MICHEL DESJOYEAUX IS DE BESTE SOLOZEILER TER WERELD. OP DE SEYCHELLEN KLOMMEN WE BIJ HEM AAN BOORD EN WISSELDEN MET HEM VAN GEDACHTEN OVER MOTIVATIE, TECHNIEK EN HET MOOISTE UIT ZIJN CARRIÈRE.

De Franse zeiler Michel Desjoyeaux combineert twee uitzonderlijke kwaliteiten. Hij is de enige die ooit twee keer de legendarische Vendée Globe won, de solorace om de wereld zonder voet aan wal te zetten, én hij cultiveert een al even bijzondere bescheidenheid. We ontmoeten elkaar op zijn catamaran die voor de kade van La Digue op de Seychellen aangemeerd ligt. De sfeer is vriendelijk en ontspannen : Desjoyeaux neemt met een klein team van vrienden deel aan de Seychellen Regatta en heeft wel een uur de tijd voor een gesprek.

“Ik ben een beetje per toeval solozeiler geworden. Als jongste in een gezin van zeven werd ik altijd nogal met rust gelaten. Niet dat niemand zich met me bemoeide, er waren wel twee witte lijnen getrokken waar ik niet over mocht, maar ze lagen behoorlijk ver uiteen. Mijn ouders runden een atelier waar schepen gerepareerd werden dat vlakbij de zee lag. Omdat er meestal niemand beschikbaar was om mee aan boord te klimmen, begon ik dan maar in mijn eentje te zeilen en probeerde mij op eigen houtje te redden. Toch moet ik toegeven dat je vooral veel bijleert als je met een team uit zeilen gaat omdat je dan oplossingen uitwisselt. Je leert ook sneller en dat beviel me wel, want ik wilde ook nog de wereld achter de horizon ontdekken.

Ik heb het geluk gehad, en ik wil dat geluk graag in vetjes gezet zien, om stap voor stap te evolueren. Ik heb veel tijd met anderen op boten doorgebracht, en wel met verschillende skippers. Met Loïck Peyron en met vele anderen. Een heerlijke tijd want je stapt makkelijk van de ene boot op de andere over – zonder dat je de eindverantwoordelijkheid hebt. Je hebt nauwelijks wat nodig en je hoeft niet te investeren : een zonnebril en een paar laarzen volstaan. De rest krijg je wel aan boord toegestopt.

Het serieuze werk begint pas als je zelf skipper wordt, een taak die ik altijd wilde combineren met het werk van een chef de projet. Omdat ik van vernieuwing houd, van prototypes die op een bepaalde manier gebouwd worden voor een zeer specifiek doel. In competitieverband leer je ook de limieten van het materiaal te verkennen en het desnoods te verbeteren. Ik ken veel zeilers die geen rekening houden met het materiaal. Dan zit je snel in de problemen omdat je soms moet kunnen inhouden. Vergelijk het met de formule 1 waar je soms ook de rechtervoet moet kunnen lichten om de rit heelhuids uit te rijden. Eens je de horizon achter je gelaten hebt, kan je beter geen problemen krijgen. Of tenminste zo weinig mogelijk, want problemen duiken altijd op.

Is een solozeiler vooral een probleemoplosser ?

Michel Desjoyeaux : Probleemloos gaat het nooit en daarom is het mijn basisregel de boot zo goed mogelijk voor te bereiden. Op lange afstanden bestaat tachtig procent van het succes uit voorbereiding en die begint met de manier waarop je vaartuig gebouwd wordt. Als je daar zelf aan meehelpt, leer je heel veel en die kennis komt je later van pas. Tijdens zo’n Vendée Globe ben je een kleine drie maanden onderweg en elke dag word je met problemen geconfronteerd. Veel kleintjes, maar af en toe wordt het serieus. Dan komt het erop aan de slag te incasseren, de juiste analyse te maken en je plan te trekken. Dat laatste heeft met ervaring te maken en met maturiteit. Als je jong bent en onervaren dreigen de tegenslagen je moreel onderuit te halen en dat moet je te allen koste vermijden. Dat is ook het grootste verschil tussen mijn beide Vendée Globes, die ik met acht jaar tussentijd gezeild heb. De eerste keer was ik drieëndertig en nog te onervaren.

Wat valt er het meest te duchten voor de solozeiler in de Vendée Globe ?

De afstand uiteraard. Je bent vierentachtig dagen onderweg en je krijgt elke dag een tegenslag te verwerken. Dat is geen probleem bij een race van drie weken maar drie maanden aan een stuk door, daar moet je tegen kunnen. Anderzijds houden die tegenslagen je bezig én wakker. Je hebt wat omhanden en als het allemaal lukt, houd je er een gevoel van voldoening en tevredenheid aan over. Een week zonder wind op de Atlantische Oceaan is ook niet meteen een pretje. Je ligt daar maar te dobberen, zonder wind en zonder zeil en dan moet je rustig de tijd nemen om te anticiperen en problemen te voorzien.

Is er tijd om tijdens zo’n race toch wat uit te rusten ?

We zeilen met een automatische piloot die behoorlijk te vertrouwen is. Eens je het goede ritme gevonden hebt, kan je die aanzetten en van de tijd profiteren om wat te eten of te slapen. Als je aan vier uur per etmaal rust toekomt, zit je oké. Als ik ga slapen zet ik nooit een wekker, ik vertrouw op mijn lichaam dat wel merkt als er wat onverwachts gebeurt. Dat kan een geluid zijn, of een ander gedrag van de boot. Rollen doe je de hele tijd en daar wen je snel aan, maar een verandering in het patroon of een slaande deur maakt je wakker. Eigenlijk wordt het hele ritme van de dag gedicteerd door de meteo, door het weer. Je bent in een voortdurende staat van waakzaamheid, zelfs als je slaapt. Tenminste als je gemotiveerd bent want anders lukt het niet.

Wat maakt een kampioen groot ?

Ik ben er vast van overtuigd dat motivatie het allerbelangrijkste is. Zin hebben om iets te doen, en vooral om het goed te doen. Ik haat middelmatigheid en in de eerste plaats bij mezelf. En je moet voor de juiste uitdaging kiezen. Sommigen vinden er niets aan om de Atlantische Oceaan over te steken, anderen houden er niet van om in groep te zeilen of kiezen voor kleine bootjes. In mijn geval heb ik zowel in team als alleen gezeild. In dat laatste geval ben je een vent met vijfentwintig petten op, een kleine ambachtsman in zijn atelier die zijn werk afmaakt maar tegelijkertijd bezig is met de verkoop en het onderhouden van zijn relaties. Hij maakt zijn facturen op, regelt zijn aankopen en houdt zijn stock in het oog. En vindt de juiste investeerders. Je moet behoorlijk wat afweten van informatica, van mechaniek en van zeilen natuurlijk. Je moet het weerbericht in het oog houden en de zee kunnen ‘lezen’. Natuurlijk kan je niet op al die domeinen uitblinken, maar je kan alvast proberen om de lacunes aan te vullen en je zwakste kanten te verbeteren. De minst slechte daarin is wie zijn tekortkomingen heeft weten te neutraliseren, in combinatie met een goede sens marin. Noem het gezond verstand, en daarvan zei mijn moeder altijd al dat het heel slecht verdeeld was over de mensen. Gezond verstand op zee. Een tuinier ziet aan een bult in zijn tuin dat er een mol zit, een zeiler ziet aan een verandering van het water dat er een rots onder steekt. Het onzichtbare inschatten, dat is de kunst.

Wat is het meest boeiende in de zeilsport ?

De techniek, en ik kan rustig stellen dat ik die minstens zo belangrijk vind als de competitie. Eigenlijk ben ik door de technologie in de competitie geraakt. Vergeet niet dat ik op een werf geboren ben, waar boten gebouwd werden. Alle soorten boten. Ik heb ze in hout meegemaakt, in plastic, in koolstofvezel. Ik heb vaste zeilen gezien, we hebben aan klasse M’s gewerkt en aan maquettes. Als je de techniek een beetje te pakken hebt, zoek je verbetering, ontwikkeling. Dat is het boeiendste. Maar opgelet, hoe prachtig je idee ook is, je moet het in de praktijk kunnen omzetten. Lukt dat uiteindelijk niet, dan wil dat niet zeggen dat het idee verkeerd was. Je weet dan alleen dat het resultaat slecht is. Je kunt dan aan competities deelnemen om te zien waar je staat en waar je verbeteringen kunt aanbrengen.

De techniek is langzaamaan gegroeid, geëvolueerd. Dat geldt zowel voor de bouwmethodes als voor de architectuur of de vorm van de zeilen. Wie goed kijkt, ziet vaak tussen de regels door goede ideeën die slecht werden uitgevoerd. Het concept is er dan wel maar de kerel heeft het slecht uitgewerkt, soms bij gebrek aan centen. Of omdat hij er niet goed mee kon omspringen. Zelf heb ik nooit echt innoverende boten ontworpen. Ik heb wel ideeën overgenomen die ik waardevol vond maar die slecht werden toegepast. Vreemd genoeg werden ze door anderen niet opgemerkt, omdat men doorgaans alleen oog heeft voor de winnaar. Ik heb aan een Mini Transat deelgenomen met een beweegbare kiel. Dat vond iedereen geweldig, du jamais vu schreeuwden ze. Ze kennen hun geschiedenis niet want een Franse architect had het bedacht en besloten dat het niet werkte. Omdat zijn boot niet vooruitging. Toen ik het heb toegepast, wist ik niet dat het al was uitgevonden. Ik heb het opnieuw gecreëerd, en nu zeilt iedereen ermee.

U moet ook een kampioen zijn van de efficiëntie.

Daar draait de hele competitie tenslotte om: alles optimaliseren. De grenzen verleggen.

Wat is de grootste uitdaging ?

Dat ben je zelf. Omdat je er altijd alleen voor staat en niemand hebt om mee te overleggen. Je moet rekening houden met het weer, met de staat van je boot en dan de knoop doorhakken.

Er is ook een portie risico bij. Je moet je angsten beheersen als je alleen op de oceaan zeilt.

Als er al sprake is van angst op zee, dan is die bij mij altijd retrospectief. Op het moment zelf ervaar je die angst niet, je moet het probleem zo snel mogelijk aanpakken om erger te voorkomen. Eens dat probleem opgelost, besef je vaak dat je door het oog van de naald gekropen bent, dat wel. Een dier dat door angst wordt overvallen, wordt gevaarlijk. Een mens die door angst overvallen wordt, reageert niet efficiënt. Sommige concurrenten worden alleen maar beter als ze in de shit geraken, terwijl andere juist beter zijn als alles vlot verloopt.”

Het is tijd om op te krassen. Tijd voor een laatste vraag. Het mooiste souvenir van zijn carrière. Michel Desjoyeaux kijkt op zijn Rolex Submariner en glimlacht. Er speelt een monkelend lachje om zijn lippen en ik weet al dat de hardnekkige krullenkop een pittig antwoord in beraad houdt. Hij knikt, hij weet het heel precies: “Mijn carrière zelf.”

PIERRE DARGE – FOTO’S PPI EN FONCIA

TEGENSLAGEN HOUDEN JE WAKKER. JE HEBT WAT OMHANDEN EN ALS HET ALLEMAAL LUKT, HOUD JE ER EEN GEVOEL VAN VOLDOENING AAN OVER. EEN WEEK ZONDER WIND OP DE ATLANTISCHE OCEAAN IS NIET METEEN EEN PRETJE. JE LIGT DAAR MAAR TE DOBBEREN, ZONDER WIND EN ZONDER ZEIL.

ALS ER AL SPRAKE IS VAN ANGST OP ZEE, DAN IS DIE BIJ MIJ ALTIJD RETROSPECTIEF. OP HET MOMENT ZELF ERVAAR JE DIE ANGST NIET, JE MOET HET PROBLEEM ZO SNEL MOGELIJK AANPAKKEN. EENS DAT PROBLEEM OPGELOST, BESEF JE VAAK DAT JE DOOR HET OOG VAN DE NAALD BENT GEKROPEN.