand van zaken op. Rond de tafel zaten Edith Clar, directeur van de wetenschappelijke communicatie bij Lancôme, Nouha Domloge, verantwoordelijke voor de dermatologische research bij Lancaster en Lionel De Benetti, directeur van de research- en productieafdeling bij Clarins.

Waar blijft die mirakelcrème?

Tegen het eind van een millennium is het haast een sport om in de verschillende domeinen van wetenschap en lifestyle naar de toekomst te raden. Als het over huidverzorging gaat, lijkt de evidente vraag: vinden ze nu eindelijk een crème die de klok terugdraait? Met andere woorden: gaan we de pensioenleeftijd rimpelloos tegemoet? Helaas. Onze gesprekspartners zijn het erover eens dat het zo’n vaart niet zal lopen. “Anti-verouderingscrèmes worden steeds beter, verwacht echter geen revolutie”, zegt Lionel De Benetti. “We boeken vooruitgang, maar het gaat traag.” Volgens Nouha Domloge kan de klok vooralsnog niet teruggedraaid worden, maar kan cosmetica huidveroudering en rimpels wel afremmen. “Onze kennis wordt groter en zal ons minstens toelaten om in de beste omstandigheden oud te worden.” Toch hoopt Edith Clar dat cosmetica op een dag in staat zal zijn de huid daadwerkelijk te verjongen. “Sinds de jaren ’70 wordt vanuit de medische sector aan patiënten met acne vitamine-A-zuur voorgeschreven. Men ontdekte dat vitamine-A-zuur niet alleen acne bestreed, de huid begon er ook jonger uit te zien. We kunnen dus hopen dat we in de cosmetica een ingrediënt vinden met dezelfde effecten, maar dan zonder de bijwerkingen.” (Vitamine-A-zuur is vrij agressief en heeft als nevenwerking dat het leidt tot een rode en schilferige huid. Bovendien moet men tijdens de behandeling uit de zon blijven, nvdr.)

De grenzen van cosmetica

De term cosmeceutics – een samentrekking van cosmetics en pharmaceutics – was enkele jaren geleden zeer en vogue. Daarmee werd een nieuwe generatie anti-rimpelcrèmes (vooral op basis van vitamine A) met een grotere werkzaamheid aangeduid. Maar het cosmeceuticsverhaal is natuurlijk ook een mooi marketingverhaal. De grenzen tussen gezichtcrèmes uit de parfumerie en voorgeschreven geneesmiddelen mogen dan al vervagen, het onderscheid bestaat nog en is zelfs zeer duidelijk. Cosmetica mag alleen op de bovenste huidlagen inwerken. Tegenover de wet moeten ze hun onschadelijkheid bewijzen, niet hun werkzaamheid. “Een geneesmiddel behandelt een ziekte, een cosmetisch product werkt preventief en verbetert de conditie van de huid, zonder een pathologie aan te pakken”, zegt Lionel De Benetti. “Het doel en een aantal ingrediënten maken het verschil.”

Vooruitgang door testen

Dat cosmeticaproducten de afgelopen 15 jaar efficiënter en aangenamer geworden zijn, heeft volgens Lionel De Benetti te maken met de betere testmethoden. “Vroeger stelde men vaak empirisch vast dat ingrediënten werkten, maar naar het hoe en waarom had men het raden.” De testen zijn zo belangrijk omdat het de eerste zorg van De Benetti en z’n collega’s is, te werken met ingrediënten die perfect door de huid getolereerd worden en geen bijwerkingen hebben.

De cosmeticabranche werkt met in vitro testen (een simulatie van de huid, celculturen in het laboratorium), met in vivo testen (op de levende huid, bij proefpersonen) en ook met ex vivo proeven (op “uitgesneden” huid, menselijke huid dus, “overschotten” van plastische chirurgie of besnijdenissen). Hoewel de in vitro testen zeer gesofisticeerd zijn en het onder meer mogelijk maken om te onderzoeken of een actief bestanddeel van een product allergieën veroorzaakt, blijven deze testen toch een laboratoriummodel. Vandaar dat de wetenschappers blij zijn met de ex vivo methode. Nouha Domloge: “Je kan de huid in al haar lagen onderzoeken. Dat opent veel mogelijkheden.”

Maar volgens Edith Clar blijven de in vivo testen – wat doet een product op de levende huid – de echte rechter. Maar ook de marketingtesten mag je niet vergeten. “Een product kan nog zo goed zijn, als het niet beantwoordt aan de verwachtingen van je doelgroep: vergeet het dan maar.”

Preventie: hou de zon op afstand

De factoren die bij huidveroudering een rol spelen, zijn bekend: de UV-straling, genetische factoren, pollutie, hormonale veranderingen (bv. menopauze), een ongezonde levenswijze (stress, te veel alcohol en sigaretten) en natuurlijk het ouder worden zelf. “Sommige dingen kan je niet veranderen”, aldus Edith Clar. “Als je je moeder bekijkt, weet je ongeveer hoe je het er zelf vanaf zal brengen. Die erfelijk/genetische factoren heb je niet in de hand. Ook de luchtvervuiling niet. Maar je kan wel iets doen aan je levenswijze.”

Zonder het zonnedebat opnieuw te willen voeren, moet gezegd dat UV-stralen vijand nummer 1 zijn van huidveroudering. Voor wie mooi oud wil worden, zullen zonnefilters tot de dagelijkse hygiëne moeten behoren. Want het is ondertussen een uitgemaakte zaak dat niet alleen de UVB-stralen – die ’s zomers zonnebrand veroorzaken – schadelijk zijn, maar dat op langere termijn UVA-stralen (die we het hele jaar door krijgen) een belangrijke oorzaak van huidveroudering zijn. Bescherming is geboden telkens je in het daglicht komt.

Toch wil Lionel De Benetti geen paniek zaaien. Hij is er niet zo zeker van dat alle dagcrèmes UV-filters zouden moeten bevatten. “Je moet die filters gebruiken in functie van hoe en waar je leeft. Als je van je auto je bureau binnenstapt, waarom dan zonnefilters smeren? Ga je ’s middags op een terras eten, dan kan het wel nuttig zijn. Je neemt toch ook geen aspirine in vóór je hoofdpijn hebt?” Edith Clar ziet het anders (“je kent niet altijd vooraf je planning”), en maakt een onderscheid tussen de “echte” zonnecrèmes (met een beschermingsfactor van 15 of meer) en de dagcrèmes met zwakkere filters. “De UV-filters waren lange tijd het onderwerp van een welles-nietes-discussie onder dermatologen”, zegt ze. “Met zo’n chemische filters moet je inderdaad voorzichtig zijn. Ze kunnen allergieën creëren. Toch spreken dermatologen zich nu pro filters uit. Een beperkte hoeveelheid UVA-filters volstaat om huidveroudering tegen te gaan.” Lionel De Benetti wijst erop dat het probleem vooral mannen betreft. “Vrouwen die make-up dragen, hebben een soort schild over het gezicht.” Een klassieke fond de teint zorgt voor een BF 5.

Nouha Domloge wil de neveneffecten van chemische filters niet over het hoofd zien. Ze doet een beroep op het inschattingsvermogen van de gebruikers. “Cosmeticabedrijven moeten hun klanten verschillende producten aanbieden. Dan kunnen ze zelf afwegen. Je weet zelf best hoe je leeft.”

Voor huid en geest

In de cosmeticawereld is men de laatste jaren beginnen benadrukken dat de conditie van onze huid een weergave is van onze algemene gezondheidstoestand. “Je kan de huid niet los van het lichaam zien”, aldus Nouha Domloge. “Alles waar ons lichaam aan onderworpen is, heeft op een of andere manier weerslag op de huid.” Edith Clar stelt tevreden vast dat een holistische benadering nu ook in de cosmetica doorgedrongen is. “Iedereen weet onderhand dat een crème smeren niet volstaat. Een evenwichtige voeding en een gezonde levensstijl zijn eveneens elementen in de strijd tegen huidveroudering.” De holistische benadering leidde er ook toe dat in research meer aandacht geschonken wordt aan de feel good-factor van verzorgingsproducten. Crèmes worden zo gemaakt dat ze niet alleen zorgen dat je er beter uitziet, maar ook dat je je beter voelt. Een synergie tussen geest, lichaam en huid. Edith Clar noemt het een poly-sensoriële benadering: verschillende zintuigen worden verwend. “We werken aan aangename texturen. Met het parfum van een crème kan je zorgen voor een ontspannend of net een verkwikkend gevoel.”

Volgens Lionel De Benetti is gebruiksvriendelijkheid essentieel in cosmetica. “Wij doen veel testen naar de werkzaamheid van onze producten. Die testen gaan wel over een gedisciplineerd, dagelijks gebruik van een crème. Als je maar af en toe smeert, haal je niet dezelfde resultaten. Een verzorgingsproduct aanbrengen moet echt een plezier zijn. Want je hebt snel een reden – te gehaast, gestresseerd – om een dag over te slaan.”

Dit rondetafelgesprek werd georganiseerd in samenwerking met het professioneel beautymagazine Gloss.

Trui Moerkerke