Mario Testino schildert met zijn foto’s een wereld van feestende rijke jongelui die ongegeneerd in de lens kijken. Voor de Pirelli-kalender zocht hij naar wat provocatief materiaal tegen een decadente achtergrond. Een gesprek aan een Napolitaanse feestdis.

De Peruviaanse fotograaf Mario Testino, die op Gerrit Komrij lijkt maar eleganter, vlotter en bekender is, beheerst steeds nadrukkelijker de modefotografie. We ontmoeten hem op een Napolitaanse avond, in het Museo Capodimonte, het voormalige koninklijk paleis. Op de binnenkoer van het paleis, waar Breugels ‘Parabel van de Blinden’ tussen honderden andere meesterwerken hangt, is een tent van transparant plastic opgetrokken. In de tent zitten vierhonderd genodigden, geschaard aan ronde tafels. Eén tafel, in het midden van de ruimte, is langer dan de andere en daaraan zit een deel van de Napolitaanse aristocratie, herkenbaar aan hun elegante omgangsvormen, onberispelijke kledij en krachtige profielen. Naast hen heeft de president van Inter Milan plaatsgenomen, drie fotomodellen, Sarah Ferguson over wie een van de gasten opmerkt dat ze ten minste naar de kapper had kunnen gaan en Testino himself, stralend om zich heen kijkend in de zin van ‘hier ben ik, kijk naar mij’ – zoals altijd.

Het diner bestaat uit 18de-eeuwse Napoleontische gerechten, die wat zwaar uitvallen voor 21ste-eeuwse magen die door allerhande diëten zijn verzwakt, en worden opgediend door obers die schuilgaan onder pruiken met lange witte lokken en die in livrei zijn gestoken. Terwijl het voorgerecht wordt geserveerd, proberen aan de ingang van het paleis een paar tientallen ongenode gasten de ordediensten te verschalken, om alsnog in de buurt van een van de tafels te komen, of zelfs maar door de deuropening een blik van het spektakel op te vangen. Tevergeefs echter. Terwijl de gasten eten, lacht Testino naar iedereen die hem begroet, heft nu en dan de rechterpols waaraan twee compacte Contax-kleinbeeldcamera’s hangen en schiet ogenschijnlijk lukraak een beeld, op een volstrekt nonchalante manier, alsof hij het begrip ‘spontane fotografie’ zelf heeft uitgevonden. Nooit heb ik iemand op achtelozer wijze het landschap van bewegende mensen om zich heen zien fotograferen. En toch is Testino niet van huize uit een fotograaf, verre van zelfs.

Zonder overdrijving zou je kunnen zeggen dat fotografie Testino’s laatste kans was. Hij studeerde economie en rechten in Lima, en daarna internationale relaties in San Diego, maar altijd met even weinig succes. Dat veranderde toen hij fotografie ging studeren in Londen, waar hij nog steeds woont, maar ook die studie maakte hij niet af. Kort daarop – we schrijven 1980 – dweilde hij de modehuizen af met een portfolio, waarin werk zat in de Cecil Beaton-stijl. Centraal daarin stond een zeer nauwkeurig uitgewerkt decor, en die aanpak leek te werken – maar slechts tijdelijk. Na enkele magere jaren liep Testino de Franse styliste Carine Roitfeld op het lijf, en hij liet haar een aantal van zijn naaktfoto’s zien. De Française zag meteen de link tussen wat Testino was en wat hij zou kunnen worden. Als hij tenminste de les wilde leren die Avedon zoveel jaren eerder had geleerd: modellen moeten niet als standbeelden worden gefotografeerd maar als mensen.

Testino ging op de suggestie in en begon aan een nieuwe stijl te werken, een stijl die wel eens ‘cocaine chic’ wordt genoemd. Daarin geven ogenschijnlijk mooie, rijke jongelui zich over aan feesten en party’s, alsof ze figuranten zijn in een rijk, weelderig sprookje. Toen de fotograaf in 1995 de campagnes voor Gucci begon te maken, vond het merk een tweede adem en iedereen in het vak is het erover eens dat Roitfeld en Testino de architecten van dat succes waren…

Die campagnes waren een keerpunt: Testino’s werk kent steeds meer succes en de Peruviaan telt zowel Christian Lacroix, Valentino, Sonia Rykiel, Yves Saint Laurent, Versace, Paul Smith, Calvin Klein als Ralph Lauren onder zijn klanten. En onlangs is daar ook nog Shiseido bijgekomen. Van zijn achteloos geschoten snapshots zijn inmiddels twee boeken verschenen, en de National Portrait Gallery in Londen plant in 2002 een grote overzichtstentoonstelling van zijn werk. Maar vanavond is hij het middelpunt van de lancering van de Pirelli-kalender, die sinds 35 jaar de aandacht trekt van al wie van mode en vrouwelijk schoon houdt.

Weinigen beseffen dat de kalender een initiatief is van de Britse dochter van het bedrijf en niet van het moederhuis in Milaan. Daardoor heeft de voorstelling ervan altijd plaats in Londen, in het Victoria & Albert Museum of het Natural History Museum. Dat de kalender voor het eerst buiten het Verenigd Koninkrijk wordt voorgesteld, heeft te maken met de keuze van Testino die Napels nadrukkelijk naar voren heeft geschoven.

Ik ben sinds jaren een fan van Napels”, zegt Testino. “Zowel omwille van de uitzonderlijke culturele erfenis als omwille van de buitengewone schoonheid van de stad. Mijn opdrachtgevers volgden me in die keuze. Meer zelfs: ik kreeg volledig de vrije hand.” ( Testino lacht weer, maar nu hoorbaar.) “Nu, dat was ook mijn voorwaarde, en dat heeft niets met pretentie of met koppigheid te maken. Ik ben ervan overtuigd dat je geen serieus werk kan leveren als ze je je zin niet laten doen. En mijn zin doe ik, al is het vroeger vaak anders geweest: toen was ik al blij dat ik mocht meedraaien. Maar sinds een jaar of zeven kan ik mijn wil doorzetten, en gezien het succes dat die aanpak heeft opgeleverd, kan ik daar alleen maar blij om zijn.”

Het succes van de Napolitaanse campagne van Testino was in ruime mate te danken aan de generositeit van een aantal adellijke families die hun huizen en palazzo’s ter beschikking stelden van de Peruviaan. Geen kleine attentie, voor wie de geplogenheden in Zuid-Italië kent, en de smaak van de betere kringen.

“Lang voor ik aan de slag ging, had ik beelden voor ogen die aardig samenvielen met die Napolitaanse sfeer”, zegt Testino. “Ik wilde niet zomaar naakte vrouwen in beeld brengen, maar ik koos voor suggestieve poses in een reëel interieur. Omdat achter de Napolitaanse muren zoveel grandeur en decadentie schuilen, zou het zonde zijn om daarvan geen gebruik te maken. Die sfeer wordt zelfs in het straatbeeld opgeroepen, op elke hoek valt wel wat te rapen. Maar ik wilde meer: ik droomde van provocerende situaties, en het liefst en public. Ik koos de twaalf modellen, bracht ze bijeen in Napels en ging op zoek naar situaties die mij geschikt leken.”

Het idee om in het publiek iets te doen wat eigenlijk niet mag, heeft altijd een geweldige aantrekkingskracht gehad”, zegt Testino. “Vrouwen die een deel van zichzelf laten zien, openlijk, en vaak met een paar getuigen op de achtergrond.”

Voyeurisme met een laagje bladgoud. Gisele Bundchen, die drie jaar geleden door Testino werd ontdekt en de belangrijkste afwezige is op de voorstelling, opent het jaar met een inkijk onder haar jurk, tegen de achtergrond van een interieur in het Palazzo d’Avalos. Op een ander beeld laat Carmen Kass die voor een rijkgevulde tafel staat een stukje van haar intimiteit zien. Op een derde foto doet Liisa Winkler in de tuin van de Villa van de Prinsen van Sanicandio ongeveer hetzelfde. En dan is er Aurélie Claudel die in een Napolitaanse straat haar leren jumpsuit opentrekt om haar rechterborst te tonen. Het zijn beelden die Helmut Newton had kunnen schieten – als ze niet zo soft waren.

We hebben ons niet zonder moeite door de Fagiano allo Sputafuoco gewerkt (‘fazant met vuurwerk’, a spectacular example of the 18th-century Napoleontan cuisine.) Na de machtige fagiano wordt het diner even onderbroken voor een filmpje over the making of the calendar. “Kent u Testino ? Hij kruipt op alles wat beweegt”, zegt een lelijke buurvrouw met een opvallend decolleté, terwijl de zaal verduisterd wordt.

“Het was niet alleen een prestigieuze opdracht, het was vooral een unieke ervaring,” zegt Testino later, “de manier waarop de modellen bewogen tegen die prachtige achtergrond, en ikzelf die de gelegenheid kreeg om ze tegen die achtergrond nog mooier te maken. Nóg mooier. Nee, er was in geen enkel opzicht sprake van gêne, het verliep allemaal volstrekt natuurlijk. The girls loved it.”

“Eigenlijk is het allemaal behoorlijk eenvoudig”, zegt Testino nadat hij de hertogin van York, op haar aanvraag, nog een keer heeft omarmd en geknuffeld. ” People want to dream, en het is mijn rol om ze die droom te geven. Eigenlijk is die rol nogal bescheiden, ik zet zo’n droomseance in beeld en druk op de knop. I give glamour and I give hope.”

Wie Testino’s werk overloopt, treedt binnen in een wereld van feestende jongelui, van schaars geklede dansende vedetten, tot Naomi Campbell en Kate Moss, beiden met blote billen op de wc-pot. Campbell, de jurk omhoog getrokken, Moss, het rokje op de hielen gezakt.

Ik word omringd door glamour”, zegt Testino. “Maar het gaat tegenwoordig allemaal zo snel, dat ik nauwelijks tijd heb voor mezelf. Vandaar die twee Contax-toestellen om mijn pols. Ik heb geen tijd om te genieten van de wonderlijke wereld waarin ik me beweeg. De fototoestellen kijken voor mij, één in zwart-wit en ééntje in kleur. Als ik een stapeltje snapshots bijeen heb, maak ik er een boek van. People love it. De boeken verkopen als warme broodjes.”

Testino raakt een paar gasten aan die voorbijkomen, neemt gelukwensen in ontvangst en kust opnieuw en opnieuw. Hij schatert met open mond waarin zeer veel smetteloos witte tanden te zien zijn. Dan giechelt de fotograaf en neemt de draad van het gesprek weer op. “Ach, we moeten allemaal werken. Als ik een great body had, dan stond ik aan andere kant, als model. Maar ik heb geen great body. Maar nu even ernstig. Als ik om me heen kijk, dan zie ik zoveel mensen die aan een soort algemene repetitie van het leven bezig zijn. En maar kletsen over hoe ze het de volgende keer zullen doen. Het verschil tussen hen en mij is, dat ik jaren geleden al begrepen heb dat er geen tweede kans komt. Life is not a rehearsal. Zoals je weet, kom ik uit Peru en daar mag je al blij zijn als je kan werken, dus leer je vechten. You learn to fight for yourself. Ik heb zo hard gevochten, dat het een tweede natuur is geworden. Ik was ooit een paar dagen ober, maar toen begreep ik dat zo’n job niets voor mij was. Dus ging ik door met vechten, tot ik mijn roeping vond.”

“Het klinkt eenvoudig, maar het heeft jaren geduurd, en nu lijkt het alsof ik eeuwig met vakantie ben. Nu hoef ik helemaal niet meer te werken, ik heb geen vrouw, no kids. Maar het is intussen zo’n heerlijke manier van leven geworden en ik beschik over alle vrijheid die ik hebben wil.”

Sinds kort is er een punt achter de samenwerking met Gucci gezet, maar wie dacht dat de dagen van Testino daarmee geteld zijn, vergist zich: vrijwel onmiddellijk daarna diende Shisheido zich aan.

“Met Gucci was het een jarenlange succesvolle samenwerking maar iedereen evolueert, en zo was het wel goed geweest. I wanted to move on. Met Shisheido kondigt zich een nieuwe horizon aan en daar zag ik een plaats voor mij. Als ik over één kwaliteit beschik dan is het, dat ik misschien beter dan de meeste fotografen de boodschap begrijp die anderen willen overbrengen. Vergeet niet dat ik als een soort van doorgeefluik functioneer. Ik probeer een sfeer die anderen in het achterhoofd hebben in beelden om te zetten en als dat meevalt, zijn beide partijen tevreden. Dat ik daarin slaag, heeft te maken met luisteren en met het begrijpen van de tijdgeest. Maar veel gebeurt instinctief: in dit soort job moet je vooral niet proberen veel na te denken of te rationaliseren. Je moet vooral op je intuïtie vertrouwen. En vergeet vooral niet dat ik dat niet alleen doe: bij de shooting van de Pirelli-kalender waren we misschien met een team van zestig mensen.”

Het mooiste portret dat ooit van Lady Di is gemaakt, is het werk van Testino, een paar weken na haar echtscheiding. De fotograaf lacht als we hem daaraan herinneren. “Ik kon haar even op haar gemak stellen, op een moment dat ze zoveel problemen achter zich had gelaten.”

Noémie Lenoir komt langs. Een schatje van negentien uit Parijs, dat in twee jaar tijd als model de wereld heeft veroverd en nu in New York woont met haar chihuahua die Nikita heet. Lenoir illustreert de maand oktober van de Pirelli-kalender. In de persmap lezen we: ” Noémie’s amazing physique and captivating beauty are matched by her charming and hilariously funny personality.” En voor één keer kunnen we de tekst uit een persmap kritiekloos overnemen. Haar faam is niet eens overdreven en Steven Meisel, Peter Lindbergh en Patrick Demarchelier staan te drummen om kiekjes van haar te schieten. Noémie luistert een paar minuten mee en vindt dan dat het welletjes is, ze wil de fotograaf voor zich alleen. Terwijl ze aan Testino’s arm hangt en hem meetroont, zegt ze: “Ik wil dat je één ding onthoudt: hij heeft ons allemaal mooier gemaakt.”

We knikken terwijl Mario Testino zich gewillig laat meevoeren door de zaal, zich nog even omdraait, hulpeloos de schouders ophaalt en dan zijn breedste, vastgevroren glimlach laat zien. Aan zijn rechterpols bengelen de twee camera’s.

Pierre Darge