Dertien Oscarnominaties vergaarde Meryl Streep in haar lange carrière, en wie weet komt daar dit jaar nog eentje bij, voor haar rol als de glaciale ‘boss from hell’ in The Devil Wears Prada.

aar is mijn koffie ? Is dat meisje gestorven soms ?” Het is maar één van de onderkoelde oneliners waarmee Miranda Priestly, hoofdredactrice van het fictieve glossy modeblad Runway, haar onfortuinlijke medewerksters terroriseert. Een personage dat gemakkelijk tot een soort Cruella De Vil had kunnen uitgroeien. Maar dat is buiten Meryl Streep gerekend, die genoeg heeft aan een opgetrokken wenkbrauw en een minachtend gekrulde lip om haar entourage de daver op het lijf te jagen. Daarbij verheft ze op geen enkel moment haar stem, een truc die ze naar eigen zeggen overnam van Clint Eastwood, die als dirty Harry lijzigheid tot een hogere dreiging verhief.

Streep maakt er geen geheim van dat ze niet wild enthousiast was over de romanversie van The Devil Wears Prada, een wat zurige aanval op de wereld van de modemagazines door Lauren Weisberger, een voormalige gesjeesde assistente van Anna Wintour, de potlooddunne, maar meer dan levensgrote hoofdredactrice van Vogue. Dat ze de rol van modetiran Miranda toch aannam, heeft alles te maken met het scenario van Aline Brosh McKenna, waar beslist meer vlees aan zit dan aan het oorspronkelijke iele natrapverhaaltje. Spilfiguur is nog altijd het buitenmeisje Andy (rol van Anne Hathaway), dat een serieuze journalistencarrière ambieert, op de redactie van het wufte Runway een drastische make-over ondergaat en uiteindelijk moet kiezen tussen haar hart en een garderobe vol Chanel, Prada en Dolce&Gabbana. Maar in de film ligt de nadruk veel meer op de machinaties in het wereldje van pers en mode, waarin zelfs dragon lady Miranda maar een speelbal is. Dat The Devil Wears Prada een genietbare, bijwijlen zelfs sprankelende komedie is, komt ook door de uitstekende vertolkingen met naast Streep en Hathaway ook Emily Blunt als de nuffige, maar door onzekerheid gekwelde eerste assistente, en Stanley Tucci als de artdirector, nu eens geen nicht-met-wapperende-handjes.

God de Moeder

Als Meryl Streep haar entree maakt in de conferentiezaal van het New Yorkse Regency Hotel, gaat er een golf van ontzag door de aanwezige journalisten, overgevlogen uit alle hoeken van de wereld. Ook haar medespelers drukten in voorafgaande interviews niets anders dan respect en bewondering voor haar persoon uit. Met haar 57 jaar en indrukwekkende palmares als meest gelauwerde actrice van haar generatie, is Streep de Queen mother van Hollywood. Natuurlijk heeft ze ook tegenstanders, mensen die haar vertolkingen te gemaniëreerd vinden en haar goochelen met accenten overdreven. Maar zelfs die zullen moeten toegeven dat ze in haar rollen van de laatste jaren, met name in Adaptation en The Hours, boven zichzelf uitsteeg.

Ook privé is Mary Louise Streep, geboren en getogen in New Jersey, een buitenbeentje in de filmwereld. Ze schuwt jetsetparty’s, is al 27 jaar getrouwd met beeldhouwer Don Gummer. Samen hebben ze vier kinderen, variërend in leeftijd van 15 tot 26 jaar. In het echt ziet Streep er tengerder uit dan op het scherm, met een porseleinen huid die meer met genen dan met botox te maken heeft, en nonchalant, meisjesachtig haar, in schril contrast met de zilveren helm die ze in The Devil op haar hoofd heeft. “Als de duivel Prada draagt, wat heeft God dan aan ?” roept iemand. “Valentino”, antwoordt ze, met de revers van haar elegante jasje tussen duim en wijsvinger. Haar geamuseerde gelaatsuitdrukking is moeilijk te doorgronden. Ze zucht vaak, alsof ze het eigenlijk een beetje absurd vind om Meryl Streep te zijn en de wereldpers te woord te staan. “My God, these are good questions today”, zegt ze als iemand haar opinie over de oorlog in het Midden-Oosten vraagt. Niet zonder enige ironie, vermoed ik, maar net zo goed wikt en weegt ze haar woorden om alle vragen zo genuanceerd mogelijk te beantwoorden.

Hoe vertrouwd was u met de modewereld toen u de rol van Miranda Priestly aannam ?

Meryl Streep : Ik moet eerlijk bekennen dat ik niet wakker lig van mode. Ik ga niet naar modeshows, ik volg geen trends. Vandaag moest ik natuurlijk een beetje netjes voor de dag komen, maar normaal loop ik er bij zoals euh, jullie. Ook de wereld van de modebusiness was mij tot voor kort volkomen vreemd. Global branding, de holdings achter de verschillende modehuizen, de relatie tussen designers en modepers, redactie en adverteerders, ik had daar totaal geen benul van. Ik heb me er ook niet echt in verdiept. Diane Vreelands memoires zijn absoluut fascinerend en ik heb ook No Time to Die gelezen, het boek van Liz Tilberis, de hoofdredactrice van Harper’s Bazaar, maar dat gaat voornamelijk over haar strijd tegen eierstokkanker. Anderzijds vind ik de mode als business wel fascinerende materie. Hoe zelfs iemand die meent boven de mode te staan er toch door beïnvloed wordt en door de keuze voor een simpele blauwe trui haar plaats inneemt in een lange keten die jaren eerder begon bij de ideeën van een designer. Ik vrees dat ik ook een echte pain in the butt ben voor om het even welke kostuumdesigner waarmee ik werk. Precies omdat ik heel duidelijke ideeën heb over de manier waarop mensen zich via hun kleren aan de wereld presenteren. Wat ze over zichzelf willen vertellen of juist niet. Birkenstocks of Burberry’s, kleren als kostuums, als een verlengde van je karakter, dat boeit mij enorm. Maar de fijne details van design, nee, dat is niet aan mij besteed. Een van de tassen in de film kost 12.000 dollar. Absurd toch. Andere tassen ‘maar’ 4000 dollar, een koopje. Als je niet uitkijkt, ga je er zo over denken. Zo zie je maar hoe snel een mens beïnvloed wordt.

Volgens styliste Patricia Field vermagerde u zienderogen tijdens de opnamen. Hoe kwam dat ?

De zenuwen, zeker? Iedereen denkt altijd dat het geweldig is om een kreng te spelen, maar nee, het was niet prettig om Miranda Priestly te zijn. Om allerlei redenen. In de eerste plaats omdat ik elke dag die verschrikkelijke outfits aanmoest : bontjas, mantelpakje, schoenen, tas, bijpassende handschoenen, riem, brilmontuur, oorbellen. Veel vrouwen zouden een moord begaan om zo opgetut te kunnen rondlopen, maar zo’n type ben ik niet. Voor mij was het alsof ik een duikerspak aan moest, of een dwangbuis. En dan de druk waaronder Miranda leeft. Ze loopt het gevaar haar functie te verliezen aan een jongere concurrente. Je kunt zeggen : dat is de plot, punt uit. Maar ik trok me dat te veel aan, ik weet hoe vervangbaar vrouwen van een zekere leeftijd zijn in deze maatschappij. Bovendien was het een heel eenzame rol. Als je je medespelers in de volgende scène de duivel moet aandoen, kun je niet vijf minuten eerder met hen staan dollen op de set. Stanley en Anne en Emily amuseerden zich kostelijk, er was altijd wel ergens een party aan de gang en ik kon niet meedoen. Jammer, maar ik veronderstel dat het zich geloond heeft.

Miranda Priestly is een secreet, maar geen karikatuur. Af en toe is er een barstje in het masker van de hautaine machtswellustelinge.

Qua uitdaging kun je dit personage vergelijken met een van mijn eerste grote rollen : de jonge moeder die haar kind in de steek laat in Kramer versus Kramer. Het soort vrouw waarover de mensen meteen een oordeel klaar hebben. Bitch Miranda is ook zo iemand. Dan komt het erop aan om één laagje van de onberispelijke make-up af te pellen en trekjes en motivaties te suggereren die die vrouw maken tot de mens die ze is.

Waren er ook dingen die u bewonderde in Miranda ?

Dat ze rechttoe rechtaan vraagt wat ze wil hebben en ervan uitgaat dat ze het nog krijgt ook. Ze verspilt geen tijd met subtiliteiten, met de gladmakers in de sociale omgang. Niet zoals ik hier, die mijn woorden zit te wikken en wegen om toch maar aardig over te komen ( lacht). Die directheid wordt als heel onaantrekkelijk ervaren bij een vrouw, er bestaat weinig tolerantie voor. Kijk, ik heb met mannelijke en vrouwelijke regisseurs gewerkt. Als een man zegt : “Doe dit of dat”, dan is er niemand die daarover valt. Maar als een vrouw dat zegt, in precies dezelfde woorden en met dezelfde intonatie, dan klinkt het tien keer scherper. Totaal inacceptabel. Wat ik Miranda toewens, is dat ze meer van haar leven zou kunnen genieten, écht genieten zoals ik dat doe. Maar dat heeft ze niet in zich, het zit niet in haar fysieke, mentale en emotionele opmaak. Ze is volledig gefocust op haar werk, gaat er helemaal in op. Ik heb net een boek gelezen, Saturday van Ian McEwan. Dat gaat ook over zo’n mens : een hersenchirurg die alleen in zijn werk het gevoel heeft dat hij het leven onder controle heeft en zijn voldoening put uit het geweldig goed doen van de dingen waar hij goed in is. Dat soort mensen loopt niet noodzakelijk de hele tijd te glimlachen, maar ze zijn niet bitter of cynisch.

Miranda Priestly heeft onbetwistbaar gevoel voor humor, zij het redelijk onderkoeld.

Ik vind haar best grappig en haar assistentes zouden dat ook vinden als ze niet zo bang voor haar waren. Dat is iets waar ik van kan meespreken. Mensen bibberen zelfs als ik om een kop koffie vraag. Dan hoor ik het eerbiedige gefluister als het verzoek de hiërarchische ladder afgaat : “Ze houdt niet van suiker, ze wil sweet&low.” “Warme melk of koude melk ?” “Dat weet ik niet, doe voor alle zekerheid allebei.” Kijk, ik doe dat niet. Ik heb gewoon om een kopje koffie gevraagd. En toch hoor ik de nervositeit door de gelederen rimpelen. ( Proest het uit) Het is godallemachtig raar, ik zal er nooit aan wennen.

Ja, de mythevorming, hoe gaat u daar eigenlijk mee om ?

Ik heb daar geen voeling mee, het botst van mij af. En met mijn leven thuis heeft het al helemaal niets te maken. Op de werkvloer kan het soms wel hinderlijk zijn. Dat vooral jonge medespelers bij het begin van de opnamen heel schichtig zijn. Maar de eerste keer dat ik mijn tekst kwijt ben, zie ik de blikken : “En dat is de grootste ? De grootste wat ?” En geloof me, dat gebeurt steeds vaker, mijn kortetermijngeheugen is niet meer wat het geweest is. ( lacht)

In uw personage in ‘The Manchurian Candidate’ zagen mensen meteen Hillary Clinton, en Miranda Priestly zou eigenlijk Anna Wintour zijn, de hoofdredacteur van ‘Vogue’.

Vrouwen die het wagen om macht naar zich toe te trekken of hoge posities te bekleden, krijgen nog altijd een hoop venijn over zich heen. Alsof ze per se koud zijn, ontdaan van hun essentiële vrouwelijkheid en ze ik weet niet wat hebben moeten afsnijden om het zo ver te schoppen. Vraag me niet waarom, maar voor hen zijn we oneindig veel kritischer dan voor de miljarden mannen die hetzelfde ambiëren. Anna Wintour kende ik niet. Ik ontmoette haar voor het eerst op een van de veilingen voor het goede doel die naar aanleiding van de film georganiseerd werden. Ik vond dat ze het allemaal nogal sportief opnam, ze was allang blij dat ik in de film niet op haar leek. Miranda is dus niet op haar gebaseerd en ook niet op andere machtige vrouwen, daarvan ken ik er gewoon niet genoeg. Ik vond het veel leuker om mijn eigen pastiche van de boss from hell te maken, gebaseerd op mijn eigen ervaringen in de filmwereld. Wat maakt dat mijn voorbeelden overwegend van de mannelijke kunne waren. En geloof me, in vergelijking met sommige van hen is Miranda een diplomaat. Leg Miranda’s uitspraken in de mond van een CEO van 1m90 met zilveren haar en een bariton en ze zijn perfect acceptabel.

Als uitlekt dat Miranda’s huwelijk op de klippen gelopen is, wordt ze belaagd door de pers. Hoe zit dat bij u ?

Ach, over mij valt niet veel te melden. Maar ik heb net een andere film gemaakt, The Prairie Home Companion, waarin Lindsey Lohan mijn dochter speelt. Ze is achttien, nu ja, ze werd negentien tijdens de opnamen. Drie van mijn kinderen zijn ouder dan zij, ik koester een zekere sympathie voor haar. Als zo iemand blundert, dan gebeurt dat tegenwoordig allemaal in het licht van de schijnwerpers. Er zijn mensen die daar miljoenen dollars mee verdienen, die daar een heel fortuin mee vergaren, het Rupert Murdochsyndroom zeg maar. Jonge actrices staan onder een enorme druk tegenwoordig. Maar het laatste wat ze willen is het advies van een oudere vrouw. Wat moet ik zeggen ? Denk na voor je in je bloesje en je leven laat kijken door de media ? Dat je niet verplicht bent om naakt op de cover van Vanity Fair te staan, dat je ook “nee” kunt zeggen ? Dat moet iedereen voor zichzelf uitmaken.

“Maatje 0 is het nieuwe maatje 2” is een van meest geciteerde oneliners uit de film. Wat denkt u van die door de mode opgelegde magerzucht ?

Ik denk dat het een soort compensatie is voor het feit dat vrouwen meer en meer verantwoordelijke functies bekleden. De meerderheid van de faculteit geneeskunde bestaat uit vrouwelijke studenten, in de faculteit rechten gaan we dezelfde weg op. En tegelijkertijd hongeren we onszelf uit om tengere, weerloze meisjes te lijken. Maar het is waar, het is een vreselijke tijd om een tiener te zijn. Nog erger dan in mijn tijd, toen ik Seventeen verslond en Twiggy het rolmodel was. Ik herinner me nog heel goed hoe lelijk en onaangepast ik me voelde : “Als ik nu maar tien kilo minder zou wegen en mijn neus wat kleiner zou zijn, dan zou ik perfect gelukkig zijn.” Ik was me ervan bewust dat het niet deugde en toch probeerde ik heel hard op die meisjes te lijken. Mij hoef je dus niet te vertellen hoe vernietigend die beelden zijn, het is als een drug die we vrijwillig nemen.

Hebt u offers moeten brengen voor het succes, zoals Miranda ?

Ik denk dat iedereen offers brengt. Wat het mislukken van Miranda’s huwelijk betreft, je mag dat zeker niet veralgemenen. Ze is een heel specifieke vrouw, er is een heel specifieke man nodig om van haar te houden. Het zou verkeerd zijn uitsluitend haar carrière de schuld te geven. Anderzijds is het zo dat iedereen met een veeleisende job en een druk familieleven elk moment van de dag compromissen moet sluiten. Soms heel banale : douchen of niet, gewoon omdat er geen tijd voor is ( lacht). Dat zou Miranda nooit doen. Je moet voortdurend kiezen waar je je aandacht op richt. Nu is dat voor vrouwen gemakkelijker dan voor mannen : wij hebben het soort brein dat ons toelaat om met tien dingen tegelijk bezig te zijn. Multitasking heet dat tegenwoordig, het maakt ons uitermate geschikt voor het leiderschap. Maar het gevaar is dat vrouwen zich steeds meer als mannen gaan gedragen en zich uitsluitend op de business richten, met oogkleppen op. Goed, je krijgt misschien meer gedaan op die manier, maar je verliest wel contact met alles wat er om je heen gebeurt. Zelf heb ik altijd het gevoel gehad dat ik tot het uiterste van mijn krachten ging en altijd iets of iemand tekort-deed, maar anderzijds voelde ik me ook heel fortuinlijk en gestimuleerd, zowel door mijn werk als mijn familie. ( Neemt een triomfantelijke pin-up pose aan.) Nee, we mogen echt niet klagen : 57 en nog volop aan de slag. Laat het een voorbeeld zijn, dames !

‘The Devil Wears Prada’ van David Frankel, met Meryl Streep, Anne Hathaway, Emily Blunt en Stanley Tucci loopt vanaf 25 oktober in de zalen.

Door Linda Asselbergs