Atkins, Montignac, South Beach, Cambridge, Heller, Low GI, Bodysense… Het is maar een greepje uit de talrijke diëten. Worden we er wijzer van ? Nee. Slanker ? Misschien. Even toch. Maar hoe en wat eten we eigenlijk het best ? Wat deugt er, en wat niet ?

Lode Dossche is een huisarts met een bijzondere interesse voor oosterse geneeswijzen en vooral voor voedingsgeneeskunde. “Ik ben één jaar klassiek huisarts geweest maar ik miste iets, ik was vooral niet tevreden over de resultaten. Daarom ben ik allerlei cursussen beginnen te volgen, waarvan heel veel in Parijs. In de oosterse geneeskunde vond ik de ontbrekende schakel. Nu probeer ik altijd om op de meest uiteenlopende ziektebeelden een gezond antwoord te vinden. Of iemand bij mij komt met sinusitis, een leverziekte, chronische vermoeidheid of astma, ik probeer iedereen weer gezond te krijgen op een gezonde manier. En dat is in de allereerste plaats door voeding. Een bepaalde ziekte heeft bepaalde nuances in de voeding nodig, maar een gezond dieet is goed voor iedereen, en het voorkomt veel problemen.

Een gezond dieet, zegt u. Maar wat is dat ?

Lode Dossche : Heel kort ? Minder eten, beter eten. Een gezonde voeding is gebaseerd op de keuze van de juiste voedingsmiddelen, en op de hoeveelheid van die voedingsmiddelen. Daar begint het al : we moeten ons lichaam geven wat het nodig heeft, maar niet méér dan wat het nodig heeft. En daar wringt het schoentje : 99 procent van de mensen eet te veel. Ik hoor velen zeggen dat ze nooit honger hebben. Mijn advies : eet dan niet. Eet alleen als je honger hebt. Tegen dat principe wordt continu gezondigd. Men eet omdat het op tafel staat, of omdat het twaalf uur is, of zes uur. Men overeet zich dus systematisch, ’s morgens, ’s middags en ’s avonds, alle dagen van het jaar.

En omdat we te veel eten, worden we te dik ?

Niet alleen dat. Ons lichaam komt daardoor in de problemen, want het is niet als een bad met een overloopbeveiliging. Als een bad vol is, loopt het overtollige water weg. Maar ons lichaam slaat àlles op. Oók wat het niet nodig heeft, oók waar het geen blijf mee weet : het wordt opgeborgen, in de vorm van vet, of van aanslag in onze aderen die leidt tot infarcten en trombose. De belangrijkste doodsoorzaken in de westerse wereld zijn hart- en vaatziekten, kanker en diabetes, en die hebben allemaal te maken met luxe en overvloed.

Volgens sommige voedingsspecialisten moet je ontzettend veel eten. Dagelijks drie maaltijden, ’s avonds met dessert toe. Plus twee tussendoortjes.

Tussendoortjes zijn onzin. Alsof mensen niet kunnen overleven van de ene maaltijd tot de andere. Je spijsvertering moet toch ook tot rust kunnen komen ? Ons lichaam is een ongelooflijk efficiënt ecosysteem, dat zichzelf voortdurend in evenwicht probeert te houden. Het heeft een groot vermogen tot elimineren en verwerken. Lever, nieren, huid, darmen : allemaal organen die verwerken wat we eten. Die wat we te veel of verkeerd eten, proberen te corrigeren. Maar dat vermogen is niet onbeperkt. Als we àltijd te veel en verkeerd eten, dan kan ons lichaam dat niet meer aan. Neem nu suiker. Onze pancreas of alvleesklier produceert steeds maar insuline om suiker weg te krijgen, maar dat orgaan kan uitgeput raken. En als je pancreas geen insuline meer kan pompen, heb je diabetes : het resultaat van jarenlang misbruik van je lichaam.

En precies daar is ons lijf zo dol op : op zoet. En op vet.

Dat is een genetische instelling die we meeslepen uit tijden van schaarste. We moeten daar een goed antwoord op verzinnen in deze tijden van overvloed. We moeten ons beperken in voedselopname, en we moeten veel meer bewegen. Tot voor honderd jaar verdienden mensen de kost door lichamelijke arbeid te verrichten. Maar dat is omgeslagen. We zitten op kantoor of we zitten in de auto. We zitten de godganse dag. En als we willen bewegen, moeten we dat in onze vrije tijd doen. Fitnessen, lopen, joggen, fietsen, zwemmen : duursporten zijn uitstekende manieren om vet te verbranden.

Is eten geen obsessie geworden ? Je kunt de tv niet aanzetten of er zijn kook- en eetprogramma’s.

Ik heb niks tegen die kookprogramma’s. Ik ben voor kwalitatieve voeding, en de meeste van die programma’s stimuleren dat. Die chefs zoeken naar kwaliteit, ze werken met ingrediënten die dicht bij de natuur staan, die van dicht bij huis komen, die bij het seizoen horen. Dat zijn allemaal pluspunten. Maar met onze bourgondische instelling is het een uitdaging voor iedereen die graag eet om zijn lusten te bedwingen, maat te houden, zich te beperken. En de juiste dingen te kiezen.

Wat zijn dat, de juiste dingen ?

We moeten dierlijke producten vermijden, met uitzondering van al wat uit de zee komt. Vlees, melk en kaas vervangen we het best door plantaardig en vezelrijk voedsel, zoals groente, fruit en granen. Ook enkelvoudige suikers moeten we vermijden, want daar komen heel veel gezondheidsproblemen uit voort. Ons lichaam heeft vetten nodig, maar gezonde vetten. Dierlijke vetten zijn niet gezond, die kunnen we vervangen door gezonde plantaardige vetten. Eerst en vooral olijfolie, maar ook arachideolie, zonnebloemolie. Ook vette vis, zoals zalm en sardines, en schaaldieren bevatten omega 3, en dat zijn ook goede vetten.

Wat denkt u over de honderden diëten die elkaar ook tegenspreken ?

Dat zijn meestal modeverschijnselen. Elk jaar is er wat nieuws, en altijd wordt het een hype. Iedereen wil dat nieuwe dieet volgen, men houdt het een tijdje vol en heeft er aangename en goede resultaten van. Met een gezond dieet is op zich niets mis, en die zijn er zeker ook, maar er zijn er helaas ook zeer ongezonde. Alle proteïnediëten vallen daaronder. Door de overdaad aan eiwitten krijg je een verzuring in je lichaam. Je lichaam wordt eigenlijk ziek, en tengevolge van die ziekte vermager je. Het effect laat niet op zich wachten : je valt gegarandeerd en spectaculair veel af.

Klinkt verleidelijk : dan zit ik straks weer lekker strak in mijn badpak.

Jammer genoeg denken veel mensen zo. In de lente denken ze aan paraderen op het strand, of ze willen perfect in dat ene jurkje passen op het trouwfeest van hun zusje. Zo’n vooruitzicht is een positieve motivering om iets aan je gewicht te doen, maar een crash-dieet is geen goed middel om dat te bereiken. Je bent snel enkele kilo’s lichter, maar je verzeilt in een straatje zonder eind.

Maar als ik nu met zo’n crashdieet vijf kilo afval, en daarna gezond eet om mijn gewicht stabiel te houden ?

Helaas, ik moet je teleurstellen. Zo werkt het niet. Met snel afvallen, bereik je op langere termijn het tegengestelde effect. Van het ogenblik dat je met dat dieet stopt, vliegen de kilo’s er weer aan. Zowel wat gezondheid als wat gewicht betreft, moet je langer vooruitdenken, of je krijgt en jojo-effect en dat gaat van kwaad naar erger. Nu bestaan ze gelukkig niet meer, maar toen ik als arts begon te werken, waren er vermageringsdokters. Ze schreven cocktails voor om op korte tijd veel gewicht te verliezen, met waterafdrijvende middelen en producten die de schildklier beïnvloeden. Dat had desastreuze gevolgen.

U adviseert om dierlijke producten te mijden. Toch pleit u vóór boter en tégen margarine ?

Als je graag boter lust, eet dan boter maar wees er zuinig me. En zoek vooral geen surrogaten of caloriearme versies. Die zijn absoluut funest voor je gezondheid. Ondanks jarenlang gebruik van margarines en het lagere verbruik van boter zijn er meer vaat- en hartkwalen dan ooit. Hoe dat komt ? Boter had een negatieve reputatie gekregen omdat het slecht is voor de cholesterol. Dus zocht men iets dat cholesterolvrij was. Men maakte bijvoorbeeld een margarine van olijfolie. Olijfolie : dat klinkt gezond. Maar daarbij verander je een product : van iets vloeibaars maakt je iets vasts, zo ontstaan àlle margarines. Het heeft tientallen jaren geduurd eer men ontdekte dat daardoor stoffen vrijkomen die nog slechter zijn voor de bloedvaten dan cholesterol. Ooit gehoord van transvetzuren ?

Nog nooit.

Recentelijk sprak ik op een congres met een professor in de cardiologie, een specialist in hart- en vaatziekten dus, over transvetzuren. Ook hij kende die niet. Nu ja. Je kunt moeilijk zeggen dat België op kop loopt om de gezondheid te bevorderen. In Denemarken bijvoorbeeld, in de staat New York en in Californië is het woord transvetzuren zeer bekend, en zijn er wetten om het gebruik ervan aan banden te leggen. Daar kunnen zelfs fastfoodketens al maaltijden zonder transvetzuren vervaardigen. Ik bedoel maar dat àlle procedés bijgestuurd kunnen worden, maar zolang dat niet vereist wordt, doet men dat niet.

Door Griet Schrauwen – Portret Saskia Vanderstichele

Tussendoortjes zijn onzin. Alsof mensen niet kunnen overleven van de ene maaltijd tot de andere. Je spijsvertering moet toch ook tot rust kunnen komen ?

Als je graag boter lust, eet dan boter maar wees er zuinig mee. Zoek vooral geen surrogaten of caloriearme versies.