Pierre Darge
Pierre Darge Freelancejournalist

De eerste Zeppelin vloog 96 jaar geleden. Een splinternieuw museum in Friedrichshafen werd gewijd aan het fenomeen.

Pierre Darge

Er waait een flinke bries uit het westen langs de SeestraƟe in Friedrichshafen. Jong en oud vieren er de eerste julidagen met een Erdbehrencoupe of een reuzenpils, terwijl een paar meter verder het Hafenbahnhof in een verblindend wit kleed wordt gezet. Het gebouw dateert uit 1933, draagt onmiskenbare Bauhaus-invloeden, en krijgt een nieuwe bestemming als Zeppelinmuseum. De plek is niet toevallig gekozen : het is precies 96 jaar geleden dat het eerste rigide, bestuurbare luchtschip in deze buurt met succes een vlucht maakte. De 128 meter lange LZ1, die vanaf een platform in Manzell op het Bodenmeer de ruimte koos, was een constructie van graaf Ferdinand von Zeppelin, een gepensioneerde generaal die allesbehalve een doorsneecarriĆØre achter de rug had en op 62-jarige leeftijd een tweede loopbaan begon. Weinigen geloofden in de visioenen van de graaf en dat besefte de oudere heer ten volle. ?Niemand durft mijn kant te kiezen, omdat niemand in het onbekende durft te springen. Maar mijn doel is duidelijk en mijn berekeningen kloppen?, legde von Zeppelin aan vriend en vijand uit. Krasse taal van een zestiger die een verschrikkelijke uitdaging boven een rustige oude dag verkoos en dat op een moment dat het vliegtuig nog moest worden uitgevonden. De vlucht van die allereerste Zeppelin duurde amper 18 minuten, en moest omwille van motor- en roerproblemen voortijdig worden afgebroken. Maar het tuig landde probleemloos en zoals voorzien op het water. De twee volgende vluchten vonden plaats op 17 en 24 oktober van hetzelfde jaar. Ze onderstreepten de mogelijkheden en de stabiliteit van het luchtschip, drie jaar vĆ³Ć³r de gebroeders Wright van de grond kwamen. Toch vloog de LZ1 niet als eerste bestuurbare ballon uit de geschiedenis : op 24 september 1852 was de Fransman Henri Giffard erin geslaagd met een 44 meter lange ballon van eigen makelij, en aangedreven door een stoommotortje, tussen Parijs en Trappes een snelheid van 7 km/uur te bereiken. Grappiger was de poging van die andere fantast, Dupuy de LĆ“me, die in 1871 een luchtschip bouwde waarvan de schroef aangedreven werd door acht ?roeiers? in de gondel, die een snelheid van 9 km/uur bijeenpeddelden.

Het geslaagde exploot van graaf von Zeppelin kwam niet toevallig tot stand. Hij had zich omringd met de meest talentrijke technici uit die periode, waaronder professor en motorenspecialist Karl Maybach, Dr. Alfred Colsman, een expert in aluminiumstructuren, designer Dr. Ludwig DĆ¼rr, en Dr. Hugo Eckener, een ingenieur/journalist die als commandant van verschillende luchtschepen wereldfaam zou verwerven. Maar niet alles liep van een leien dakje : de geschiedenis van de luchtschepen was er een van vallen en opstaan, gekruid met veel financieel gegoochel en met de nodige incidenten. Toch werd al in 1909 de Deutsche Luftschiffahrts A.G. (Delag) opgericht die tussen 1910 en 1914 met vijf luchtschepen min of meer regelmatige verbindingen uitvoerde, en in die periode zo’n 2000 vluchten maakte waarbij 34.000 passagiers werden vervoerd. EĆ©n exemplaar, de Schwaben, die 137 meter lang was en een snelheid van 70 km per uur haalde, kon 20 passagiers aan boord nemen, en was de allereerste om in te staan voor een onboard service. De periode voor de eerste wereldoorlog verliep min of meer vlekkeloos, en slechts Ć©Ć©n passagier van de Delag brak een been bij een ruwe landing.

De meest tot de verbeelding sprekende doorbraak kwam er echter in 1928. Toen maakte de 237 meter lange Graf Zeppelin, die een autonomie van liefst 120 vlieguren of 12.000 kilometer bezat en tegen een snelheid van 120 km/uur kon vliegen, een vlucht rond de wereld. Hij zeilde naar de Noordpool en werd vervolgens ingezet voor regelmatige vluchten op Noord- en Zuid-Amerika. Tussen 1931 en 1937 ondernam de Graf Zeppelin, die door kenners als het mooiste van alle luchtschepen wordt beschouwd, vier vluchten naar New York en 126 vluchten naar Rio de Janeiro. Er konden 20 passagiers meevliegen, die in 10 cabines werden ondergebracht en daar behoorlijk werden verwend. Aan boord was immers een keuken, een eetzaal, een salon en een badkamer met koud en warm water.

Alsof dat nog niet volstond, en aangestoken door het succes, werd in 1936 een nog indrukwekkender luchtschip afgeleverd : de 245 meter lange Hindenburg, waarin de passagierscabines verdeeld waren over twee dekken binnenin de ballon. Tegen de buitenwand bevonden zich wandelpromenades met patrijspoorten die een uitkijk boden op het landschap en die tijdens de vlucht geopend konden worden. In het restaurant was plaats voor 50 opvarenden, en er waren zelfs cabines die individueel over koud en warm water beschikten. Het aantal passagiersplaatsen werd in 1937 van 55 op 72 gebracht. Voorin lagen de elektrische keuken en een patisserie, aan de rechterzijde was er een bar en een fumoir. Niettegenstaande al die luxe, die door geen enkel vliegtuig kon worden geƫvenaard, zaten de Duitsers met een groot probleem : om politieke redenen weigerden de Amerikanen aan het Duitse rijk het recentelijk ontdekte en niet ontvlambare helium te leveren, zodat de Duitsers zich moesten behelpen met erg brandbare waterstof.

Na vele succesvolle vluchten, schoot de Hindenburg op 6 mei 1937 in brand bij de landing in het Amerikaanse Lakehurst, na zijn 63ste transatlantische overtocht. Het tuig stortte neer. Het ongeval kostte het leven aan 35 inzittenden, waaronder kapitein Lehmann, de grootste luchtschip-piloot aller tijden. Als bij wonder ontsnapten 62 andere opvarenden aan de dood. De ramp, en de daarop volgende maatregelen van de Duitse regering, betekenden de doodsteek voor de luchtschipvaart, ook al werden na het ongeval nog verscheidene vluchten uitgevoerd. Toen maarschalk Gƶring in maart 1940 beval zowel de Graf Zeppelin als de Graf Zeppelin II te vernietigen, het zusterschip van de Hindenburg, viel het doek over een merkwaardige en opwindende periode uit de luchtvaart.

D r. Wolfgang Meighƶrner, de nieuwbakken, pijprokende directeur van het museum wacht ons op in zijn kantoortje op de eerste verdieping. Een etage lager wordt met man en macht gewerkt, geklopt en geschilderd om de datum van 2 juli te halen. Dat het zolang geduurd heeft eer aan een zo markant fenomeen een eigen museum werd gewijd, ligt een beetje aan de Fransen, die kort na de Tweede Wereldoorlog met zowat alle tastbare herinneringen waren gaan lopen. Een deel daarvan is inmiddels teruggekeerd, en recentelijk nog stapte de historicus naar de conservator van het MusĆ©e de l’Air in Le Bourget. ?We hadden een goed gesprek?, vat Meighƶrner de situatie samen. Hij exposeert de motorgondel van de LZ127 en is vooral opgetogen over de sectie van de Hindenburg die in een van de zalen werd gereconstrueerd. De bezoeker krijgt inzicht in de structuur, de accommodatie en vooral de omvang van de grootste luchtschepen (een Boeing 747 lijkt wel speelgoed). Eronder prijkt een zes meter lange Maybach Zeppelin uit 1938, Ć©Ć©n van de meest luxueuze wagens uit de jaren ’30, aangedreven door een 8 liter twaalfcilindermotor. Er werden slechts 300 exemplaren van gebouwd.

Fier zijn ze in Friedrichshafen ook op de 30 computerterminals waarop het publiek interactief bezig kan zijn om vijf uren filmmateriaal, 20.000 foto’s, 1000 grafieken en 15.000 bladzijden tekst op te vragen. Een leuke pleisterplaats voor fanaten, want van die grootse luchtschepen bleef weinig tastbaars over na de door de nazi-regering opgelegde afbraak. Dr. Meighƶrner : ?Luchtschepen waren vooral ook propagandamateriaal voor het nazi-regime, en omdat ze alleen nog geassocieerd werden met een catastrofe, konden de machthebbers ze niet langer hebben. Ze konden ook al slecht overweg met de piloten en officieren die bijna zonder onderscheid uit de Keizerlijke Marine kwamen en niet zo in de nazi-pas liepen.?

Een halfuur later staan we in de Messehalle nr. 10 op het industrieterrein van de stad. Aan het plafond hangt het skelet in wording van de nieuwste Zeppelin die in Friedrichshafen wordt gebouwd. Het tuig is opgebouwd uit aluminium en koolstofvezels en zou ongetwijfeld Panamarenko weten te bekoren. Aan elke zijkant prijkt een nagelnieuwe Hoffmann-propeller, maar ook het afgewerkte staartvlak en de beide vinnen steken merkwaardig gaaf af tegen het geraamte. Een derde staartmotor wordt met een kraan aangebracht, zodat het geheel zijn definitieve lengte van 68,4 meter bereikt.

In vergelijking met de Zeppelins die tijdens de hoogdagen werden gebouwd, is de NT een kleintje, maar de hele bevolking leeft mee met de heropleving van een fenomeen dat nu met de museumopening in verschillende winkeletalages van de stad wordt herdacht. Hoewel het programma van de NT wat vertraging opliep, zal de merkwaardige structuur die pas met het opblazen van de ballon zijn definitieve vorm krijgt toch tegen de Aerofair in april ’97 voor het eerst worden tentoongesteld. De maiden flight moet Ć©Ć©n of twee maanden later plaatsvinden, en een licht euforische medewerker ziet tegen het jaar 2000 al vier of vijf dergelijke tuigen in de vaart.

Al is het NT/New Technology-prototype nog niet klaar, toch ontvouwt de in 1993 opgerichte Zeppelin Luftschifftechnik (ZLT) al plannen voor luchtschepen die plaats moeten bieden aan 46 tot 84 passagiers. Prijs : rond de 10 miljoen mark (200 miljoen frank). De tuigen zullen niet zoals vroeger worden ingezet voor de verbinding tussen twee plaatsen, maar eerder voor sightseeing boven toeristische attracties zoals de Afrikaanse wildparken en de Grand Canyon, of voor wetenschappelijke opdrachten. In afwachting daarvan haasten jong en oud zich naar het Zeppelinmuseum, dat ook oningewijden zal aanspreken. Omdat er getoond wordt hoe een idee, hoe fantastisch ook, met de nodige durf en volharding gerealiseerd kan worden.

Zeppelinmuseum, Hafenbahnhof, SeestraƟe 22, Friedrichshafen. Open van dinsdag tot zondag van 10 tot 17 u., op donderdag tot 22 u. Gesloten op maandag. Tot 27 okt. loopt ook ?Die Kunst des Fliegens? : schilderijen, beeldhouwwerken, boeken, films en foto’s over de luchtvaart. Info : tel. (00-49) 7541.3801.33.

De indrukwekkende Hindenburg als vliegend propagandamateriaal voor het regime.

De Graf Zeppelin, volgens kenners het mooiste luchtschip ooit, sprak tot de verbeelding, zowel door de immense afmetingen als door de luxe binnenin.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content