We hebben een beetje sombere gesprekken op de redactie. Ford Genk sluit. Newsweek houdt ermee op. En rondom ons, bij uitgeverijen en pr-bureaus, verdwijnen mensen met wie we jaren hebben samengewerkt. We hebben de indruk dat nieuwe, onzekere tijden zich aankondigen : armer, bescheidener, harder en hopelijk daarna rechtvaardiger. En hoewel we elkaar ervan verzekeren dat wij ook in die nieuwe tijden waarschijnlijk wel een plaats vinden, zijn we daar niet geheel van overtuigd. Daarvoor zien we momenteel te veel slachtoffers. De crisis lijkt zich te vestigen in onze hoofden en onze harten. Economisch en emotioneel. En we weten niet goed hoe ermee om te gaan.

Historicus Norman Davies schrijft in Vanished Kingdoms : The History of Half-Forgotten Europe over de arrogantie waarmee we onze wereld bekijken. In een interview met de Financial Times zegt hij daarover : “Zelfs de machtigste staten hebben een vervaldatum. Alle politieke instituten houden vroeg of laat op te bestaan. De vraag is alleen wanneer en hoe. Het is uitsluitend onze ijdelheid die ons doet denken dat de onderdelen die onze wereld vormen stabiel en veilig zijn.” Deze crisis is volgens hem een motor van verandering, en hij ziet de Europese toekomst niet volledig pessimistisch in. “Ik ga ervan uit dat de zaken eerst volledig vervallen en dat er dan een oplossing komt.” Hij weet alleen niet hoe lang dat verval zal duren ; wat ook niet bepaald geruststellend is. Ondertussen verschuift en verandert de aarde onder onze voeten. Davies : “Historische verandering is als een lawine. Het begint op een besneeuwde heuvel die solide lijkt. Alle verschuivingen gebeuren onder de oppervlakte en zijn onzichtbaar. Maar er is iets op til. We weten alleen niet wat en wanneer.”

Met de visie en intuïtie van echt goede kunstenaars organiseert David Hockney op dit moment een tentoonstelling in Keulen die hij A Bigger Picture noemt, en hij wijst op de vanzelfsprekendheid waarmee wij ervan uitgaan dat ons standpunt – dat van het renaissanceperspectief uit 1420 – het enige juiste is. Bij dat traditionele standpunt dat wij, schilders en fotografen al eeuwen innemen, is de toeschouwer statisch en zijn blik verdwijnt in een stipje aan de horizon. We dachten dat het onze geest zou verruimen, maar zoals elk standpunt heeft het onze visie beperkt, vindt Hockney en in een grote gedachtesprong koppelt hij allerlei verschijnselen aan elkaar. Beeldenmakers zitten gevangen in dat ene perspectief zegt hij. “De oude media – tv, film, kranten – houden op te bestaan, en alles wat zij nodig hadden en creëerden : beroemdheden, sterren… ook dat verdwijnt.” Hij parafraseert Andy Warhol en zegt dat in de toekomst niemand nog beroemd zal zijn, tenzij erg lokaal. Want wie tilt dat ene YouTubefilmpje op boven alle andere, als de massamedia verdwijnen ?

Hockney eindigt zijn artikel in de Financial Times met de verzuchting die ook op de redactie gehoord wordt : “Alles is zo chaotisch momenteel, en je weet dat er andere beelden zullen ontstaan, nieuwe manieren om de werkelijkheid te bekijken. Maar zullen ze beter zijn ?” Hij geeft geen antwoorden : “En wat heeft het allemaal met de huidige crisis te maken ? Ik weet het niet. Ik bied gewoon een andere visie op de geschiedenis, een die meestal genegeerd wordt door economen, geschiedkundigen en politiekers.” Het is bemoedigend dat slimmere mensen dan ikzelf nu de juiste vragen stellen. De antwoorden zullen ooit wel volgen.

lene.kemps@knack.be

Lene Kemps

“De crisis lijkt zich te vestigen in onze hoofden en onze harten. Economisch en emotioneel. En we weten niet goed hoe ermee om te gaan”