De hele wereld drinkt chardonnay. Overal pronkt men ermee, van Chili tot Zuid-Afrika en zelfs in Italië en Spanje, aan het einde van een proeverij komt steevast het ‘verborgen juweel’ op tafel: de chardonnaywijn, op Franse barriques vergist en gelagerd. In werkelijkheid gaat het meestal om een fruitloze, vervelende ’thee van eiken balken’, die slechts van ver aan bourgogne doet denken. Die chardonnaymode drumde veel lokale, witte druivensoorten in het hoekje: sauvignon, riesling, chenin, pinot blanc, trebiano, grechetto, viura of muscadet, men komt ze op de Belgische tafel niet vaak meer tegen. Jammer, want afwisseling zorgt voor een rijker gastronomisch leven. Daarom hebben we het vandaag over de witte, haast onbekende grüner veltliner uit Oostenrijk.

Behalve skigebieden heeft Oostenrijk ook vier grote wijnregio’s. In het zuiden, tegen de Sloveense grens, hebben we Stiermarken, waar vooral goede sauvignonwijn wordt gemaakt. Ten zuiden van Wenen treffen we de lager gelegen gebieden Hügelland en Burgenland, met verdienstelijke dessertwijnen en zelfs redelijke rode wijnen. Rond Wenen ten slotte, het grote Neder-Oostenrijk met de appellations Kamptal, Krems en Wachau.

Wachau is de appellation van de steile Donau-oevers: een 33 km lange vallei die begint aan de prachtige benediktijnenabdij van Melk in het westen tot de stad Krems in het oosten, met niets dan terrashellingen op beide Donau-oevers. Het klimaat is er tegelijk wat binnenlands en Atlantisch: zowel warme dagtemperaturen als koele nachten. Daardoor rijpen de druiven er traag. De nevenreacties die in het langzame proces een kans krijgen, leiden tot complexiteit en ongeschonden fijne zuren. Wachau is een groot wijngebied voor de witte grüner veltliner en voor riesling met bewaarpotentieel van wel 20 jaren.

De coöperatie van Wachau heeft een bewogen voorgeschiedenis. Onder Karel de Grote kwam in Oostenrijk de invasie van de Barbaren tot stilstand en kwam er ook wat orde in de Wachauvallei. Maar pas in 1137 werd in de archieven voor het eerst het Weingut von Dürnstein und Thal Wachau vermeld als behorende tot de familie Kuenring. Nadat de laatste telgen van die familie in 1355 waren gestorven, kwamen allerlei aristocratische families, waaronder de Habsburgers, zich in de streek nestelen. Van een ervan, de Zinzendorfers, kocht in 1663 de graaf von Starhemberg het hele gebied over en 100 jaar later zou een afstammeling, Georg Adam von Starhremberg, ook de wijninfrastructuur van de abdij van Dürnstein verwerven. In 1938 (bij de Anschluss) verkocht prins Ernst Rüdinger von Starhemberg alle wijnlanderijen aan de lokale boeren en die richtten samen de coöperatie op die nu Freie Weingärtner Wachau heet (FWW). Zo komt het ook dat de coöperatie als hoofdzetel het historische prachtige Kellerschlössel van de abdij van Dürnstein bezit, met de beroemde zestien meter diepe kelders.

De FWW beheert 600 ha wijngaarden van wel 778 leden, dus bijna de helft van de 1400 ha Wachau-appellation, en is goed voor gemiddeld drie miljoen flessen per jaar. De wijngaarden zijn voor 53 procent beplant met grüner veltliner, de lokale witte druif.

Sinds 1996 wordt de coöperatie geleid door oenoloog Fritz Miesbauer en marketingman Willi Klinger. Ze kregen vlug internationale erkenning en werden vele malen gelauwerd, onder meer met de excellente oogstjaren 1997, ’98 en ’99. Ook het jaar 2000 kondigt zich zeer goed aan.

Het Duitse quoteringssysteem – Qualitätswein (een soort landwijn), Kabinett (de laagste appellation) en Spätlese (laat en rijper geoogst) – krijgt in Wachau wat nuances. Onderaan komt de klasse Steinfelder, lichte frisse wijnen met een maximaal alcoholgehalte van 11 procent, een wijn voor het aperitief en voor oesters. De naam verwijst naar het witte helmgras ( stipa pennata), dat op de steile Donau-hellingen groeit.

Voor Kabinett staat in Wachau de naam Federspiel: wijnen met een maximaal alcoholgehalte van 12,5 procent. De naam verwijst naar een wuivende pluimenkwast waarmee de valkeniers hun vogels terug deden komen. Valkenjacht was destijds in Wachau zeer populair en de valk staat symbool voor ras en elegantie. Ten slotte, als er Smaragd op de flessen staat, betreft het de beste droge witte wijn van het gebied met een alcoholgehalte hoger dan 12,5 procent. Die naam verwijst naar de kleur van de hagedissen die de rotsige terrassen van de Donau-oevers uitkiezen om te zonnen. Geen van deze wijnen mag worden gechaptaliseerd.

Onlangs hadden we de kans om samen met Fritz Miesbauer in Wenen het FWW-gamma te proeven. Opvallend is de gaafheid van de meeste wijnen. De alomgelauwerde (VS, Engeland, Zweden…) Riesling Spitzer Singerriedel Smaragd 1997 is indrukwekkend van diepte en structuur met een minerale en exotische smaak, maar de troetelwijn was zonder meer de Grüner Veltliner Smaragd 1997 Terrassen Thal Wachau. Vanwege zijn eigen karakter: gaaf, droog en met goede lengte. Een aangename afwisseling voor de chardonnay-vervlakking.

Invoer: Kurt Ryslavy, Koekelberg, Tel. 02-411 83 08. Reken voor de grüner veltliner op ongeveer 400 fr.

HERWIG VAN HOVE