De Slow Food-beweging propageert het rustig genieten van lekker eten, eerlijke producten en streekgerechten als tegengif tegen de waanzin van ‘fast life’. Wereldwijd groeit het aantal aanhangers. Het Slow Food-manifest verschijnt nu ook in het Nederlands.

:: Slow Food, Over het belang van smaak, door Carlo Petrini, uitg. Roularta Books, 205 p., 16 euro. Vanaf 22 september in de boekhandel.

:: Info : www.slowfoot.com

Het ontstaan en de principes van Slow Food, dat in 1986 in Italië werd opgericht en intussen internationaal steeds meer bijval kent, worden uitvoerig uitgelegd in Slow Food : Over het belang van smaak van Carlo Petrini, één van de grondleggers van de beweging. Dit manifest werd zopas vertaald naar het Nederlands. Aan de vertaling werden ook enkele hoofdstukken toegevoegd over Slow Food in Nederland en België.

Uit de tekst van Petrini wordt duidelijk dat Slow Food, ondanks zijn naam en logo in de vorm van een slakje, veel meer is dan een protest tegen de steeds groter wordende rol van fastfood in ons leven. Aan de hand van het voorbeeld van McDonald’s legt Petrini uit waar Slow Food zich precies tegen verzet. Het is geen kwestie van persoonlijke smaak (of je nu wel of niet van hamburgers houdt), maar van de verborgen (en minder verborgen) gevaren voor de gezondheid, het milieu, het dierenwelzijn en de biodiversiteit die fastfood met zich meebrengt. In hun zucht naar dollars streven fastfoodmultinationals een zo groot mogelijke uniformiteit en mondialisering na, zodat, waar je ook gaat, alles hetzelfde smaakt.

Fastfood eert het principe ‘eten om te leven’ en beschouwt voedsel dus als fuel. Slow Food, daarentegen, koestert het genot dat eten en drinken ons verschaffen en benadrukt zo het belang van (bio)diversiteit.

Genieten en smaak zijn twee kernbegrippen van Slow Food. Het lijken op het eerste gezicht luxebekommernissen te zijn, ondergeschikt aan bijvoorbeeld gezondheid. Maar wie even doordenkt, beseft dat dit niet zo is. Om te kunnen genieten van voedsel moet je namelijk smaakvolle producten eten. Die kunnen alleen het gevolg zijn van productiemethoden waarin zorg en aandacht voor de ingrediënten en het productieproces voorop staan. Vaak zijn deze methoden nog in handen van kleine, lokale producenten. Het logische gevolg van deze ambachtelijke manier van werken is dat de producten gezonder zijn dan de processedfoods uit de voedingsmiddelenindustrie.

Slow Food Vlaanderen

In België werd in 2002 de vzw Slow Food Vlaanderen opgericht door Dirk Martens, een kaasmeester uit Schilde. Hoewel je zou kunnen denken dat deze vzw zich beperkt tot Vlaanderen, is er ook een (Franstalig) convivium in Brussel en zijn er al meerdere contacten geweest met Wallonië. SF Vlaanderen wordt door het moederhuis in Italië dan ook beschouwd als de vertegenwoordiger van Slow Food voor heel België. Martens : “Slow Food staat in België nog in de kinderschoenen, we proberen traag maar zeker het verhaal op te bouwen.” Dat verhaal wordt op verschillende manieren uitgedragen : er zijn al verscheidene Slow Food-diners georganiseerd in sympathiserende restaurants en er staat een website in de steigers die slowfood.be zal heten. Voorlopig kunnen geïnteresseerden terecht op het e-mailadres : slowfood@skynet.be. En wie van naderbij kennis wil maken met de beweging kan op 26 september naar Turnhout voor de Gastrobeurs die in het kader van Open Restaurantdag in het Paterspand wordt georganiseerd.

Wie lid wordt van SF Vlaanderen, betaalt jaarlijks een vast bedrag (50 euro), waarvan vier vijfde naar Italië gaat. De rest van het geld wordt besteed aan het organiseren van activiteiten. Dirk Martens benadrukt dat het geld niet naar personen gaat, SF Vlaanderen drijft op het enthousiasme van vrijwilligers. “We zijn eigenlijk Getuigen van Jehovah op gastronomisch gebied.” Door lidmaatschapsgeld te betalen, bevestigen de leden hun engagement ten opzichte van de ideeën waar Slow Food voor staat. Het honderdtal leden dat SF Vlaanderen nu telt, is onderverdeeld in convivia. Die organiseren regelmatig Smaaklaboratoria, bijeenkomsten waar nieuwe producten analytisch geproefd en besproken worden. “Op die manier leren mensen opnieuw proeven en smaken herkennen”, aldus Martens. Tegelijkertijd wordt ook de sociale functie van eten in ere hersteld. Genieten van een maaltijd hangt namelijk ook af van het gezelschap waarin je vertoeft, niet alleen van het eten zelf.

Promotie en educatie

Hoewel Petrini in zijn boek de nadruk legt op de Italiaanse situatie, kunnen de basisprincipes van de beweging universeel toegepast worden. Twee elementen komen daarin duidelijk naar voren : promotie en educatie. Voor Petrini staat de relatie producent-consument centraal. Door de productie van voedingswaren in de handen van steeds groter wordende multinationals te leggen, raken mensen vervreemd van het voedsel dat ze consumeren. Maar de voedselschandalen van de voorbije jaren hebben de consument steeds vaker met de neus op de feiten gedrukt : het loopt grondig fout met onze voedselproductie. Tijd om terug te keren naar de bron, de kleine ambachtelijke producent met een echte passie voor zijn metier. Een van de taken van Slow Food is het opsporen en promoten van eerlijke kwaliteitsproducten. Tot dat doel werden de Ark van de Smaak en de Presidia opgericht. De Ark is een lijst van authentieke streekproducten die met verdwijnen bedreigd worden. Daar waar de Ark een symbolische functie vervult, hebben de Presidia als taak de concrete bescherming en promotie van deze producten op zich te nemen. Echte Presidia zijn er in Vlaanderen nog niet, al zijn er wel reeds voorzichtige stappen in die richting gezet.

Van in de schoolbanken

Het is echter niet voldoende dat de consument geïnformeerd wordt over alternatieven voor fastfood, hij moet ook kennis van zaken hebben. En dat kan alleen als je je als consument informeert over de ingrediënten en productiemethoden van het voedsel dat je consumeert. De educatieve taak van Slow Food wordt gerealiseerd via cursussen, proeverijen, en, sinds dit jaar, een heuse universitaire opleiding aan de Universiteit voor Gastronomische Wetenschappen in Pollenzo-Colorno (Italië).

Maar om de toekomst van Slow Food te verzekeren, moet er ook aan de basis gewerkt worden. Dat wil zeggen dat kinderen en jongeren, de doelgroep bij uitstek van fastfoodproducenten, al van in de schoolbanken moeten leren dat voeding ook genot kan verschaffen. Nu ligt de nadruk nog te dikwijls op diëtetiek en gezondheid. Ook in België wordt er aan de jeugd gedacht, al gaat hier vooral om jongeren die naar de hotelschool gaan : Dirk Martens onderhoudt contacten met Stella Maris in Merksem om het thema ‘slow food’ op te laten nemen in de syllabus van het laatste jaar.

In 2005 verschijnen nog meer Slow Food-titels : in het voorjaar 2005 wordt Recepten van Italiaanse osteria’s verwacht en in het najaar volgt Visrecepten van Italiaanse osteria’s.

Tekst Veerle De Pooter

Fastfood eert het principe ‘eten om te leven’ en beschouwt voedsel dus als fuel. Slow Food daarentegen koestert het genot dat eten en drinken ons verschaffen en benadrukt zo het belang van (bio)diversiteit.