Een groot modeontwerper trekt de deur van zijn ‘maison’ achter zich dicht. Dat mag niet ongemerkt voorbijgaan. Daarom deze hulde in foto’s van cineast David Teboul, die hem drie maanden volgde bij het tot stand komen van een van zijn laatste collecties. Zijn film wordt op 24 januari heruitgezonden op Canal Plus.

Veel weet ik niet over hem,” zei een student van de Antwerpse Modeacademie in het Journaal op TV1, “behalve dat hij de smoking voor vrouwen heeft gebracht.” Daarmee was ineens duidelijk dat Saint Laurent, die op 7 januari met een ontroerende toespraak een punt zette achter zijn veertigjarige carriĆØre als couturier, al bij leven niet meer tot deze tijd behoort.

“Saint Laurent is gewoon de grootste nog levende ontwerper die de modegeschiedenis heeft gemarkeerd, en de manier waarop vrouwen zich kleden en hun zelfbeeld heeft veranderd. Zijn fouten zijn ook zijn grootste deugden. Hij kwam altijd op voor de dingen waarin hij geloofde: een eindeloze zoektocht naar perfectie in snit, belijning en afwerking”, schrijft de grootste levende modejournaliste Suzy Menkes op 8 januari in The International Herald Tribune. “Maar,” gaat mevrouw Menkes verder, “hij was de held van de bourgeoisie geworden. Dat is het lot van elke revolutionair.” Suzy Menkes is de modepausin die al jaren zeer enthousiast schrijft over de generatie nieuwe ontwerpers die vaak uit Belgische scholen komen en zo ongeveer Saint Laurents antipoden zijn.

De man die in 1963 de caban toevoegde aan de vrouwengarderobe, in 1966 de smoking uit de mannenkleerkast kaapte om hem aan de vrouwen te geven, de pantailleur (het ouderwetse woord voor wat tegenwoordig gewoon een pak heet, ook bij vrouwen) elegant maakte, het safari-jasje en de trenchcoat feminiseerde, wordt nu door een deel van de nieuwe generatie modeontwerpers, die vaak nog niets bewezen heeft, als passƩ en ouderwets ervaren.

Het is zeker geen understatement te zeggen dat Coco Chanel vrouwen vrijheid gaf met haar kleren en dat Saint Laurent hen een paar machtssymbolen in handen speelde, door de mannengarderobe te plunderen. En toch waren Saint Laurents vrouwen nooit manwijven, wel iconen van een typische Parijse elegantie, die alleen nog onder de Eiffeltoren en in de Amerikaanse high society wordt gewaardeerd.

Niemand kan het beter zeggen dan een van zijn muses Catherine Deneuve: “Yves Saint Laurent ontwerpt voor vrouwen die een dubbelleven leiden. Aan de ene kant zakelijke carriĆØrevrouwen, aan de andere kant subtiele verleidsters.”

Saint Laurent houdt van vrouwen op zijn manier, hij is homoseksueel en hij voelt zich thuis in de vrouwenwereld. Zijn trouwste medewerkster is de supervrouwelijke Loulou de la Falaise Klossowski, de schoondochter van kunstschilder Balthus. Op die manier is de link met de kunst permanent aanwezig in zijn universum. Het gekunstelde ook, de mise-en-scĆØne, naar voorbeeld van Balthazar Klossowski.

Yves Saint Laurent is ook degene die in 1966 het begrip prĆŖt-Ć -porter lanceerde, Rive Gauche, de goedkopere confectielijn met het label van de couturier. Een manier om veel geld te verdienen aan andere vrouwen dan aan degenen die zich haute couture kunnen veroorloven. Die zijn met de jaren immers almaar minder talrijk geworden. Saint Laurent en (misschien meer dan hijzelf) zijn zakelijke en levenspartner Pierre BergĆ© voorzagen dat de wereld zou veranderen. De intellectueel BergĆ© had contacten met andere milieus dan de modewereld en voorvoelde al de radicale ommekeer in de maatschappij, twee jaar vĆ³Ć³r mei ’68.

BergĆ© is de bijwijlen ijzig strenge en onverbiddelijke orkestmeester van Saint Laurents bewogen leven, van de eerste tot de laatste dag van zijn lange carriĆØre. Het is bekend dat als het privĆ© slecht ging tussen de twee, Saint Laurent in zijn somberste buien verviel, zich isoleerde en zich verloor in drank en drugs. De couturier was en is totaal afhankelijk van zijn alter ego.

In 1957 komt de 17-jarige overgevoelige jongen uit de koloniale bourgeoisie in het Algerijnse Oran naar Parijs. Hij wint een ontwerpwedstrijd en wordt door Michel de Brunhoff, de stichter van het Franse Vogue, aanbevolen bij Christian Dior. Hij is pas 21 als hij de meester van de naoorlogse couture moet opvolgen. In die tijd leert hij BergĆ© kennen, de ambitieuze zoon van een onderwijzeres uit Ile d’OlĆ©ron. Ze zijn allebei provinciaaltjes, een beetje verloren in Parijs. Maar de ene heeft talent en de andere brains en overschot aan ambitie. De artisticiteit van BergĆ© en Saint Laurent zijn ook complementair. Er komen Mondriaan-jurken en een collectie geĆÆnspireerd op Picasso. Saint Laurent ontwerpt kostuums voor Roland Petit en diens vrouw Zizi Jeanmaire, voor de reprise van Les Monstres SacrĆ©s van Jean Cocteau, voor Catherine Deneuve in Belle de Jour van Luis BuƱuel.

BergĆ© was nauw bevriend met Mitterrand, hij is pacifist, beweegt zich in literaire en muzikale kringen, financiert anti-racistische groepen en geeft TĆŖtu uit, het enige Franse blad voor homoseksuelen. Hij is een veelgeprezen mecenas in de culturele wereld. Dat is echter allemaal maar mogelijk omdat hij met zijn zakelijke instinct het talent van Saint Laurent optimaal laat renderen.

In 1993 brengt de deal met Sanofi, een filiaal van de gedurende de jongste jaren veelbesproken Franse chemiereus Elf Aquitaine, de zakenpartners 549 miljoen euro op. Het haute-couturehuis zit echter niet in die verkoop. Dat houden de heren onder eigen vleugels.

FranƧois Pinault, die op een bepaald moment een bitse acquisitiestrijd aangaat met Bernard Arnault van LVMH, rijft YSL binnen wanneer Sanofi het van de hand doet, om het al snel te integreren in de Gucci-groep. We schrijven 1999.

Tom Ford en Domenico De Sole zwaaien sindsdien de plak over het merk YSL. De harde, blitse Amerikaanse stijl is heel wat anders dan de gepolijste omgangsvormen van het duo Saint Laurent-BergƩ. Het imago drijft steeds verder weg van wat in het couturehuis aan de avenue Marceau 5 gebeurt. De grote meester steekt niet onder stoelen of banken dat hij niet blij is met wat onder zijn naam op de markt wordt gebracht.

Op 24 januari toont Yves Saint Laurent zijn laatste haute-couturecollectie in het Centre Pompidou in Parijs. Het defilƩ zal voor een groot deel een retrospectieve zijn van zijn oeuvre, zoals hij het zelf betitelt. De couturier heeft zichzelf altijd gezien als een meester, een kunstenaar. Hij neemt dan ook afscheid als een kunstenaar.

Hij trekt de deur van zijn maison de couture achter zich dicht en niemand zal hem opvolgen in datgene waarin hij zo groot was. Hij wil zich nu helemaal aan de ware kunst wijden, hij wil gaan schrijven. Althans dat zei Pierre BergƩ, want Saint Laurent zelf heeft na zijn zorgvuldig voorbereide speech geen vragen beantwoord. BergƩ zal zich bezighouden met de reorganisatie van het Parijse veilinghuis Drouot. Eindelijk kan hij zich ten volle onder zijn gelijken begeven.

Tessa Vermeiren / Foto’s David Teboul – Sipa

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content