De Nederlandse architect Winy Maas zette een hommage neer aan de streekboerderij. In geprint glas. Eerder liep hij in de kijker met een balancerende schuur en een project van wolkenkrabbers met varkens erin.
Het Rotterdamse architectenbureau MVRDV bouwt van hier tot in Tokio, letterlijk. Maar begin dit jaar werkte oprichter Winy Maas een gebouw af dat erg dicht bij zijn persoon staat. De Glass Farm in zijn geboortedorp Schijndel (Noord-Brabant) belichaamt perfect het credo van de architect : context context context ! Dat legt hij ons uit aan de telefoon, terwijl hij op het punt staat om in te checken op Schiphol. ?Die glazen boerderij ligt me inderdaad nauw aan het hart. Ze staat in mijn geboortedorp, waar mijn ouders leven. Als student landschapsarchitectuur schreef ik in 1980 al een brief naar de toenmalige burgemeester over het plein daar.”
Wat was het probleem ?
Winy Maas : Het dorp werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gebombardeerd en het plein was leeg gebleven. Het was een lelijke plek. ?Kan daar niets mee gebeuren ?” vroeg ik als twintigjarige. ?Leuk idee, we komen er wel eens op terug”, zei de burgemeester.
Dat was 33 jaar geleden. Uw geduld werd behoorlijk op de proef gesteld.
Dat wel. Pas rond 2001 vroeg de (nieuwe) burgemeester mij om een studie voor te leggen. Eerst stelde ik een toren voor, omdat zo’n bouwwerk een ‘dorpke’ letterlijk groot kan maken. Maar dat idee heeft het niet gehaald, evenmin als een paalwoning, een ufo en een markthal. Toch waren het nuttige oefeningen, om de gevoeligheden af te tasten. De samenwerking verliep namelijk niet vlekkeloos, er is zelfs een wethouder over gevallen. Uiteindelijk zijn we met alle partijen aan tafel gaan zitten om te beslissen over welk soort volume het moest gaan. Dat was een mooie ervaring. Het ging letterlijk van : ?Zo lang ?” ?Neen, niet zo lang.” ?Maar ook niet zo kort.” ?Eigenlijk moet er nog een stukje af, langs elke kant.” Een week of acht ging dat zo door, tot we het volume uittekenden. ?Dat heeft de vorm van een boerderij !”, stelde ik vast. Een beetje freudiaans : je wil iets nieuws en je komt uit bij een archetype. Maar met die vorm en die afmetingen moest ik dus aan de slag. Het gebouw was 1,7 maal groter dan de gemiddelde boerderij. Het bleek een mooie sleutel om mee te werken. De tweede vereiste was dat het uit klassieke materialen moest bestaan. Baksteen, riet, dakpannen… ?Hoort glas er ook bij ?”, vroeg ik. ?Ja”, was het antwoord. En we waren vertrokken. Ik koos voor glas, omdat we er in hoge resolutie op kunnen printen wat we willen, dankzij nieuwe technologie. Dat gaf ons de mogelijkheid om er heel wat extra dimensies in te steken. Omdat de boerderij ook half doorzichtig is, is het een prachtig symbool : de ‘geest’ van een boerderij. Het is architectuur van 2 mm dik.
Dit glazen gebouw heeft alle uiterlijke kenmerken van een streekboerderij.
Inderdaad. Het is een typische langgevelboerderij, zoals ze alleen voorkomt in de streek die bekendstaat als de ‘Meierij van ‘s-Hertogenbosch’, in een straal van 30 tot 40 km, waarin dus ook Schijndel ligt. In ons dorp staan zo’n vierhonderdvijftig boerderijen, waarvan een negentigtal langgevels. Die hebben we allemaal in kaart gebracht. Ik wilde geen Disneytoestand maar ook geen echte kopie van één boerderij. Dus gebruikte ik de grotere dimensie. Ik wilde een soort neutrale boerderij maken, een gemiddelde. Met de nieuwe fotografietechnieken kan dat, je kunt het perfecte beeld samenstellen.
U stuurde fotograaf Frank van der Salm op pad ?
Hij heeft alle details gefotografeerd : kleuren, vormen, bakstenen, kozijnen. Het meeste werk is gegaan naar de digitale samenstelling van de foto. Frank heeft meer gedaan dan technische uitwerking : hij heeft er ook artistieke ideeën aan toegevoegd. De boerderij is bijvoorbeeld aan alle kanten zonnig. De schaduwen die erop staan, zijn van bomen die er ooit gestaan hebben. Je kunt door de boerderij heen kijken, je ziet de gevel van de andere kant al doorheen het raam. Ik vind context een heel belangrijk begrip. Door een ‘gemiddelde’ boerderij te maken, refereer je aan de context van de streek, door de boomschaduwen aan de context van het plein en door de transparantie aan de context van het gebouw zelf.
Moeten we dit zien als een eerbetoon aan de streekboerderij ?
Absoluut. Het doet me plezier dat dit gebouw nu verschijnt in de Japanse en de Chinese pers. Want Europese architectuur heeft haar eigen troeven. Kleinschaligheid bijvoorbeeld, maar ook kwalitatieve lichtinval en ecologie. Die eigenheid moeten we benadrukken om ons concurrentievermogen te behouden. De context uitvergroten geeft onze architectuur haar legitimatie.
Het boerderijthema is niet nieuw voor MVRDV.
Neen, maar dit is een ode, geen feitelijke boerderij. Onze projectvoorstellen als Pig city en Food city zijn veel betere voorbeelden van hoe we stad en landbouw zouden integreren. Wel belangrijk is dat je zou kunnen zeggen dat het dorp toch een klein beetje stad is geworden. Dit gebouw met nieuwe technieken, uitvergrotingen en ironie is in cultureel opzicht een stedelijk gebouw. Het is iets voor dorpelingen om trots op te zijn.
www.glazenboerderij.nl, www.mvrdv.nl
Bij elk gebouw van MVRDV verschijnt een architectuurroman. Over de glazen boerderij schrijft Gerard Buenen, hoofdredacteur van het Schijndels Weekblad, een streekroman die later dit jaar verschijnt. Uitg. NAi Publishers.
Na de zomer verschijnt een boek met een compleet overzicht, MVRDV Buildings, van Ilka en Andreas Ruby, 65 euro.
DOOR LEEN CREVE
?Ik koos voor een glazen constructie omdat we er, dankzij nieuwe technieken, op kunnen printen wat we willen”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
