ER STAAT GEEN REM OP

Het gewelf van de Markthal is bekleed met aluminiumplaten waarop Arno Coenen fruit en groenten schilderde. © OSSIP VAN DUIVENBODE

Sinds Rem Koolhaas in de jaren negentig de Superdutch-beweging startte, rijst in Nederland het ene monument na het andere op. In Rotterdam opent nu de Markthal, een overdekte markt zo hoog als een kathedraal. Bereikt de bouwwoede in 2014 zijn finale? Zes gebouwen met de G van gigantisch.

Terwijl wij rond 2000 internationaal furore maakten met onze fashiondesigners, veroverden de Nederlanders de wereld met hun architectuur. Rem Koolhaas en Winy Maas waren al beroemd en hun bureaus waren kweekvijvers voor een generatie bouwmeesters die nu nog actief zijn. Ze hanteren verschillende architectuurtalen, maar al hun creaties zijn gedurfd, expressief, bijzonder monumentaal en soms ietwat utopisch. Architectuurhistoricus Bart Lootsma bedacht een naam voor deze stijl : Superdutch. Hij publiceerde er een boek over, waarin alle tenoren staan : Mecanoo, OMA, Neutelings-Riedijk, Wiel Arets, Atelier Van Lieshout en MVRDV.

De hype begon in de jaren 1990 en het begin van deze eeuw, en lijkt nu aan het finale hoogtepunt toe. Daarom laten we enkele topprojecten zien die in het afgelopen jaar werden afgewerkt, met als orgelpunt de Markthal van MVRDV in Rotterdam. Natuurlijk stellen we ons vragen, want het valt op dat veel van die bouwprojecten die nu worden afgewerkt, jaren geleden werden opgestart. Ze staan ook in scherp contrast met de berichten als zou het Nederlandse vastgoed een crisis meemaken.

Wij vroegen uitleg aan Willem-Jan Neutelings van Neutelings-Riedijk, ontwerpers van het MAS. De architect woont in Antwerpen en kan dus goed Nederland en BelgiĆ« vergelijken. “Het Nederlandse vastgoed maakt inderdaad een zeer ernstige crisis door. In de laatste jaren werd vijftig procent van de architecten ontslagen en gingen wel honderd bureaus failliet. Er worden zelfs architectuurwedstrijden afgeblazen omdat er geen geld meer is. Veel projecten, zoals de Markthal, werden voor 2008 opgestart, niet recentelijk. Architectuur werd in de jaren 1980 en ’90 enorm gepromoot door de overheid, ze werd ook geĆ«xporteerd. Veel kantoren bouwden wereldwijd. Architectuur en design werden door Economische Zaken als speerpuntsectoren beschouwd. In die bloeitijd werkten ook veel buitenlandse architecten in Nederland, wat het algemene niveau verhoogde. Anders dan in Vlaanderen, zijn Nederlandse architecten veelal ingenieurs die gedurfdere constructies neerzetten.”

VLAMINGEN BOUWEN BESCHEIDENER

Dat verklaart meteen het stijl- en schaalverschil met wat bij ons wordt gebouwd. Maar de Belgische vastgoedmarkt heeft de crisis ook beter overleefd, volgens Neutelings. “Onder meer door de kleinschaligheid. Hier is de groei altijd langzamer geweest. Dat uit zich ook in de stijl. Vlaamse architecten zijn bescheidener, maar ze werken zorgvuldiger. Ze willen niet zo opvallend bouwen. In heel die periode, van de jaren ’90 tot nu ongeveer, was de architectuur in Nederland vrij barok, terwijl ze in Vlaanderen net soberder was, zoals in Zwitserland en Duitsland. In Nederland ging men maximaliseren, wat nu ook deels de crisis heeft veroorzaakt, alles kon niet groot genoeg zijn.” Met andere woorden : de hype van Superdutch is straks weer over, althans in het land zelf, want de Nederlandse architectuurbureaus blijven in het buitenland vrij spectaculair bouwen. In Nederland verwacht Willem-Jan Neutelings dat er een nieuwe, soberder stroming aankomt. “Ik denk dat de Nederlandse architectuur richting Vlaanderen evolueert, met minder grote projecten die wat trager zullen worden gerealiseerd. Wat niet slecht is, dan kun je er langer over nadenken.” Een hoogst interessante denkpiste. Ondertussen is het wel boeiend om enkele van de nieuwe landmarks bij onze noorderburen te gaan ontdekken.

1. MARKTHAL

Plaats : Rotterdam, Binnenrotte

Bouwjaar : open sinds 1 oktober 2014

Architecten : MVRDV (Winy Maas, Jacob van Rijs, Nathalie de Vries) uit Rotterdam.

Rotterdam krijgt er een ‘kloppend hart’ bij : een 35 meter hoge overdekte hal waarin honderd kramen waren aanbieden, van Goudakaas tot Surinaamse gerechten. Het bouwwerk biedt onderdak aan 15 foodshops, 8 restaurants en 228 appartementen met een schitterend uitzicht. “We inspireerden ons op voorbeelden uit Spanje en ScandinaviĆ«”, legt architecte Renske van der Stoep (MVRDV) uit. “Het wordt een oosterse bazaar in een hedendaagse jas. Het gewelf werd bekleed met grote aluminiumplaten waarop Arno Coenen groenten en fruit schilderde. De eerste plannen voor de Markthal dateren uit 2005.”

2. EEMHUIS

Plaats : Amersfoort

Bouwjaar : afgewerkt in 2013

Architecten : bureau Neutelings-Riedijk uit Rotterdam

Het Eemhuis in het historische Amersfoort is een cultuurbaken met een bibliotheek, kunstschool, archieven en tentoonstellingsruimtes. De bijzondere constructie is een mooi voorbeeld van een hedendaagse culturele hotspot in een stad. Beneden zijn de publieke ruimtes met de tentoonstellingshal. Het gebouw heeft een opvallend silhouet met gevels bekleed met aluminium bollen die verwijzen naar het schild van Sint-Joris, patroonheilige van de stad. Het archief zit in een betonnen doos en de school, helemaal boven, heeft een zaagtanddak, net als de talrijke oude fabrieken in de streek. Zopas opende in de Kunsthal van het Eemhuis de expo De Vierkantigste Rechthoek van Tom Barman, met Belgische kunst van de afgelopen eeuw (tot 4 januari 2015).

3. GROTIUSGEBOUW

Plaats : Nijmegen

Bouwjaar : afgewerkt in 2014

Architecten : Benthem Crouwel Architekten

In de voorbij jaren werd er voor de Nederlandse universiteiten imposant gebouwd, denk maar aan de prachtige bibliotheek van de TU in Delft, ontworpen door Mecanoo. Vorig jaar kreeg de Radboud Universiteit in Nijmegen er het Grotiusgebouw bij, voor de faculteit Rechtsgeleerdheid. Dit riante bouwwerk, bekleed met wit kunststofcomposiet is heerlijk helder en erg duurzaam opgevat, waardoor het een constructie lijkt van de volgende generatie. Het is opvallend gestroomlijnd, werd met recycleerbare materialen gebouwd en is heel onderhoudsvriendelijk. De witte creatie ligt in een groen park : een verfrissend contrast.

4. CENTRAAL STATION

Plaats : Rotterdam

Bouwjaar : afgewerkt in 2014

Architecten : Benthem Crouwel Architekten, MVSA Meyer & van Schooten Architects, West 8

Het belang van het Centraal Station in Rotterdam overstijgt de stad zelf, omdat het een internationaal trefpunt is. De monumentale archi-

tectuur domineert de hele omgeving. De hoge luifel van de inkom doet denken aan de stijl van Expo 58. Maar het is een heel hedendaags gebouw met veel glas, staal en hout, waardoor het futuristische silhouet wat getemperd wordt. Het project omvat ook meer dan het stationsgebouw zelf, de gehele buurt wordt bij de ontwikkeling betrokken. Helemaal anders dan het station van Luik, waar de verhoopte invloed op de wijk uitblijft. Het nieuwe gebouw vervangt een ouder station uit 1957 dat ontworpen werd door de zonderlinge architect Sybold van Ravensteyn.

5. DE ROTTERDAM

Plaats : Rotterdam

Bouwjaar : ontworpen in 1998, afgewerkt eind 2013

Architecten : OMA (Office for Metropolitan Architecture)

Rem Koolhaas is een van de sleutel-figuren van de hedendaagse Nederlandse bouwkunst. Zijn bureau OMA heeft ook kantoren in Beijing, Hongkong en New York. In Rotterdam ontwierp hij onder meer de Kunsthal en het nieuwe Stadskantoor. Eind vorig jaar werd De Rotterdammer afgewerkt, zowat het grootste gebouw in Nederland, waarvan de plannen dateren uit 1998. Koolhaas vatte deze skyscraper op als een verticale stad met kantoren, een groot hotel en 240 appartementen. Het gebouw kreeg een bijzondere vorm met een sokkel waarop schijnbaar ‘losse’ blokken staan. De Rotterdam kreeg een schitterende plaats op de oever van de Maas en geeft de skyline van de stad extra allure.

6. LUCHTSINGEL

Plaats : Rotterdam

Bouwjaar : 2013

Architecten : Zus (Zones Urbaines Sensibles)

Rotterdam is het laboratorium van de hedendaagse architectuur en stedenbouw, waar ook bescheiden en vernuftige projecten een kans krijgen, zoals de Luchtsingel, een houten voetgangersbrug die het Centraal Station verbindt met de Delftsepoort en de Hofbogen. “Deze unieke brug loopt over drukke wegen en zelfs deels onder een gebouw, langs een dakakker en landt dan in het Pompenburgpark dat vroeger een opslagplek was”, legt architect Elma Van Boxel van ZUS uit. De brug kost weinig, ze is deels betaald door crowdfunding, en blijkt heel functioneel te zijn. De stadsbewoners konden meehelpen om het project te sponseren met een minimale gift van 25 euro, waarbij hun naam staat op een van de 17.000 planken.

DOOR PIET SWIMBERGHE

Helder, gestroomlijnd en duurzaam : het Grotiusgebouw lijkt een constructie van de volgende generatie

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content