Alles wat je ooit wilde weten over het condoom, maar nooit durfde te vragen. Voor beginnende vrijers of mensen met condoomschroom, of gewoon om voorbereid te zijn als Cupido zijn pijlen afschiet.

GRIET SCHRAUWEN

FOTO’S : DIANE HENDRIKX

Hoe oud het ding precies is, weet niemand. De herkomst ervan sluimert in de nevelen van de tijd, maar in de Griekse mytologie kwam het al voor, zij het onder enigszins andere vorm. Minos, de koning van Kreta, had een vervelend liefdesprobleem : zijn zaad bevatte slangen en schorpioenen, die de slechte gewoonte hadden zijn minaressen te doden. Minos zou een hoesje van vishuid gebruikt hebben als zeefje om het ongedierte in het gareel te houden en aldus zijn geliefden te beschermen. Dat verhaal behoort waarschijnlijk tot het rijk der fabelen, maar oude Egyptische tekeningen vertonen ook fraai verpakte mannelijke geslachtsorganen, en de geschiedenis leert ons dat Chinezen 4000 jaar geleden een sluifje van zijdepapier gedrenkt in olie toepasten als voorzorg tegen zwangerschap en ziekten, en dat Japanners met hetzelfde doel de kawagata benutten, een sluifje van dun leer.

Het woord condoom zou afkomstig zijn van de legendarische Dr. Condom of Dr. Conton, die rond 1660 lijfarts was van de Engelse koning Charles II. Die dokter zou voor het eerst schapedarm hebben aangewend als preservatief. Zijn baas was zo verrukt over de uitvinding, dat hij zijn lijfarts meteen tot ridder sloeg. Casanova, ongetwijfeld een specialist ter zake, was aanvankelijk vierkant tegen, maar al doende bedacht hij zich. Hij noemde het “verzekeringspetje” (calotte d’assurance) zeker géén uitvinding van de duivel, maar van een goed mens. En Shakespeare schreef liefdevol en poëtisch over het kapotje als de handschoen van Venus.

Waarvan het accessoire ook gemaakt was, van leer of van katoen, van zijde of van schapedarm, het was altijd versierd met een feestelijke strik om het op zijn plaats te houden en het niet halverwege kwijt te spelen. Het deed ook lang dienst : gewoon in de was, aan de drooglijn en klaar voor een volgende beurt. Daar kwam verandering in toen Charles Goodyear in 1843 de vulkanizatie ontdekte : hij behandelde rubber met zwavel en hitte om het sterker te maken. Vulkanizatie was het begin van de moderne autoband én van het rubberen condoom. Maar die condooms ten tijde van Goodyear hadden een kwetsbare naad, en waren slechts drie tot vijf maanden houdbaar. Het latex condoom, zoals het nu nog bestaat, is er sinds de jaren ’30. Door een kwalijke reputatie, die veel te maken had met buitenechtelijke seks aanvankelijk was het vooral een attribuut van hoeren en losbollen , werd de oorsprong van het condoom decennia lang over het kanaal heen en weer geschoven, alsof het een blaam betrof. French letters noemen de Britten het, en de Fransen hebben het over la capote anglaise.

Japan is sinds mensenheugenis de koploper wat condoomkonsumptie betreft. De kawagata is in onbruik geraakt, en Japan neemt nu een vijfde van de totale wereldproduktie condooms voor zijn rekening, ook omdat de pil er niet te krijgen is. In ons land is de pil beschikbaar sinds het begin van de jaren ’60. Vandaag wordt ze hier gebruikt door één op twee seksueel aktieve vrouwen, en dat is zowat het hoogste cijfer ter wereld. Maar veilig vrijen is meer dan zwangerschap voorkomen. Het is ook een kwestie van hygiëne : een voorzorg tegen ziekte en vervelende kwalen. Onze voorzichtige noorderburen bedachten de double Dutch, de dubbele beveiliging van pil én condoom.

Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s) waarvan in ons land jaarlijks 100.000 gevallen worden vastgesteld hebben verraderlijke namen als van exotische bloemen, en ze tieren even welig : gonorroea, hepatitis, syfilis, herpes, trychomonas… Chlamydia spant de kroon met 50.000 infekties per jaar. Alleen al in Nederland (over België zijn geen exacte cijfers gekend) maakt chlamydia jaarlijks 2000 vrouwen onvruchtbaar omdat die infektie meestal geen klachten geeft, maar in alle stilte haar verwoestend werk verricht.

Gelukkig zijn de meeste SOA’s als je er niet te lang mee rondloopt te genezen met een pilletje of een prikje. Maar herpes niet, en onvruchtbaarheid ook niet, al ga je daar nog niet van dood. Van aids wel. Wat zegt u ? Ver van uw bed ? In een land met 8000 seropositieven ? En dagelijks twee tot drie nieuwe besmettingen ? Een interessante bedenking, die van het kansspel. Keer het eens om. Hoe groot is de kans om de Lotto te winnen ? Zo goed als nihil. En hoeveel mensen willen dát telkens opnieuw proberen omdat ze denken toch te zullen winnen ? Loterijen waren altijd razend populair, in tegenstelling tot condooms. Die waren altijd een kwestie van moeten : bescherming tegen ongewenste zwangerschap, bescherming tegen syfilis en aanverwanten, en nu weer tegen aids. Maar zolang er geen middel is om aids te genezen en dat komt er de eerste jaren zeker niet, volgens de wetenschap , is voorkomen het enige dat helpt. En dat doet het zeker : een Europees onderzoek wees uit dat het condoom besmetting tegengaat. Honderd koppels, waarvan de ene partner wel en de andere niet besmet was met het HIV-virus dat aids veroorzaakt, werden een jaar lang gevolgd. Ze gebruikten systematisch een condoom, en bij hen werd niet één nieuwe besmetting opgetekend.

Door de aidstoestanden in de wereld steeg in ons land in ’87 de verkoop van condooms met 50 procent. Dat is goed nieuws, maar er is er ook slecht : ’87 was ruim laat, want aids doet de ronde sinds ’82. Ook niet best : na die spectaculaire stijging in ’87 nam de verkoop met amper 2 tot 3 procent per jaar toe. In België betekent dat dat er momenteel jaarlijks 12 miljoen stuks worden verkocht. Simpel rekensommetje : goed voor 1,2 condoom per jaar per Belg, bejaarden en baby’s inbegrepen. Het komt er ongeveer op neer dat elke geslachtsrijpe Belg drie stuks per jaar koopt.

Konklusie : of we zijn een onthoudend en kuis volkje, of we zijn dol op risico’s en gevaren. Voor het geld hoeven we het in ieder geval niet te laten : de gemiddelde prijs van een condoom is die van een halve pint.

Fabrikanten die een gat in de markt zagen, produceren alles wat je maar kunt bedenken : condooms van ultradun tot ultradik, van L, XXL tot King Size. Er zijn lichtgevende condooms die je in het donker terugvindt, en andere waar je lang naar kunt zoeken door hun camouflagetekening. Ze bestaan met of zonder zaadreservoir, met of zonder glijmiddel. Sommige hebben zelfs een onderdeel dat het scrotum mee inpakt, en voor echte hypochonders en angsthazen is er de Over Body Condom. Andere grapjassen bedachten namen als the world biggest condom, Dr. E. Normous, ze gaven het sieraad de vorm van een olifant, een varkentje of een haai, ze verfraaiden het met bloemen, ze stopten het in een notedop of in een snoepje. Voor elk wat wils, en naar ieders smaak. Wat dacht u van vanille of champagne ? Banaan, aardbei of munt ? En in álle kleuren. Ook oranje, blauw en zwart (dé rage op dit moment). Sommige van die gadgets zijn dure grapjes, maar leuk om cadeau te geven en ludiek om het onbehagen en het taboe te doorbreken.

Condomerieën, klantvriendelijke en leerzame winkels die hun koopwaar tentoonstellen als zuurtjes in bokalen, hebben maar liefst 350 soorten condooms in voorraad. En dat zou slechts het topje van de ijsberg zijn : er bestaan er bijna 2000 verschillende. Die fantazietjes zijn niet allemaal gegarandeerd veilig. Sommige zijn gewoon pro-pret, andere zijn enkel anti-baby, en nog andere ook anti-SOA. Vraag advies aan verkoper ! Altijdsafe zijn die van de apoteker. Die verkoopt vooral Durex, een merk dat niet bang is voor konkurrentie : Durex heeft in België nog steeds 80 procent van het marktaandeel, en iedereen kent het. Maar ondanks die luxepositie doet Durex mee met de mode : er komen nieuwe kleurtjes en smaken op de markt. En in het kader van de trendy light-produkten op tafel, trekt Durex de lijn door tot in bed met Durex Light, dat wil zeggen extra dun. Ook nieuw van Durex : Avanti, een condoom vervaardigd uit polyuretaan (ook het materiaal waarvan supermarktzakken zijn gemaakt). Die stof is dubbel zo sterk als rubber en kan dus veel dunner gemaakt worden. Een technologisch hoogstandje, want het kostte de onderzoekers vele jaren, bloed, zweet en tranen om polyuretaan elastisch te maken. Zulke eksemplaren zijn voorlopig nog niet in België te koop : omdat een condoom ook een anticonceptivum is, valt het hier nog steeds onder de wet van geneesmiddelen en moet het goedgekeurd worden. En dat is een werk van lange adem : daar kan wel vijf jaar overheen gaan. In Japan en de Verenigde Staten gaat dat veel sneller, en is Avanti al wel in de handel.

Femidom, ook van polyuretaan, is het enige vrouwencondoom tot nu toe. Onder ons gezegd : het is duur (95 fr. per stuk) en weinig estetisch en het ritselt bij gebruik. Er is ook slechts één standje mee mogelijk : vrouw onder. Niet verkrijgbaar bij de apoteker.

Zet ‘m op”, horen we al jarenlang. En we wéten dat het prettige gevoel na een veilige vrijpartij veel langduriger is dan het kortstondige geluk van vrijen zonder, met alle angst en zorgen achteraf. Maar of we hem inderdaad opzetten, is een ander paar mouwen. Een condoom gebruiken, is rapper gezegd dan gedaan. We wéten dat we veilig moeten vrijen, maar hebben allerlei smoezen ter beschikking om het niet te doen. Dat gaat van “vrijen met een condoom is als douchen met je regenjas aan”, “mijn vriendin neemt de pil”, “we kennen elkaar al drie weken”, tot “stoppen met vrijen om dat ding om te doen is zo’n afknapper”.

Het zijn vooral de geestelijke barrières die moeilijk te overwinnen zijn. Breng het maar eens ter sprake als je ervan overtuigd bent dat “hij het wel heel vervelend zal vinden”, of dat “zij vast denkt dat ik haar niet vertrouw”. Bovendien gaat het doorgaans niet om seks, maar om liefde, en in dat geval oordelen velen dat het niet nodig is. Behalve smoezen en weerstanden zijn er ook regelrechte klachten, zoals “het voelt niet zo goed als vrijen zonder”. Hoe kan dat ? Een gewoon condoom is amper 50 tot 70 mikron dik, en een mikron is één duizendste van een millimeter. En wat te denken dan van de Japanse Rolls-Royce der condomen, de Infini 0,02 ? Die zou maar 20 mikron dik zijn.

“Ze hebben mijn maat niet”, is ook een veelgehoorde. Zou kunnen. Het formaat van condooms is al dertig jaar hetzelfde, en de laatste generaties jongemannen werden steeds langer en breder. De afmetingen van hun jongeheren zijn navenant, zodat sommige mannen inderdaad moeite hebben met de standaardmaten. In dat geval wordt een condoom een spannende of knellende ervaring, want het wordt zeer zelden te groot bevonden, maar veelal te klein. “Dat probleem zit grotendeels tussen je oren”, krijgen ze te horen. En zo is het meestal : een paar technische gegevens verduidelijken dat. Condooms zijn tussen 17,5 en 20 cm lang, en kunnen tot 8 keer hun lengte (!) uitgerekt worden. De gemiddelde lengte van de penis in erectie is 16 cm : voor 90 procent van de mannen moet een condoom dus als gegoten zitten, omdat ze beschikken over een trots orgaan tussen 12,5 en 19,8 cm lang, om precies te zijn. Wat de breedte betreft : een platgelegd condoom is 52 mm breed, dat is een omtrek van 104 mm. De gemiddelde omtrek van een stijve penis is 140 mm : veel omvangrijker dus, maar een condoom moét stevig aanpassen en is een zeer, zeer rekbaar begrip. In één enkel condoom kan veertig liter lucht, en wel vijf tot zes liter water, in sommige zelfs een hele emmer. Ter vergelijking : één zaadlozing bestaat uit 4 tot 5 milliliter sperma…

Als zelfs het hoofd van cabaretier Geert Hoste in een condoom kan, zal slechts een kleine minderheid van mannen verkondigen dat ze nog steviger geschapen zijn. Toch, als troost voor de bedrukten : de apoteker heeft enkel standaardmaten, maar condomerieën hebben grotere én kleinere maten.

Eén van de prangende problemen met condooms is dat de omgang ermee enige handigheid vereist. Droogzwemmen dus, want oefening baart kunst : zorg ervoor dat je niet aan je proefstuk bent en dus doodzenuwachtig als het erop aankomt. Jongens hebben het er makkelijk mee : als ze een condoom hebben, hebben ze alles voor een oefening bij de hand. Voor meisjes ligt dat iets moeilijker. Met wat fantazie vind je in huis, tuin of keuken wel iets waar op te oefenen valt : een banaan, een komkommer, een fors uitgevallen bezemsteel desnoods.

Begin met de bijsluiter te lezen. Om dat te kunnen doen, moet je eerst de deur uit om condooms te kopen, en daar beginnen de moeilijkheden al. Beginnende vrijers kampen blijkbaar met nogal wat condoomschroom. Toen Humo een extra grote oplage liet drukken omdat op de cover van het weekblad een condoom plakte, was dat slim bekeken. Jongeren kochten hele stapels Humo’s, omdat ze dan dat verfoeide woord niet hoefden uit te spreken. Als je niet “met de billen bloot” durft vragen wat je zoekt, doe dan je boodschappen in een buurt waar noch de apoteker, noch de wachtende klanten je kennen. En fluister niet stiekem. Als de apoteker dan roept : “Welke condooms ? Fetherlite of Gossamer ? En hoeveel ? 12 of 24 stuks ? ” sta je daar met je mond vol tanden. In de supermarkt hoef je niks te zeggen : daar haal je de pakjes zomaar uit het rek. Maar bedenk wel dat iedereen kan zien wat je op de band bij de kassa legt. Stoute schoenen aan dus. De apoteker heeft al meer dan één pakje preservatiefjes over de toonbank geschoven (meer dan de helft van alle condooms wordt in een apoteek gekocht) en mensen die in een condomerie werken, zijn ook een en ander gewend. Vraag maar raak.

Goed om weten : condooms worden meestal verkocht in doosjes met 12 of 24 stuks : familieverpakkingen of voor bezige bijen. Soms zijn ze te koop per 3 of per 6, in seksshops en condomerieën ook per stuk. Daar is de gemiddelde prijs 33 frank, maar er zijn er ook van 200 frank. In de apoteek is het gemiddelde 21 frank, en in de supermarkt vind je er veilige voor 6 frank : Smile (72 frank voor 12 stuks). Een prijs waar je echt niet voor kan sukkelen.

Speciale condooms voor anale seks als Hot Rubber zijn te koop in de apoteek of de condomerie. Ze hebben nooit een zaadreservoir, zijn dikker dan andere, en er moet altijd glijmiddel bij gebruikt worden. Vraag de leverancier desgewenst advies.

Stel : je hebt je condooms, en je hebt al wat geoefend, met de bijsluiter als handleiding. Nu komt het erop aan er een op het juiste moment bij je te hebben. Eigenlijk altijd dus, want je weet maar nooit : in een klein hoekje kan niet alleen een ongeluk, maar ook een geluk schuilen. Of zoals moeders plachten te zeggen : “Trek elke dag een propere onderbroek aan, je weet nooit wat je overkomt. ” Zij hadden het over in bed belanden, maar dan wel in een ziekenhuisbed.

Bedenk dat condooms een beperkte houdbaarheid hebben : het zijn natuurprodukten net als melk, kaas en eieren. De vervaldatum staat op het pakje. En hou er rekening mee dat condooms ook gevoelig zijn voor vocht, hitte en licht. Leg ze dus niet op de radiator en loop er ook geen weken lang los mee in je broekzak of je handtas. En gebruik ze als puntje bij paaltje komt : wat heb je eraan als lust en begeerte het winnen van gezond verstand, en de goede bedoeling ongebruikt op het nachtkastje blijft liggen ?

Een condoom gebruiken, doe je dus als volgt. Pakje openmaken, zeker niet openknippen, en pas op met vingernagels. Een veel voorkomende fout bij beginners is dat ze het condoom eerst afrollen en het dan proberen aan te trekken. Lukt nooit ! Laat het juiste moment niet voorbijgaan : wacht tot de erectie kompleet is, maar doe het om vóór het eerste kontakt. Wacht niet tot de zaadlozing eraan komt, want dan is het te laat. Trek de voorhuid van de penis naar achter. Hou het topje van het rubbertje tussen duim en wijsvinger zodat er geen lucht in blijft zitten : lucht bovenin vergroot de kans op scheuren. Plaats het uiteinde op de stijve penis, behoud die ruimte aan de top, en ontrol het condoom met de andere hand tot aan de basis van de penis. Het condoom moet de penis bijna volledig bedekken, maar blijf veiligheidshalve op 1 cm van het schaamhaar : als dat in het rubber verstrikt raakt, kan het pijnlijk worden.

De juiste afrolkant vinden, kan een hindernis zijn. Truuk : het reservoir is een soort uitstulping, en moet aan de buitenkant. Die buitenkant is vaak behandeld met glijmiddel, de binnenkant is meestal met maismeel bestoven tegen afglijden, en dat voelt droger aan. Verkeerd afgerold en binnenstebuiten ? Weggooien en opnieuw beginnen om geklungel en ongelukken te voorkomen.

Wat extra glijmiddel maakt het kontakt vlotter, maar totaal uit den boze zijn babyolie, vaseline of boter zoals in Last Tango in Paris : elk glijmiddel op basis van vet of olie tast het rubber aan en vergroot de kans op scheuren. De juiste glijmiddelen zijn op waterbasis en ook in de handel te koop, bijvoorbeeld KY-gel of Sensilube.

Klaar ? Meteen terugtrekken en het condoom onderaan vasthouden, niet morsen bij het afdoen. Om de boel netjes af te ronden : het gebruikte condoom ekologisch en hygiënisch weggooien, in de vuilnisbak, niet in het toilet.

Negenennegentig keer op honderd loopt alles gesmeerd, maar één keer op honderd gaat het fout. Zeer, zeer uitzonderlijk ligt het aan het condoom zelf : na de fabrikage worden condooms grondig op lekken getest met stoom. Bij het geringste spoortje damp dat ontsnapt, belandt het condoom bij de afval. Als het misloopt, is dat doorgaans te wijten aan fouten van de gebruiker : te laat, te vroeg, te veel lucht in het reservoir, het verkeerde glijmiddel (of bij anaal kontakt te weinig). Ook er twee boven elkaar aantrekken uit extra voorzorg, of een condoom gebruiken samen met een Femidom, is vragen om ongelukken.

Condooms veroorzaken weleens allergie bij mannen en/of vrouwen. In dat geval helpt het meestal een ander merk te proberen, omdat die allergie er vaak een is voor het gebruikte glijmiddel en niet zozeer voor rubber zelf. Hoewel rubberallergie ook in toenemende mate een probleem is bij de medische staf, die vaak met latex handschoenen werkt. In dat geval kan een polyuretaan condoom een oplossing bieden : Femidom of Avanti. (Gaat pa, ma of een andere kennis binnenkort op zakenreis naar Amerika of Japan ? Zet dan Avanti op de boodschappenlijst.) Condooms van schapedarm zijn in de apoteek of de condomerie ook te krijgen op bestelling, maar bedenk dat schapedarm enkel anti-baby werkt en niet anti-SOA. Sommige virussen zijn zo klein dat ze door de mazen van het net kunnen glippen. En dat is niet de bedoeling, of we zijn weer bij het begin : het zeefje van Minos.

De aidstelefoon geeft inlichtingen over condooms en het gebruik ervan. Voor heel Vlaanderen tegen zonaal tarief. tel. (078) 15.15.15.

Condomerieën : Condomi, Borgvalstraat 3, 1000 Brussel, tel. (02) 514.27.82, en Condomi, Wolstraat 20, 2000 Antwerpen, tel. (03) 226.54.17.