Vroeger, in de agrarische samenleving, was je volwassen als je ging trouwen. En om te kunnen trouwen moest je grond hebben om te bewerken, daar kon je van leven, en een huis waarin je je vrouw en later je kinderen kon onderbrengen. Tegenwoordig gaat het erom dat je je eigen beslissingen neemt en kiest voor wat je zelf wilt, los van je ouders. Vooral dat laatste, ook al leggen ouders hun kinderen tegenwoordig geen strobreed meer in de weg “Dat zelf, die eigen wil, het eigen pad û daar gaat het hun om,” schrijft de Nederlandse sociologe Christien Brinkgreve in Vroeg Mondig, Laat Volwassen (uitg. Augustus) . Ze analyseerde lezersbrieven van de jongerenrubriek Achterwerk in de Nederlandse VPRO-gids, kinderen tussen twaalf en zestien, en voerde gesprekken met iets oudere jongeren.

Kinderen zijn veel vroeger mondig tegenwoordig, ze weten veel, er wordt veel zelfstandigheid van hen verwacht. Ze moeten veel zelf uitzoeken in een wereld met een onmetelijk aanbod. Door tv en internet hebben kinderen toegang tot de volwassenenwereld, maar of dat tegelijk het einde betekent van de kindertijd ? Brinkgreve noemt internet de moderne speeltuin voor kinderen : veilig van de straat, maar zonder toeziend oog van ouders. Er wordt veel verantwoordelijkheid op hun schouders geladen, ze moeten wel erg snel opgroeien in een maatschappij waar bijvoorbeeld steeds meer huwelijken uitlopen op een scheiding, waar ze hun plan moeten trekken, partij moeten kiezen of hun ouders moeten opvangen en bijstaan. In de consumptiewereld worden kinderen almaar vaker behandeld als minivolwassenen. Ze zijn ook vroeger geslachtsrijp en hebben veel jonger seks dan de vorige generaties. Maar dat staat niet altijd in verband met relatievorming en het aangaan van al dan niet tijdelijke relaties, zegt ook al weinig over volwassen worden of zijn. Ze moeten sneller groot worden, maar willen ook langer jong en onbeslist blijven. Jeugdland is een domein tussen kindertijd en volwassenheid waar graag en lang in wordt verwijld. En waar volwassenen ook graag naar teruggrijpen : de Club Meds en Disneylands van deze wereld zijn er heus niet alleen voor de kinderen.

Er zijn tegenwoordig maar weinig regels en geboden, weinig lijnen waarop jonge mensen kunnen of moeten lopen. Ze moeten het zelf uitzoeken. Vroeger ging je over de schreef, nu heb je zoveel mogelijkheden dat je ook evenveel keer verkeerde keuzes kunt maken en falen. Dat is verleidelijk maar tegelijk ook verlammend. Het definitieve kiezen wordt langer uitgesteld om toch maar de kans op mislukken te vermijden. De ultieme keuze, kinderen krijgen, misschien wel het uiterlijke teken van volwassenheid bij uitstek, wordt verder en verder vooruitgeschoven. Men neemt eerst nog een sabbatical of gaat op wereldreis na een paar jaar werken, alvorens een kind en een huis te nemen. Trouwen doet men vaak pas als dat kind onderweg is of al in de wieg ligt.

Zo zeker mogelijk zijn dat men zich in zijn keuzes niet vergist. Alles uitproberen, alles meemaken, alles zien, alles proeven en dan pas geleidelijk aan elimineren. Overhouden wat men zelf belangrijk vindt. Volwassen worden is tegenwoordig niet meer abrupt beslissen dat de jeugd ophoudt. Adolescentie wordt niet langer alleen gezien als het gevecht met de jagende hormonen. Het blijkt ook een proces in de hersenen te zijn, waar niet gebruikte overbodige verbindingen worden opgeruimd. Door de veelheid aan impulsen en belevenissen wordt dat snoeien in deze tijd allicht een langduriger en ingewikkelder proces dan vroeger, toen het simpel was, omdat het voorbeeld van de ouderen en hun gebod grotendeels bepaalde hoe je als volwassene ging leven.

Nu regeert de eigen keuze. “Als je iets kiest, mis je iets anders dat misschien leuker is,” schrijft Christien Brinkgreve. “En als je verkeerd kiest, is het je eigen schuld.” Alleen je eigen schuld. Zwaar om te dragen.

TESSA VERMEIREN