FATALISTISCH

De jonge regisseur Milcho Manchevski demonstreert in zijn debuutfilm “Before the Rain” een technische expertise die voor een eerste film echt verbazingwekkend is. Hoewel het iets minder verwonderlijk wordt, als we weten dat de uit Macedonië afkomstige kineast in Amerika een heleboel videoclips maakte. Wat “Before the Rain” uniek maakt, is dat de zeer gladde stijl en de gesofistikeerde konstruktie in dienst staan van een uit de aktualiteit gegrepen politiek gegeven. Je verwacht van een film over de bloederige etnische oorlogen in de Balkan een onopgepoetse, kwasi-dokumentaire verteltrant, maar zeker niet de filmische kontrole waarvan Manchevski blijk geeft. De soepele, elegante cameravoering en de geraffineerde visuele stijl is echter niet gratuit. De regisseur laat de bijna sprookjesachtige schoonheid van het antieke Macedonische landschap op schokkende wijze kontrasteren met het afschuwelijke geweld van de burgeroorlog. De landschapsbeleving geeft ook een tijdloze dimensie aan deze vaak pijnlijk ironische bespiegeling over het huidige geweld het is alsof de oorlogen en broedermoorden al even oud zijn als het terrein waarop er gevochten wordt.

De film is verdeeld in drie hoofdstukken die ingenieus op elkaar inwerken. In het eerste deel, “Words”, verbergt een jonge Grieks-orthodoxe monnik een Albanees meisje in een middeleeuws klooster en wordt verliefd op haar. Als een groepje wraaklustige Macedoniërs haar uitlevering eist ze zou hun broer gedood hebben slaan de twee op de vlucht. In het tweede deel, “Faces”, verspringt de aktie bruusk naar Londen, waar Ann, die bij een fotoagentschap werkt, met haar gevoelens overhoop ligt en gekneld zit tussen haar verveelde echtgenoot en haar avontuurlijke minnaar, een gevierd fotograaf die er na zijn recente opdracht in Servië schoon genoeg van heeft en na zestien jaar afwezigheid wil terugkeren naar Macedonië. Je vraagt je een tijdlang af wat dit middenstuk met de rest van de film te maken heeft, tot het Macedonische geweld ook in een Londens restaurant explodeert en duidelijk wordt dat dit een film is over een oorlog die buiten zijn oevers treedt, over de afschuw van geweld in een wereld waarin alles onderling met elkaar is verbonden. In het slotdeel “Pictures” keert de fotograaf en verloren zoon terug naar zijn familie, maar vindt hij in zijn geboortedorp precies dezelfde gruwelen die hij probeerde te ontvluchten : families die door de eeuwenoude vetes worden verscheurd, kristenen en moslims die op elkaar schieten. Pas bij het afronden van dit drieledig fatalistisch verhaal, blijkt ook dat het om een narratief experiment ging, waarin de lineaire kronologie op een schrandere cinematografische manier werd herschikt (de cirkelvormige struktuur doet zelfs aan “Pulp Fiction” denken, maar dit is dan ook de enige gelijkenis met de film van Tarantino). “Before the Rain” staat voorlopig voor één week op het programma van Studio Skoop, Gent.

* * * “Before the Rain” van Milcho Manchevski, met Gregoire Colin, Katrin Cartlidge, Rade Serbedzija.

VIDEO MIJLPAAL

Wat een geluk voor het nageslacht dat Marlon Brando al liftend van New York naar Tennesse Williams’ zomerverblijf in Provincetown trok om de toneelschrijver ervan te overtuigen dat hij de perfekte akteur was voor de rol van Stanley Kowalski. Brando bewees dat hij gelijk had, eerst in 1947 op de planken, daarna in de bejubelde filmversie uit 1951, telkens in een regie van Elia Kazan. Niet alleen hoort zijn prestatie tot het allerbeste uit een carrière waarin al geen tekort is aan grootse vertolkingen, het was ook een mijlpaal in de Amerikaanse akteerkunst, de vertolking waar alle komende generaties zich aan zouden spiegelen. Wie kan het transcendente moment vergeten, waarin de mummelende akteur plotseling onder de zwoele sterrenhemel uit volle borst zijn wanhoopskreet “STELLAAAAAA” slaakt ? Om nog maar te zwijgen over de ikonische betekenis van zijn fotogeniek gescheurde onderlijfje waarin zijn zwetende torso spant, hét visuele symbool van het beest in de ongeartikuleerde Kowalski. Alle lof aan het adres van Brando én de intense vertolking van Vivien Leigh die van zelfde niveau is ten spijt, moet je toch toegeven dat de film zelf veel minder de tand des tijds heeft doorstaan. Wat storend kunstmatig en gedemodeerd overkomt, is de toneelmatige kontekst waarin het naturalistisch akteren hoog oplaait. Het decor is gekunsteld, de ruimte wordt minder filmisch dan scenisch verkend, de koortsachtige dramatiek komt erg geforceerd over. Bij het uitreiken van de Oscars ging het er eens te meer onrechtvaardig aan toe : Leigh (beste hoofrol), Karl Marlden en Kim Hunter (beste bijrollen) wonnen alle drie terecht het gouden beeldje, terwijl Brando verloor ten voordele van Bogart in “The African Queen”.

De versie die nu op band verschijnt, is drie minuten langer dan de film die destijds in de bioskoop kwam. Opnieuw ingelaste beelden die de expliciet seksuele geladenheid tonen in de relatie tussen Blanche en haar schoonbroer Stanley werden destijds te rauw bevonden, al zul je nu met een vergrootglas moeten zoeken om welke taferelen het precies gaat.

* * * “A Streetcar Named Desire” (Warner Home Video).

PATRICK DUYNSLAEGHER

“Before the Rain” : schokkende kontrasten.