Galliano moet prinses haute couture de kus des levens geven. Maar de keizer met het staartje verleidt haar moeiteloos met een glazen schoen, die ze stukdanst op het rock-‘n-roll-bal van de Italiaanse graaf. Of is dat weer een ander sprookje ?

Lene Kemps

Het leek te mooi om waar te zijn. Met John Galliano op de troon bij Givenchy, zou hij eindelijk over het juiste atelier beschikken om zijn magische techniek ten volle te beoefenen en prompt zou de haute couture jong, fris en relevant worden. Zoals in de hoogdagen van Hubert de Givenchy, toen Audrey Hepburn in haar Sabrina-jurk (1954), zwarte rugloze Breakfast at Tiffany’s-japon (1961) of Funny Face-baljurk (1957) de wereld in vuur en vlam zette. De remake van Sabrina komt binnenkort in de bioscoop. Kopies van Audrey Hepburn-jurken willen maar niet weg uit de prêt-à-portercollecties. Vreemd hoe we verlangen naar die elegante jaren vijftig van goedgemaakte kleding. En vreemd hoe moeilijk het is om die ?we” te omschrijven. Want wie wil er eigenlijk nog haute couture ? Meer to the point, wie kan het nog betalen ?

Dat haute couture niet langer toonaangevend is of zelfs geen laboratorium meer waar experimentele technieken borrelen, is oud nieuws. Dat het een uithangbord is waaronder men allerlei licenties verkoopt, spreekt vanzelf. Dat er altijd minder klanten zijn, wordt algemeen betreurd. Dat ooit misschien het prachtige vakmanschap van les petites mains in de ateliers verloren zou gaan, is een groot drama. Maar het feit blijft : ergens onderweg heeft haute couture haar glans en geloofwaardigheid verloren. In de woorden van Women’s Wear Daily : de soufflé is in elkaar gezakt. Men rekent op Galliano om er lucht in te krijgen.

Niet dat het overal slecht gaat. Chanel couture is commercieel een erg succesvolle onderneming. Valentino maakt trouwjurken van hier tot in Rome. Huizen als Balmain en Dior weten heel goed wie hun klanten zijn. Maar dat neemt niet weg dat de haute couture duidelijk enig vuur mist.

In de International Herald Tribune rekent Suzy Menkes voor dat sinds 1988 toen Lacroix zijn huis startte en Patou het zijne sloot één derde van de haute couturiers zijn verdwenen. Cardin defileert al jaren niet meer. Per Spook heeft zich teruggetrokken. Lanvin stopte in 1993. Grès en Serge Lepage in 1991. Venet hield het verleden jaar voor bekeken. Dit seizoen wordt de coutureafdeling bij Carven tijdelijk opgeheven. De leefbaarheid van Olivier Lapidus wordt in vraag gesteld door de financiers. Guy Laroche meldt dat gezocht wordt naar een nieuwe vorm van samenwerking met Michel Klein, men denkt aan zeer luxueuze prêt-à-porter.

Zelfs Women’s Wear Daily wordt er triest van. ?Haute couture zal geen dramatische dood sterven maar langzaam wegkwijnen. De mindere huizen hebben al opgegeven. Wanneer ook grote namen zoals Dior, Chanel en Saint Laurent het laten afweten, dan is het gedaan. Natuurlijk zullen de grote huizen niet zomaar stoppen. Ze zullen hun gezicht redden door aan te kondigen dat ze couture zullen tonen tijdens de prêt-à-porterdefilés.”

Parijs heeft al eerder geprobeerd om de oude dame weer tot leven te wekken. Enkele seizoenen geleden werd een versoepeling van de normen aangekondigd zodat ontwerpers als Thierry Mugler en Gianni Versace aan de couturedefilés konden deelnemen. Het gewenste resultaat is uitgebleven. Iemand als Hervé Leger die net zo goed handwerk levert en een ruime kring van societyklanten heeft opgebouwd, defileert tijdens de prêt-à-porterweek. Het aloude principe, huur een gekende naam, is evenmin een garantie voor commercieel succes. Ferré doet het goed bij Dior, maar Montana werd ondanks de positieve reacties van de pers al na enkele seizoenen aan de deur gezet.

?Ons doel is simpel : de vernieuwing van ons huis,” zei Richard Simonin van Givenchy. ?We hebben een fantastische naam, een geschiedenis en savoir-faire. Wat we nodig hebben, is een nieuw elan.”

John Galliano heeft altijd zijn eigen vorm van couture bedreven. Zijde werd met de hand beschilderd. Stoffen werden in thee geweekt. Jurken enbiais gesneden werden een hulde aan Balenciaga. Creaties van tulle herinnerden aan de schilderijen van Degas. ?Vrouwen missen het couturegevoel”, zei Galliano ons in een interview in ’93. ?Maar ze ontdekken de goede afwerking en de mooie stoffen via tweedehandskleding en denken : dit is nog zo slecht niet. Maatwerk dat uitsluitend en alleen op jouw lichaam past, geeft je een heerlijk gevoel. Bijna verslavend.”

Het was uiteraard niet eerlijk om de toekomst van de haute couture in de handen van een man met dreadlocks te leggen. En het was te verwachten dat het defilé velen met een gevoel van teleurstelling zou achterlaten. Voor Galliano was het een Mission Impossible. Moest hij trouw blijven aan zichzelf of aan het huis Givenchy ? Moest hij coutureversies van zijn eigen sterke stukken brengen of Givenchy-klassiekers herwerken ? ?Ik heb veel tijd doorgebracht in het archief, maar ik vond het te voor de hand liggend om een actuele versie van de Sabrina-jurk te maken”, zei Galliano. ?Ik heb me wel laten inspireren door de Bettina-blouse, de strikjes en krijtstrepen die altijd deel hebben uitgemaakt van de Givenchy woordenschat.”

Het defilé is echter meer Galliano dan Givenchy. Een soort best of-collectie. Zwarte tuxedo’s, jumpsuits en smokingjurken. Een zijden jaren-twintigcreatie in onvervalste charlestonstijl. Volumineuze crinolines. Jurkjes als Indische sari’s. En een bruid in een eenvoudige mouwloze oranje-rode jurk met bijpassend hoedje en parasol.

Triomf of tegenvaller, daar is men het nog steeds niet over eens. ?Een opwindend en eigentijds defilé. Een vitale injectie van vers bloed”, zegt The Guardian. ?Spectaculair. Voor de eerste keer is zijn monumentale creativiteit gekoppeld aan adembenemend vakmanschap”, meent The Daily Telegraph. ?Een stap voorwaarts voor de haute couture”, vindt The Independent. Deze kranten zijn Engels, net als Galliano. De Franse Liberation bewondert uitsluitend de theatrale mise-en-scène. Le Monde is niet overtuigd. En de International Herald Tribune heeft het over een gemiste kans. ?Ondanks alle poëzie en theater is het defilé er niet in geslaagd om haute couture naar de volgende eeuw te brengen, noch om een nieuw imago voor het huis te definiëren”, schrijft Suzy Menkes.

De gevestigde namen maken zich niet veel zorgen over de nieuweling. Op de vraag of hij extra moeite heeft gedaan, antwoordt Lagerfeld retorisch : ?Ziet het er zo naar uit ?” Als herinnering aan Coco Chanel die 25 jaar geleden overleed, wordt de show in drie doorlopende suites van het Ritz georganiseerd. Een stap weg van het circus in de Carrousel du Louvre en terug naar de sfeer van klanten-onder-elkaar-op-goudgeverfde-stoeltjes. Lagerfeld liet zich inspireren door de Chanel-collecties van eind jaren dertig om te komen tot wat hij het Survival Chic-silhouet noemt. Hij verwijst naar de donkere dagen net voor de oorlog als ?de laatste zomer dat we dansten” en vergelijkt ze met de huidige chaotische tijden van stakingen en bomaanslagen. ?We hebben frivoliteit nodig als tegengewicht voor het gevaar”, meent hij. Onder zijn typische strakke jasjes nu met nieuwe scherpe schouders en glitterriem stopt hij een uitwaaierende knielange rok, een enkellange rok met een reuzenhoge split of een broek. Het zandlopersilhouet wordt een zachte en lange lijn, bereikt door zijn wonderkorset. ?Je voelt er niets van, het is geen marteltuig”, belooft hij. ?Het past als een handschoen.”

?Natuurlijk zal Galliano voor hét moment van het seizoen zorgen”, zegt Lacroix. ?Maar daar voel ik me allerminst door bedreigd. Het stimuleert me om mijn eigen stijl te benadrukken en mijn territorium af te bakenen.” Lacroix gaat zich te buiten aan wat hij als ?doorleefde elegantie” omschrijft. Een baljurk die eruitziet alsof ze nog niet helemaal is afgewerkt. Een naakte korset-bustier met poefrok. Stoffen die simpelweg gedrapeerd en geknoopt lijken in plaats van minutieus afgewerkt. Allemaal grandioos en theatraal, hoe vaak Lacroix het woord ?eenvoud” ook gebruikt. ?Alles is zo banaal geworden dat mensen naar extravagantie verlangen”, verdedigt hij zich.

In de categorie extravaganza heeft Gianni Versace zich nooit onbetuigd gelaten. In een show waar Sting, Bryan Ferry, Elton John en andere belegen popsterren op de eerste rij zitten, gaat hij op zoek naar ?onbetreden paden in de mode”. Weg van de conservative chic die hij al enkele seizoenen beoefent en terug naar zijn sexy sirenes. Een van de Elton John-nummers op de soundtrack draagt de niet mis te verstane titel The bitch is back, dat zegt genoeg. Strakke lingeriejurken met dierenprints. Sexy combinaties van kant en leer. Felle kleuren, gewaagde motieven, een agressieve houding en een enkele veer in het haar. Discodiva’s op oorlogspad. ?Mode is te lang retro en eenvoudig geweest”, meent Donatella.

?Ik zie een tuin vol bloemen en daarin typische Dior-vormen”, zegt Ferré. Een smalle taille, ronde heupen en diepe zakken herinneren aan Diors New Look. Baljurken zijn wolken van kant en bloemen. ?Ik wilde een sfeer van lichtheid, tederheid en vrouwelijkheid”, zegt Ferré. De sfeer is romantisch, maar onwerkelijk.

Bij Balmain is orde op zaken gesteld. Oscar de la Renta vanwege zijn pendelen tussen New York en Parijs de Concorde-couturier genoemd heeft bijgetekend. Omdat het de vijftigste verjaardag van het huis Balmain is, zit de collectie vol kleine verwijzingen. Het blijft echter een verzameling damesachtige jurken, uitstekend geschikt voor overtuigde de la Renta-fans als Pamela Harriman, de Amerikaanse ambassadeur in Parijs.

Pierre Bergé, al jaren de Nostradamus van de mode, geeft de haute couture nog drie tot vier jaar. ?Die hele manier van leven bestaat gewoon niet meer”, zegt hij. ?Zelfs als we aannemen dat er nog genoeg vrouwen zijn die het zich kunnen veroorloven. Er zijn gewoon geen gelegenheden meer om haute couture te dragen.” Dat is duidelijk nog niet tot Valentino doorgedrongen en waarom zou het ? Elke moderne Assepoester trouwt of gaat naar het bal in een Valentino. Van Liz Taylor tot de Miller-zusjes. Ook Valentino voelt echter verandering in de lucht en probeert zijn eigen versie van discrete elegantie te leveren.

Voorbijgaande trends en opkomende sterren zijn al lang niet meer de zorg van Yves Saint Laurent die dit seizoen de jaren veertig induikt. Hollywood op zijn Frans, compleet met tulbanden, veren en schoenen met enkelbandjes. Jasjes zijn getailleerd en worden gecombineerd met wijde rokken tot net boven de knie. Voor ’s avonds is er een nieuwe klassieker : het Saint Laurent safari-jasje, gedragen met zijn al even gekende smokingbroek of een lange rok. Na het defilé merkt Pierre Bergé op dat hij altijd houdt van collecties met smokings in. ?Daarom vond ik Galliano zo mooi”, voegt hij er ietwat gemeen aan toe.

Naomi Campbell als bruid bij Galliano.

Galliano in charlestonstijl.

Avondjurk van Galliano.

New Look van Dior.

Valentino’s versie van eenvoud.

Gewikkeld en geknoopt, bij Lacroix.

Het Saint Laurent safari-jasje voor ’s avonds.

Doorleefde elegantie van Lacroix.

Discozebra’s van Versace.

Felle fluo’s van Versace.

Chanel Survival Chic.