Verleidelijk feminisme, erotisch mysterie en schalkse humor. Dat genetische materiaal gaf modeontwerperster Sonia Rykiel door aan haar dochter Nathalie.

:: De boetiek Sonia Rykiel opent op 8 september zijn deuren op de Waterloolaan 56, 1050 Brussel.

Sonia Rykiel (75)

Sonia Rykiel is een van de laatste familiebedrijven in de Franse modewereld. Hecht u veel belang aan uw onafhankelijkheid ?

Zeker, omdat we volledig vrij zijn in onze beslissingen, zonder bij iemand verantwoording af te leggen. We zijn onze eigen meester.

Geeft u dat meer creatieve vrijheid ?

Creatie wordt altijd geleid, al is het dan door de ontwerper en niet door bazen die allerlei wensen opleggen. Onafhankelijkheid heeft ook een keerzijde. Omdat je als zelfstandig ontwerper meer met de voeten op de grond staat. Je houdt rekening met de economische realiteit.

Uw carrière als modeontwerpster startte veeleer toevallig. Toen u zwanger was van Nathalie ontwierp u uw eerste jurken. Vandaag leidt zij Sonia Rykiel in het nieuwe millennium. Het lijkt wel alsof uw lotsbestemmingen erg nauw verweven zijn.

De geboorte van Nathalie heeft anders weinig mee te maken met mijn modecarrière. Ik wou tien kinderen en kon er maar twee krijgen. Ik had dus niets te doen en ben dan maar beginnen te werken.

Het moederschap lijkt voor u toch sterk verweven met het ontwerperschap. Zo omschrijft u de Rykiel-vrouw als iemand die aan de ene hand een tas draagt, en aan de andere hand een kind.

Ik wil vooral zeggen dat de Rykiel-vrouw een nomade is, ze omringt zich met kinderen en een man. Ze houdt van het leven, van eten… Ze doet alles zonder afstand te nemen van haar gezin. Het feit dat Nathalie in het bedrijf stapte, is trouwens ook toevallig. Ze heeft psychologie en film gestudeerd en wou eigenlijk een heel andere weg inslaan. Het lot heeft anders beslist.

Maar de band lijkt wel zeer innig. U hebt ooit gezegd dat ze uw idool is. Had u het niet moeilijk om zoveel tijd in mode te investeren, toen ze nog klein was ?

Het succes heeft mij overrompeld. Ik moest al heel snel beslissen of ik door wou gaan met ontwerpen of niet. De eerste vijf jaar deed ik het al spelend, maar toen werd het menens. Plots wilden alle vrouwen mijn kleding. En vanaf toen heeft de mode me inderdaad volledig opgeëist.

Hebt u nooit getwijfeld of u wel de juiste keuzen hebt gemaakt ?

Natuurlijk waren er moeilijke momenten. Dat ik dacht aan stoppen, dat ik mezelf maar niets vond. Maar op andere momenten vond ik mezelf dan weer fantastisch. Dat is nu eenmaal eigen aan het creëren. Het is als een dronkenschap. Je denkt dat je geniaal bent en het volgende uur zit je in zak en as.

Hebt u veel behoefte aan bevestiging ?

Natuurlijk. Als je aan iets begint, weet je nooit welke richting het uit zal gaan. Eerst zijn er de stoffen en de kleuren en daaruit groeit de collectie. In de loop van het proces kun je volledig de mist in gaan. Het is me overkomen. En dan is het een kwestie van zo snel mogelijk bij te sturen. Opnieuw te starten. Maar ook de vergissing is interessant. Als alles geschreven zou zijn, zou het te eenvoudig gaan.

In de jaren zestig hebt u de vrouwen bevrijd van de beha’s.

Ja ( lacht). Omdat ik hield van het vrije gevoel.

Maar in tegenstelling tot het merendeel van uw tijdsgenoten was het voor u geen acte van rebellie. U wou zich daarmee niet afzetten tegen het vrouwelijke schoonheidsideaal, opgelegd door de mannen

Ik heb nooit positie ingenomen tegen de mannen, zoals andere feministen wel deden in de jaren zestig, zeventig. Ik denk dat het belangrijk is om als vrouw je leven te leiden met je kinderen, en je mannen. En open te staan voor wat er gebeurt in de wereld. Cultureel, ecologisch, humanitair… Dát voedt me om mode te maken. Het is waar dat mode nogal vluchtig is en zeer moeilijk te vatten. Het vak vraagt dan ook enorm veel energie en aandacht. Een ontwerper is iemand die alles eet, alles tot zich neemt, alles kopieert en af en toe steelt. En die in zijn jurk een stukje cultuur stopt, dat achteraf niet meer te definiëren valt.

Verleiding maakt een belangrijk onderdeel uit van uw universum.

Het is nu eenmaal een deel van ons. Het kind probeert zijn moeder te verleiden. De vrouw verleidt haar kinderen, een man. Het leven is een eindeloze aaneenschakeling van verleidingsmanoeuvres. Als ik de bakker een brood vraag, verleid ik hem opdat hij mij het beste zou geven. Anders geeft hij mij misschien wat hij het eerst in handen heeft, ook al is dat niet meer zo vers. Ik heb dat geleerd van mijn moeder. Zij verleidde iedereen, overal waar ze kwam. Heel vreemd. Dat is wat me het meest is bijgebleven van haar. Voor de rest stond ik helemaal niet dicht bij haar. We hadden heel andere ideeën, heel andere interesses. Maar ze heeft me wel doen inzien dat het heel belangrijk is om de wereld te verleiden.

Had ze ook een invloed op uw esthetiek ?

Absoluut niet. Dat kon ook niet omdat mijn opvoeding totaal geen rekening hield met het feit dat meisjes wel eens zouden kunnen werken. Ik kom uit de bourgeoisie, meisjes mochten nog wel studeren, eventueel schrijver worden, maar vooral trouwen en kinderen krijgen.

U was dus de rebel van de familie ?

Ja. ( lacht minzaam)

U hebt dus moeten vechten voor een bestaan als ontwerper ?

Vechten niet, maar niemand begreep het. Ik hoefde helemaal niet te werken, waarom deed ik het dan ? En dan nog in de mode ? Zoiets frivools.

Hebt u zich daarom als de intelligente ontwerpster willen profileren ?

Inderdaad, maar mijn parcours is ook intellectueel. Ik kan enorm ontroerd worden door literatuur, schilderkunst, schoonheid… dat maakt wie ik vandaag ben en de kwaliteit van mijn werk.

In uw hele verleidelijke intelligentie lijkt u wel een postfeministe avant-la-lettre.

Misschien heb ik wel nooit gevochten omdat ik er niet toe gedreven werd. Ik heb me nooit moeten bewijzen ten opzichte van een man.

En als modeontwerper ? Wat is voor u het grootste verschil tussen een man en een vrouw ?

Een ontwerper hanteert geen criteria. Hij kan zeer ver gaan omdat hij zelf zijn kleding niet zal dragen. In die zin is hij excentrieker, gekker, extravaganter. Maar voor de rest zie ik weinig verschil. Zoals er geen vrouwelijk of mannelijk handschrift bestaat.

Wat is de grootste levensles die u uw kinderen heeft willen meegeven ?

Een zekere zin voor verantwoordelijkheid. Ieder leeft zijn leven, met respect voor anderen. Zonder kwaad te berokkenen aan anderen. En te begrijpen dat we allemaal van elkaar afhangen.

Uw zoon (blind geboren) werkt niet in het familiebedrijf.

Neen ( lakoniek), hij is muzikant.

Is het niet moeilijk om even close te zijn met hem als met uw dochter die u elke dag ziet ?

Neen.

U hebt ondertussen ook drie kleinkinderen waarvan twee al gedefileerd hebben voor u.

Ja, toen ze nog kleine kinderen waren.

Denkt u dat een van hen in het bedrijf zal stappen ?

Ik heb geen idee. Daar is op dit moment in elk geval geen sprake van.

Parijs is ook een beeld dat deel uitmaakt van uw universum. Wat betekent de stad voor u ?

Parijs is voor mij vooral Saint-Germain-des-Prés. Ik ben een Parisienne in hart en nieren, maar beschouw mezelf toch als een ontwerpster van de wereld.

U bent ook onderscheiden tot Légion d’Honneur. Betekent zo’n titel veel?

Ik heb er jarenlang weinig belang aan gehecht, maar nu vind ik het fantastisch.

Humor is zeker belangrijk voor u.

Ja, omdat het leven zo gecompliceerd en moeilijk kan zijn. Kijk wat er op dit moment in de wereld gebeurt. Er is zoveel destructie.

En welk type ironie kan u het best aan het lachen brengen. Ironie ? Cynische humor ?

Beide. Soms houd ik zelfs van infantiele grapjes. En af en toe van erotische humor.

Erotische humor ? De seksspeeltjes uit de collectie Rykiel Woman hebben enorm veel succes. Vanwaar het idee ?

Omdat het onderdeel uitmaakt van mijn leven. Voor mij was het geen gek idee. En het correspondeert met de tijdgeest. Het is een logisch gevolg van alles wat ik in het verleden gedaan heb. Ik heb beha’s weggegooid. Mijn truien beschreven met teksten. Kledingstukken binnenstebuiten gedraaid omdat ze op die manier de huid streelden, omdat er een sensualiteit van uitgaat… Ik zie echt geen probleem in erotische objecten, zolang ze goed gemaakt zijn. Toen ze hier nog niet te kopen waren, bracht ik er soms mee uit Amerika.

U hebt onlangs nog verklaard dat u 25 maal per uur in de spiegel kunt staan kijken. IJdelheid is geen ondeugd voor u ?

Neen, een ontwerper is nu eenmaal ijdel. Het is iemand die zoveel uit zichzelf moet putten, en dat vraagt zoveel energie. Iedereen heeft zijn manier om dat te doen.

Uw aparte look heeft in ieder geval menig schilder geïnspireerd. Van Andy Warhol tot Karl Lagerfeld.

Ja, en dat beschouw ik als een compliment.

Kunt u zich een leven voorstellen zonder mode ?

Ik hoop het wel, maar nog niet op dit moment. Ik wil doorgaan zo lang het kan.

Nathalie Rykiel (48)

Ik heb de indruk dat u pas de laatste vijf jaar uw eigen stem gevonden heeft. Na meer dan twintig jaar in de schaduw te werken kwam u in 2000 naar buiten als het gezicht van het parfum Rykiel Rose. Snel daarna lanceerde u de collecties Modern Vintage Rykiel, Rykiel Woman en Karma Body & Soul.

Nathalie : In 2000 heb ik geaccepteerd om op de voorgrond te treden. Na lang aarzelen, omdat ik van dichtbij gezien heb wat het betekent om een publiek leven te leiden. Toen ik het gezicht werd van Rykiel Rose leek me dat de enige manier om als familiebedrijf op te boksen tegen de grote luxeholdings. Omdat ik een authentiek verhaal te vertellen had. In de mode zijn alleen nog Chanel en Rykiel in familiehanden. En bij Chanel zitten ze niet aan de tekentafel. Bij ons wel. Dat wou ik in de verf zetten. En ja, op dat moment leek het alsof ik vanonder een stulp ben gekropen. En nu ben ik niet meer te stoppen omdat ik zo diep geloof in dit merk.

Wat bewondert u het meest in uw moeder ?

Misschien dat ze nooit toegevingen heeft gemaakt. Ze baande haar weg, in functie van waar zij in geloofde. Ze gaf ons het gevoel dat ze ons lief had, meer dan wat ook ter wereld. Dat wij voor haar het belangrijkste waren. Maar ook al schreide ik als ze ’s avonds vertrok, zij vertrok wanneer ze dat wou.

Geeft u veel van de opvoeding die zij u gegeven heeft door aan uw eigen kinderen ?

Nee, ik denk mijn eigen manier gevonden te hebben. Of misschien onbewust wel. Ze heeft me wel dat clangevoel meegegeven, het idee dat familie belangrijk is. Dat geef ik wel door aan mijn kinderen.

U hebt drie dochters : Tatiana (21), Lola (19) en Salome (8). Zullen zij ook in de mode stappen ?

Ze zoeken hun eigen weg. De oudste studeert filosofie en investeert al haar tijd in Afrikaanse dans. Net als haar jongere zus, die naast het dansen ook Spaans studeert. De jongste is wel helemaal weg van mode. Ik zou de gelukkigste vrouw zijn als een van hen later in het bedrijf zou stappen, maar ik zal hen nooit in die richting duwen. Zelf heb ik ook nooit enige druk gevoeld. Bij mijn moeder gaan werken, was wel het laatste wat in mij opkwam. Mode interesseerde me totaal niet. Ik wou geneeskunde gaan studeren en daarnaast was ik geboeid door film. Ik ben door een toeval in dit bedrijf beland.

Een toeval ?

Niet echt een toeval, eerder een kwestie van de ogen te openen voor een opportuniteit die het leven aanbiedt. Het was evident dat ik hier zou belanden, maar misschien te evident.

Was u zich als kind ervan bewust dat uw moeder zoveel bekendheid genoot ?

Ze is pas echt doorgebroken toen ik twaalf jaar was. Ik was erg trots op haar, maar ik had mijn eigen leventje.

Hebt u ooit als tiener gerebelleerd ?

Neen, omdat mijn situatie nogal bijzonder was (haar ouders scheidden toen ze nog jong was en haar broer werd blind geboren). Mijn vader bekommerde zich vooral over mijn broer en minder over mij, waardoor ik erg toegewijd aan mijn moeder was. Misschien dat het daarom zo lang heeft geduurd vooraleer ik in dit bedrijf mijn eigen plaats heb gevonden. Een moeder als zij is fantastisch, maar tegelijkertijd heeft het me moeilijk gemaakt om mijn eigen weg te banen. In het geval van een moeder als de mijne heb je immers drie opties. Ofwel blijf je heel je leven in totale adoratie. Ofwel trek je naar Afrika. Ofwel moet je er op zekere dag voor gaan. Maar het heeft lang geduurd voor ik de kracht vond om náást haar te gaan staan, zonder aan onze delicate moeder-dochterrelatie te raken.

Lijken jullie op elkaar ?

Qua karakter zijn we in ieder geval twee tegenpolen. Misschien dat we elkaar daarom zo goed begrijpen.

Delen jullie hetzelfde gevoel voor humor ?

Humor is belangrijk omdat je daarmee jezelf relativeert. Vooral in de mode is dat wel eens nodig.

Heeft uw moeder u opgevoed tot feministe ?

Zonder doctrines, maar ze heeft me wel een voorbeeld gegeven. Afhankelijk zijn van een man zou voor mij een ware nachtmerrie zijn. En toch zou ik niet kunnen leven zonder de man die ik liefheb.

U bent intussen al 23 jaar samen met uw echtgenoot Simon, die ook vice-president is van Sonia Rykiel. Het lijkt wel op een liefdesverhaal uit de Bold and the Beautiful. Hij was de zoon van Joan Burstein, de stichtster van de Browns-boetieken in Londen en klant bij Rykiel. Hoe ging dat ?

Browns was de eerste boetiek die Rykiel in Engeland verdeelde en dus kwamen Simon en zijn moeder geregeld naar Parijs voor aankopen. We ontmoetten elkaar toen wel eens, maar zonder meer. Pas veel later is de vonk overgeslagen. En nu werkt hij hier. Bizar, niet ?

Er zijn in ieder geval weinig mannen die met hun schoonmoeder zouden willen samenwerken.

Toch is het zo. Mijn man is altijd al omringd geweest door straffe vrouwen. Eerst was er zijn moeder, een emblematische figuur in de Britse modewereld. Vervolgens zijn schoonmoeder en nu wordt ook nog zijn vrouw een publieke figuur. Je moet als man sterk in de schoenen staan, hé.

En lukt het zonder al te veel scheldpartijen ?

Het is niet altijd gemakkelijk, maar wij drie begrijpen elkaar wel goed. Ieder heeft zijn eigen autonomie met veel respect voor de ander. Ik herinner me geen enkele conflictsituatie. Echt niet, maar ik wil ook geen idyllisch beeld ophangen. We werken erg hard. En mijn echtgenoot en ik moeten zeer alert zijn om zaken en privé gescheiden te houden. Maar ik denk dat ons geheim zit in het feit dat we elkaar zo goed aanvullen.

Tekst Pascale Baelden

Sonja : “Dat is nu eenmaal eigen aan het creëren. Het is als een dronkenschap. Je denkt dat je geniaal bent en het volgende uur zit je in zak en as.”

Nathalie : “Het heeft lang geduurd voor ik de kracht vond om náást haar te gaan staan, zonder aan onze delicate moeder-dochter-relatie te raken.”