ELSA SCHIAPARELLI, MIUCCIA PRADA EN DIANA VREELAND : EXPO’S IN NEW YORK EN VENETIË BRENGEN HULDE AAN DRIE VROUWEN DIE ELK OP HUN MANIER MODEGESCHIEDENIS HEBBEN GESCHREVEN.

Er zijn veel verschillen, maar misschien nog meer overeenkomsten tussen Elsa Schiaparelli, Diana Vreeland en Miuccia Prada. Prada en Schiaparelli zijn / waren gevierde ontwerpsters, terwijl Vreeland tijdschriften maakte. Eerst als fashion editor van Harper’s Bazaar, later als hoofdredacteur van de Amerikaanse editie van Vogue.

Schiaparelli was op haar hoogtepunt rond 1938 (ze overleed in 1973). Vreeland domineerde de mode in de jaren vijftig en zestig (ze overleed in 1989). Prada drukt op dit moment haar stempel op de mode, en hoe.

Vreeland, Prada en vooral Schiaparelli zijn, in hun leven en werk, nooit vies geweest van enig surrealisme. Schiaparelli maakte jurken en accessoires met Salvator Dalí en Jean Cocteau. Vreeland hielp ontwerpers, fotografen en illustratoren in het zadel. Prada liet flagship stores bouwen door Rem Koolhaas en Herzog & De Meuron, en steunt regelmatig kunstprojecten (waaronder, onlangs nog, het 24 Hour Museum van Francesco Vezzoli in Parijs).

Ze zijn samen welgeteld 89.564 keer beschreven als ‘excentriek’.

Vreeland droeg soms Schiaparelli. Na haar baan bij Vogue werd ze adviseur van het Costume Institute in het Metropolitan Museum of Art van New York, waar deze lente een groots opgezette tentoonstelling loopt over de eventuele links tussen Prada en Schiaparelli ( Impossible Conversations, gesponsord door de voormalige werkgever van Vreeland).

Het erfgoed van de hoofdredacteur (lay-outs en foto’s vooral) hangt nog tot eind juni aan de muren van een Italiaans museum, het Museo Fortuny in Venetië. Ook toevallig : zowel Schiaparelli als Prada zijn in Italië geboren.

Voor Vreeland is het een goed jaar. Behalve de tentoonstelling, met bijbehorende catalogus, verscheen zopas ook een koffietafelboek, The Eye Has To Travel, en voor het najaar is er een documentaire over het leven van Diana Vreeland aangekondigd met dezelfde titel.

De toekomst van Elsa Schiaparelli is sinds enkele jaren in handen van de Italiaanse industrieel Diego Della Valle. Het merk Schiaparelli, dat al decennia een sluimerend bestaan leidt, zou oorspronkelijk in 2008 opnieuw worden gelanceerd, maar door de financiële crisis ging dat verhaal niet door. Misschien is de tijd nu wel rijp. Enkele weken geleden circuleerde de naam van John Galliano als mogelijke ontwerper, maar allicht was dat niet meer dan een zoveelste ongefundeerde roddel in de textielindustrie.

En Miuccia Prada ? Die stopt deze zomer mannen en vrouwen in heerlijk subversieve (enfin : het blijven kleren) golftenues. Sinds de beursgang van haar bedrijf, vorig jaar in Hongkong, staat ze opnieuw in de miljardairslijst van Forbes. Op nummer 139, met een persoonlijk fortuin van om en bij de zeven miljard dollar.

ELSA SCHIAPARELLI

De moeder van Elsa Schiaparelli is een aristocrate uit een voorname Napolitaanse familie. Haar vader is een geleerde (zijn specialiteit : middeleeuwse manuscripten). Schiaparelli wordt geboren in 1890, in een Romeins palazzo. Ze studeert filosofie, schrijft poëzie, publiceert een gedichtenbundel die haar ouders bijkans een dubbele hartaanval bezorgt. Resultaat : Elsa Schiaparelli wordt naar een klooster gestuurd. Waarop ze in hongerstaking gaat.

Schiaparelli voelt zich geremd en beklemd. Ze wil, zo snel mogelijk, haar eigen leven. Op haar 22ste wordt ze au pair in Londen. Ze trouwt met een professor, een theosoof, een hertog, een Zwitser, het specimen draagt de naam William de Wendt de Kerlor.

Het kersverse paar emigreert naar New York, krijgt een dochter. Waarna haar theosoof haar in de steek laat. Via de ex-vrouw van dadaïst Francis Picabia, die in New York een winkel heeft met Franse mode, geraakt ze bevriend met de kunstenaars Marcel Duchamp en Man Ray.

Schiaparelli verzeilt in Parijs. Ze maakt kleren voor zichzelf, opent een eigen boetiek, die ze kort nadien opnieuw sluit. Ze is al 37 wanneer ze in 1927 een collectie breigoed lanceert, vooral truien met trompe-l’oeildessins (bijvoorbeeld : een illusie van een om de trui geknoopte sjaal). Dat breigoed krijgt later het gezelschap van badpakken, skipakken, jurken, avondkledij, parfums (waaronder Salut, Zut !, en Shocking !, in een door het lichaam van Mae West geïnspireerde flacon). Shocking pink is haar signatuurkleur. In de jaren dertig wordt ze beschouwd als de belangrijkste rivale van Chanel, en soms ook als haar meerdere.

“Schiaparelli is een kunstenares die kleren maakt”, zegt haar kleindochter, de actrice Marisa Berenson. “Chanel is louter een klerenmaakster.” (Berenson, de actrice uit onder meer Barry Lyndon, debuteert als model ; ze wordt op haar zestiende ontdekt door Diana Vreeland, over wie dadelijk meer.)

De stijl van Schiaparelli is surrealistisch. Ze ontwerpt een hoed in de vorm van een lamskotelet, een skeletjapon, een kreeftjurk (gedragen door Wallis Simpson, op een foto van Cecil Beaton, kort voor haar huwelijk met de Duke of Windsor). Ze werkt samen met kunstenaars : Salvator Dalí, Jean Cocteau, Leonor Fini.

Ze experimenteert naar hartenlust. Ze werkt met grafische prints, met synthetische materialen (waaronder, in 1934, Rhodophane, een transparant plastic). Schiaparelli kreukelt rayon met een halve eeuw voorsprong. Ze is, zo beweren modehistorici, de uitvindster van de wedge-hak, van de wrap dress, en van de moderne modeshow (met een catwalk, muziek, uitgerekte, min of meer vormloze modellen).

Ze heeft een eigen winkel in rue de la Paix, verhuist later naar de Place Vendôme. Haar naam prijkt daar nog altijd op de gevel, rechts van het Ritz. Ze laat er, zo wil de overlevering, vogeltjes vrij rondvliegen.

In haar collecties van 1940 spreekt ze van de Tweede Wereldoorlog : camouflageprints, loopgravenbruin. Ze zit de oorlog uit in New York. Haar terugkeer naar Parijs verloopt moeizaam. Business as usual ? Allesbehalve. De tijden zijn veranderd. Chris- tian Dior pakt uit met zijn New Look, en veegt zo de vloer aan met de vooroorlogse mode. De exuberante stijl van Schiaparelli lijkt verouderd. Ze sluit haar huis in 1954, toevallig (of niet) ook het jaar van de grote comeback van Coco Chanel. Schiap schrijft haar autobiografie, en pendelt tussen een appartement in Parijs en een Tunesische villa. Ze overlijdt in 1973.

DIANA VREELAND

Diana Dalziel wordt geboren in Parijs, anno 1903. Haar vader is een Schot, haar moeder Amerikaanse, en verre familie van president George Washington. Haar jongere zus, Alexandra, heeft blond haar, een engelengezicht.

Zelf heeft ze donkere krullen, een grote neus. Zegt haar moeder : “Jammer toch dat je zo’n mooi zusje hebt en dat jij niet alleen extreem lelijk bent maar ook zo afschuwelijk jaloers. Maar dat alles verklaart natuurlijk ook waarom je zo’n onhandelbaar kind bent.” “Moeder en ik zijn het over ongeveer niets eens”, schrijft ze in het dagboek dat ze als tiener bijhoudt.

Wanneer de Eerste Wereldoorlog uitbreekt, ruilen de Dalziels avenue Foch voor Manhattan. Diana Dalziel trouwt er, in 1924, met een bankier : Thomas Reed Vreeland. Ze krijgt twee zonen. Het gezin keert na enkele jaren terug naar Europa. In Londen danst Diana Vreeland met de Tiller Girls. Ze opent een lingeriezaak. Wallis Simpson is een van haar klanten. Ze wordt voorgesteld aan koning George V en koningin Mary op Buckingham Palace. In Parijs ontmoet ze, onder anderen, Coco Chanel.

En dan, zes jaar later, lonkt New York opnieuw. Ze vindt er werk bij Harper’s Bazaar. Van hoofdredactrice Carmel Snow krijgt ze in augustus 1936 een eigen rubriek, Why Don’t You… Ze orakelt, vaak op surrealistische wijze, stijladvies, genre : ” Why Don’t You… have your cigarettes stamped with a personal insignia ?” Of nog : ” Why Don’t You… paint a map of the world on all four walls of your boys’ nursery so they won’t grow up with a provincial point of view ?”

Later wordt ze fashion editor. Ze kiest de kleren voor Bazaar, de modellen, de fotografen. Ze vindt al doende een nieuw beroep uit. Ze werkt onder anderen met de fotografen Richard Avedon en Louise Dahl-Wolfe, en met de gevierde Russische artdirector Alexey Brodovitch (Dahl-Wolfe fotografeert haar in 1937 in een jurk van Schiaparelli, versierd met het soort borduursels dat opnieuw helemaal in trek is). Eind jaren vijftig vertrekt Carmel Snow bij Bazaar. Ze waarschuwt haar uitgever dat Vreeland “een briljante fashion editor is die nooit, maar dan ook nooit hoofdredacteur van een tijdschrift mag worden”. Iemand anders krijgt de baan. Commentaar van Vreeland : “We hadden een kunstenaar nodig en ze stuurden ons een muurschilder.”

In januari 1963 wordt Vreeland dan toch nog hoofdredactrice, bij Vogue. Ze leidt de redactie van ’s werelds machtigste modeblad met duizend-en-een ideeën, een zekere zin voor humor. Ze is streng en onverbiddelijk, soms ondoorgrondelijk. Ze voelt zich perfect thuis in de jaren zestig. “Het idee van schoonheid veranderde. Als je een bobbel op je neus had, deed dat er niets toe. You held your head high, and you were a beauty.”

Reed overlijdt in 1966, aan kanker. In haar agenda tekent ze een hartje met een pijl erdoor. Ze omringt zich voortaan met jonge mensen : Halston, Jack Nicholson, David Bailey. Ze kijkt vooruit. Haar uitgevers vinden haar stijl nochtans oubollig. En zeker ook : te duur.

In de lente van 1971 wordt ze ontslagen. Diana Vreeland kan zich geen pensioen veroorloven, en wil ook gewoon blijven werken. Ze vindt een nieuwe baan : consultant voor het Costume Institute van het Metropolitan Museum. Ze helpt tentoonstellingen organiseren tot in 1984. Uiteindelijk trekt Vreeland zich terug in haar slaapkamer. Ze nodigt vrienden uit voor maaltijden in haar legendarische rode salon. Zelf blijft ze in bed, onzichtbaar. De communicatie verloopt via telefoon. Ze overlijdt op 2 augustus 1989, in een hospitaal in New York.

MIUCCIA PRADA

En dan, Miuccia Prada, 63 intussen. De beroemdste ster van ons triumviraat, allicht, omdat ze nù een ster is, en niet vijf of zes decennia geleden.

Ze is, misschien precies om dezelfde reden, mysterieuzer dan Schiaparelli of Vreeland. De definitieve biografie van Miuccia Prada moet nog geschreven worden. Interviews geeft ze, zeker in vergelijking met andere ontwerpers van haar generatie, slechts mondjesmaat.

Net als Schiaparelli en Vreeland is ze van goede afkomst : haar grootvader, Mario Prada, was in 1913 de stichter van een succesvol, naar zichzelf genoemd ledermerk.

Zelf studeert ze politieke wetenschappen en (vijf jaar lang) mime. Ze is in die periode lid van de Italiaanse Communistische Partij. In 1978 neemt ze het familiebedrijf over (ze is er in 1971 beginnen werken als accessoireontwerpster). Enigszins tegen haar zin, luidt het. Prada is op dat moment een ietwat ingeslapen merk, eerder roemloos op internationaal gebied. Maar Miuccia rolt haar mouwen op. Ze gaat voor glorie. Haar grote doorbraak : een lijn tassen in zwart nylon, in recordtempo geadopteerd door moderedactrices en andere stijlgoeroes. In 1989 lanceert Prada een klerenlijn, drie jaar later gevolgd door een tweede lijn, Miu Miu.

Prada heeft de creatieve leiding over het bedrijf. De zaken worden van bij het begin beheerd door haar echtgenoot, Patrizio Bertelli. Hij tracht in de late jaren negentig van Prada een luxegroep te maken, met merken als Jil Sander, Helmut Lang, Azzedine Alaïa en Fendi. Hij lanceert ook een sportlijn voor Prada en laat het merk zeilwedstrijden sponsoren.

De expansieplannen zijn intussen opgeborgen. Prada controleert alleen nog Prada en Miu Miu (en de veeleer bescheiden schoenmerken Church’s en Car Shoe). In 2011 trekt Prada afgeslankt naar de beurs van Hongkong.

Miuccia Prada was nooit invloedrijker. Tijdens de modeweken van Milaan en Parijs is bijna iedereen die meetelt gekleed in Prada. De shows van het merk worden alom beschouwd als essentieel. De collecties zijn ook vaak spectaculair. Wat uiteindelijk in de winkels terechtkomt, is dikwijls veel tammer. Maar dat werkt. Miuccia Prada haalde deze zomer voor het eerst sinds zes jaar de miljardairslijst van Forbes, met een geschat fortuin van 6,8 miljard dollar. Echtgenoot Bertelli zou nog eens 3,4 miljard waard zijn. Mode loont.

Schiaparelli and Prada : Impossible Conversations, van 10 mei tot 19 augustus, Metropolitan Museum of Art, New York. Info : www.metmuseum.org.

Diana Vreeland after Diana Vreeland, tot 26 juni, Palazzo Fortuny, Venetië. Info : www.visitmuve.it.

DOOR JESSE BROUNS

TIJDENS DE MODEWEKEN VAN MILAAN EN PARIJS IS BIJNA IEDEREEN DIE MEETELT GEKLEED IN PRADA.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content