De donkerste kant van de jaren

tachtig inspireert dit najaar de mode. Black is back, en goth niet langer een scheldwoord.

Goth domineert dit najaar de Echte Mode. Maar waar ik woon is de gothic garderobe oude koek. Mijn buurt, achter de Opera Bastille in Parijs, dient elk weekeinde als het verzamelpunt van een menigte in misantropisch ravenzwart gehulde tieners. Ze hangen rond aan de trappen van het operagebouw, bij de Quick, en in de boetieks van rue Keller – klerenwinkels, maar vooral ook mangazaken, in het bijzonder de krappe, knappe Librairie Tonkam, een instituut.

De jongerenstoet die elke zaterdag voor mijn deur passeert, bestaat niet alleen uit liefhebbers van Japanse comics (zie verder). Ik kruis doorgaans ook iets oudere pseudo-new wavers, in lange, de vloer aanvegende lederen mantels ; en piepjonge punks met stijve hanenkammen, veiligheidsspelden, blikjes bier en grommende Duitse schepers (de jongens zijn doorgaans goed opgevoed: in de supermarkt spreken ze met twee woorden).

Om maar te zeggen dat goth, new wave en punk familie zijn van elkaar. En dat mijn straat de wereld is in het klein.

Bela Lugosi’s Dead

Als modeverschijnsel heeft de huidige variant van goth zijn wortels in enerzijds de outfits van eightiesgroepen als Siouxsie & The Banshees, de Virgin Prunes of de in België razend populaire Sisters of Mercy ; en anderzijds de Japanse jeugdcultuur.

De vroegste aanhangers hielden van expressionistische Duitse cinema en Hollywoodhorror (zie Bela Lugosi’s Dead, de grootste hit van Bauhaus), van fantastische literatuur (Edgar Allan Poe en H.P. Lovecraft), en van macabere esthetiek (in de stijl van The Addams Family, zij het zonder enige zin voor ironie). Hun klederdracht vertoonde overeenkomsten met die van de punks. Maar in tegenstelling tot de punks, die weleens een gebleekte jeansbroek of een Schotse ruit durfden aan te trekken, opteerden de gothics voor louter zwart. Laten we hen, om het kort te houden, de doemdenkers binnen de new wave noemen.

Sinds de jaren tachtig is goth nooit echt weggeweest. In Californië reïncarneerde de stijl als death rock, met de groep Christian Death als voornaamste vertegenwoordiger (niet te verwarren met de eveneens Californische paisley underground, uit dezelfde periode). In Frankrijk was er Mylène Farmer, die met soortgelijke ingrediënten een geheel andere soort gothic uitvond. Met haar lang uitgesponnen video’s – een en al duister melodrama en historische kostuums – en haar radiovriendelijke doempop ( Je t’aime mélancholie) werd Farmer ongelooflijk populair (Madonna imiteerde haar stijl in de periode van Like a Prayer). Ze is, volgens sommige berekeningen, nog steeds de succesvolste popartiest in Frankrijk.

Grunge, in popcultureel opzicht de voornaamste nalatenschap van de zogeheten generatie X, had in de jaren negentig een sterke gothic component (zie de foto’s van Kurt Cobain met uitgelopen zwarte oogschaduw, of de meeste platenhoezen van Smashing Pumpkins).

In dezelfde periode ging ook Hollywood voor de bijl, met films als Edward Scissorhands, Bram Stoker’s Dracula of nog Interview with the Vampire (om van The Matrix nog te zwijgen : verytechnogoth).

En dan was er nog de mode, met in het plaatje passende bijdragen uit Antwerpen (zie onder anderen Ann Demeulemeester en Jurgi Persoons) en Japan (waar Rei Kawakubo van Comme des Garçons en Yohji Yamamoto hun reputatie vestigden als zwartkijkers). Echte goths dragen allicht geen dure mode, en de ontwerpers in kwestie huiveren gegarandeerd van het gothic etiket. Toch is er zeer duidelijk een esthetische verwantschap.

Goth op zijn Japans

De huidige incarnatie van goth berust, zoals gezegd, op twee pijlers. Naast de Europese zwartjassen uit het erfgoed van new wave, zijn er de onwezenlijke, van top tot teen in victoriaanse outfits geklede goth lolita’s. Dat fenomeen hebben we te danken aan legendarische figuren als Hide, de jonggestorven leider van X Japan, of Mana, de mysterieuze voorman van Malice Mizer.

Hun groepen, die een doemdenkersimago combineerden met felle make-up en pompeuze hardrock, maakten in de jaren negentig deel uit van de Visual Kei-scene (zie ook Marilyn Manson, een bleke westerse kopie van het genre).

Mana, die weigert in het openbaar te praten (tenzij al fluisterend in het oor van een vertrouweling), begon in 1999 het kledingmerk Moi-Même-Moitié, met twee lijnen : Elegant Gothic Lolita en Elegant Gothic Aristocrat.

Zijn fans werden veelvuldig gefotografeerd voor het invloedrijke straatmodetijdschrift Fruits. De Britse uitgever Phaidon bundelde enkele jaren geleden de beste foto’s in het boek Gothic & Lolita. Die bestseller exporteerde het fenomeen naar Europa, en tegenwoordig lopen er meer van die onheilspellende lolita’s in mijn straat rond dan in hun heimat, de wijken Harajuku en Akihabara in Tokio. Merken als Baby The Stars Shine Bright beginnen ook in Europa populair te worden. Colette, de bekende Parijse stijlsupermarkt, had niet lang geleden een efemere Baby-boetiek – naar aanleiding van een tentoonstelling van de fotografe Tomoko Sawada – en het merk, dat al in 1988 is opgericht, heeft sinds kort een eigen winkel in Parijs, om de hoek van de hogervermelde rue Keller. Een andere boetiek in die straat, Boddywood, verkoopt gothic lolita-garderobes van Japanse merken als Angelic Pretty en Banana Fish (in de vitrine bij het ter perse gaan : een zwarte jurk met prints van aardbeien en een roze konijn met strikje).

Goth 2010

Goth gedijt blijkbaar in crisisperiodes. De hele entertainmentindustrie beleeft tegenwoordig een donker moment, met vampiers en weerwolven en victoriaanse outfits in bioscopen ( Twilight), op televisie ( True Blood met actrice Anna Paquin, die onlangs nog een Golden Globe kreeg voor haar rol als Sookie Stackhouse), en in boekwinkels ( Twilight, opnieuw). En alsof dat niet genoeg zou zijn : de eerste langspeelfilm rond Emily the Strange, de favoriete hedendaagse comic van de gothics, is voor volgend jaar aangekondigd.

In het Fashion Institute of Technology van New York liep enkele maanden geleden een tentoonstelling over goth en mode, Dark Glamour. Daarin werden de verschillende aspecten van de esthetiek met elkaar vergeleken. In interviews zei Valerie Steele, de directeur van het museum, dat het vernieuwde succes van goth in de mode kan worden verklaard door de relatieve obscuriteit van het genre. De Japanse visie op goth is volgens Steele bijzonder invloedrijk geweest. Maar daarnaast heeft de gothic, ondanks zijn morbide kantjes, ook iets fris : de looks van punk en hiphop zijn de voorbije jaren tot vervelens toe gerecycleerd door allerlei ontwerpers – daarmee vergeleken is goth nog maagdelijk terrein. Ook recent is Japanese Goth, de eerste geschiedenis in boekvorm van het fenomeen, door de Amerikaanse journaliste Tiffany Godoy.

De renaissance van goth in de mode wordt belichaamd door Gareth Pugh en andere jonge Britse ontwerpers.

De Londense mode wordt hoofdzakelijk in discotheken ontwikkeld, op feestjes als Boombox (dat tijdens de jongste modeweken zelfs op verplaatsing speelde in Parijs). Goth 2010 vloeit voort uit nu-rave van enkele seizoenen geleden. Dat in zuurtjeskleuren gedipte fenomeen was grotendeels een recyclage van de Belgische new beat. De ‘nieuwe’ stijl gaat nog enkele jaren verder terug in de tijd. Goth is, met al dat zwart, perfect afgestemd op de recessie.

Pugh wordt, misschien voorbarig, op handen gedragen. Hij showt sinds kort in Parijs. Afgelopen lente onthulde hij zijn wintercollectie met een filmpje : topmodel Natasa Vojnovic, met zwartomlijnde ogen, in een overdaad aan zwarte capes.

De Brit was tijdens de modeweek lang niet de enige ontwerper met een donker visioen. Kate en Laura Mulleavy, de zusjes achter het populaire Amerikaanse label Rodarte, plaatsten hun wintercollectie in het teken van Frankenstein.

Christophe Decarnin, bij Balmain, bracht een eerbetoon aan Michael Jackson (in al zijn Edward Scissorhands-pathetiek een goth uit de eredivisie). Riccardo Tisci, bij Givenchy, trakteert op een en al duisternis, kommer en kwel, om van zelfkastijding nog te zwijgen. Is de reïncarnatie van goth een lang leven beschoren ? Allicht niet op de catwalk, waar het vooruit moet gaan. De hele subcultuur daarentegen kan nog een eeuwigheid mee, en ook Mylène Farmer is nog lang niet uitgezongen.

Door Jesse Brouns

Laten we de gothics de doemdenkers binnen de new wave noemen.

Ondanks zijn morbide kantjes heeft gothic ook iets fris.