De tragische Beierse koning Ludwig II uit het geslacht Wittelsbach investeerde zo’n 32 miljoen toenmalige Duitse mark in de kastelen Neuschwanstein, Herrenchiemsee en Linderhof. Schloss Linderhof is het enige dat tijdens het leven van de ‘sprookjeskoning’ werd afgewerkt.

De Wittelbachs hielden huwelijken en voortplanting graag binnen de naaste familie, met alle gevolgen van dien. Zo was de Oostenrijkse keizerin Elisabeth (Sissi) – met haar migraines en anorexia ook niet meteen een toonbeeld van geestelijk evenwicht – een volle nicht van Ludwig. Een tante was ervan overtuigd dat ze de stukken van een glazen piano in haar buik had en zijn broer Otto, die hem officieel zou opvolgen, was pas echt gek.

Ludwig groeide op in een tijd waarin, net als vandaag, nieuwe technologieën de bestaande wereldorde op haar kop hadden gezet. Hij werd bovendien onderworpen aan de eenzame en liefdeloze opvoeding van een koningszoon in een rijk op zijn retour, dat nog maar een bijrol mocht spelen in de door Pruisen gedomineerde Duitse Confederatie. Ludwig van Beieren droomde hardop van een wereld waarin koningen nog als absolute vorsten regeerden vanuit heuse sprookjeskastelen. Zijn grote voorbeeld was Lodewijk XIV, van wie hij zich een afstammeling voelde.

Daarbovenop zou zijn kennismaking met Richard Wagner, eerst met de muziek, daarna met de man zelf, zijn leven drastisch veranderen. Een van de eerste daden die Ludwig als koning stelde, was Wagner naar München halen. Wagner profiteerde zo schaamteloos van de vrijgevigheid van de koning, dat de regering Ludwig ertoe dwong om de componist de laan uit te sturen. De labiele geest van de koning combineerde al die ervaringen tot één grote fantasiewereld, waarin hij de hoofdrol speelde.

In de drie Königsschlösser is de fascinatie van de koning voor de Wagneriaans-Germaanse mythologie enerzijds en het Hof van Versailles anderzijds in steen gegoten. Neuschwanstein is zoiets als de Graalburcht, die met zijn ridderzaal ook aan Tannhäuser refereert. Herrenchiemsee is Ludwigs Versailles. Linderhof zit een beetje tussen beide in. Het is één grote bonbonnière in neorococostijl en ingericht met meubilair en snuisterijen die aarzelen tussen kunst en kitsch. Het slot kan alleen worden bezocht met een gids, maar in de vestibule liggen syllabi in diverse talen, waaronder het Nederlands. In deze ruimte, in feite het hart van het gebouw, maakt het ruiterbeeld van Lodewijk XIV meteen duidelijk waar Ludwig de mosterd heeft gehaald. Achtereenvolgens gaat het dan door de westelijke gobelinkamer, het gele kabinet, de audiëntiekamer en het lila kabinet naar de slaapkamer. Opvallend is de grootte van het bed, 2 meter bij 2,5 meter, al is dat eigenlijk niet eens zo groot voor een man van 1,92 meter. Na de slaapkamer ga je via het roze kabinet naar de eetkamer. Het is in deze kamer dat zich het tafeltje-dek-je bevindt, dat via een ingenieus mechanisme vanuit de onderliggende keuken gedekt naar boven kon worden getakeld. Zo hoefde de mensenschuwe vorst niet in contact te komen met zijn bedienden. De laatste keer dat het tafeltje gebruikt werd, was tijdens de verfilming van Ludwig van Luchino Visconti en wel in de scène waarin Ludwig (Helmut Berger) Sissi (Romy Schneider) ontvangt. Na de eetkamer volgen het blauwe kabinet, de oostelijke gobelinkamer en ten slotte, hoe kan het anders, de spiegelzaal.

Terwijl het kasteeltje Ludwigs fascinatie voor het Versailles van de Zonnekoning illustreert, is het in het park al Wagner wat de klok slaat. Zo vind je er de hut van Hunding, uit de eerste act van de Walküre, de kluis van Gurnemanz uit Parsifal en als klap op de vuurpijl, de Venusgrot. In deze kunstmatige grot, die de bezoeker betreedt op de tonen van de ouverture tot Tannhäuser, vind je zowel een groepje Nibelungen en Venus, als een bootje in de vorm van een zwaan. Ludwig hield ervan zich à la Lohengrin in dat bootje op het vijvertje in de grot te laten rondvaren. De grot was ook bedoeld voor liveopvoeringen van de opera’s van Wagner, maar of dat daadwerkelijk ook gebeurd is, is niet zeker.

Door Marcel Schoeters