Glas is licht en tegelijk zwaar, hard en breekbaar, vast en vloeibaar. Met zijn Maskers en Schaduwbeelden verkent glaskunstenaar Koen Vanderstukken de grenzen van die dualiteit.

Eigenlijk kwam hij er eerder toevallig mee in contact. Hij studeerde scheikunde en glasblazen was een vak. Met een brander welteverstaan, en alleen pipetjes. Maar hij kwam er niet meer van los, werd erdoor gegrepen. Hij ging les volgen en installeerde een eigen atelier. Vandaag is Koen Vanderstukken (34) een van de belangrijkste glaskunstenaars in Vlaanderen en geeft hij les in glasblazen en giettechnieken aan het Instituut voor Kunstambachten in Mechelen, de enige school waar je het nog kan leren. Glas fascineert, al blijkt dat moeilijk in woorden te vatten. “Het is een boeiend materiaal, anders dan andere. Je kan er alle kanten mee uit: zowel warm als koud kan het bewerkt worden. De warmbewerking is heel bijzonder. Je hebt een onvergelijkbaar direct fysiek contact: als je met de blaaspijp werkt, voel je het materiaal, jekneedt het, je geeft het letterlijk jouw adem”, zegt Koen Vanderstukken. “En natuurlijk heb je de transparantie en de schittering van het glas. Al denk ik dat dat tegelijk ook het probleem is: glas is zo boeiend, dat veel mensen die ermee werken gevangen blijven zitten in de verleiding van het materiaal zelf: ze zijn te veel bezig met het materiaal en de technieken, en te weinig met het artistieke aspect.” De grens tussen ambacht en kunst, het is wat hem betreft een wat overbodige discussie: “Ik heb meer respect voor iemand die zijn ambacht goed kent dan voor een minder goede kunstenaar die de pretentie heeft om een kunstenaar te zijn.”

Hij maakt beelden van in zand gegoten glas. Maskers en Schaduwbeelden. Ze hebben iets intrigerends en mysterieus. Sommige verwijzen naar Afrikaanse maskers of herinneren aan een totempaal. Andere zijn abstracter, met een enkele lijn wordt een figuur gesuggereerd. Het lijkt contradictorisch om een masker in glas te maken: het ene bedoeld om te camoufleren, het andere om doorheen te kijken. “Ik houd van die dualiteit”, vertelt Koen Vanderstukken. “Glas zit vol tegenstellingen. Naargelang de manier waarop je het bewerkt, is het niet meer zo doorzichtig en kan je het zeker gebruiken als masker. Je kan zelfs nog verder gaan. Zelfs heel transparant glas kan een masker zijn. Als je erdoor kijkt, zie je nooit de realiteit: het licht wordt gebroken door het materiaal, dus wat je ziet is alleen maar een reflectie van die realiteit. Je kan nooit in glas kijken zonder die lichtbreking te hebben. Je kan het met andere woorden nooit als realiteit waarnemen. Glas camoufleert dus zichzelf en wat je ziet is alleen maar de schijnrealiteit.” En dat is precies de functie van een masker: een object dat bedoeld is om een schijnrealiteit op te roepen. Dan blijkt glas uitermate geschikt om een masker mee te maken: “Een glazen masker is niet alleen een camouflage voor de wereld, maar ook voor de drager. Het is een masker in het kwadraat. Die dieperliggende gedachten, dat is iets dat mij wel aanspreekt. (lachend) Ik zit hier vaak ook gewoon na te denken.”

Dat is precies wat hij probeert te bereiken: mensen aan het denken zetten. Alleen al maar door de manier waarop hij glas gebruikt. Het is nooit transparant. Integendeel. Het lijkt wel steen of ceramiek. Elk werk heeft een dubbele bodem. Er is over nagedacht, Vanderstukken laat niets aan het toeval over. Elk detail zit waar het hoort. De nieuwe reeks, Schaduwbeelden, is gewoon een verderzetting van dezelfde denkpiste. “Als je een object hebt en een lichtbron, heb je in principe een schaduw, met eventueel zijschaduwen en zo. Een glazen beeld heeft op zijn minst twee schaduwen, die bovendien vervormd zijn. Het licht wordt door het beeld gebroken en werpt dus geen zuivere rechte schaduw, maar een vertekend beeld. Plus: het licht valt binnen aan de ene kant van uw beeld, daar wordt al een schaduw gevormd, die geprojecteerd wordt op de andere kant van het beeld, waar het licht terug buitenkomt. Dus heb je in het beeld zelf al een schaduw zitten. Het confronteert je met die onmogelijkheid om te kunnen waarnemen. Want wat is nu de schaduw? Het beeld zelf? Of de schaduw die we op de grond zien? En kan je het ene los zien van het andere?”

Koen Vanderstukken stelt samen met Roger Botembe Mimbayi Lita (schilderijen) tentoon bij Galerij Claude André, Sinte-Annastraat 12-14, 1000 Brussel, Tel. en fax (02) 512.75.86. Tot 11 oktober.

Hilde Verbiest

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content