Op het einde van de jaren ’30 gemaakt voor de Italiaanse zeemacht, nu een cultobject. Slechts 150 Panerai’s zijn bestemd voor de verkoop in ons land.

Collectioneurs van horloges zijn verwoede liefhebbers. Ze snuffelen in geschiedenisboeken, pluizen archieven uit, ontdekken soms wondertjes. En als vakmensen zich ermee gaan bemoeien, wordt dat onbekende wondertje een succesnummer.

Dat overkwam het beroemde Panerai-polshorloge van de kikvorsmannen van de Koninklijke Italiaanse Zeemacht. Het werd op het einde van de jaren ’30 ontworpen en gefabriceerd in Florence door de Officine Panerai, in ’97 opgekocht door de groep Vendôme ( Cartier, Baume & Mercier, Piaget, Vacheron Constantin, Montblanc en Alfred Dunhill).

Rond 1850 richtte Giovanni Panerai in Florence de allereerste horlogewinkel-annex-atelier op, de Orlogeria G. Panerai & Co. Onder impuls van Guido, kleinzoon van de stichter, breidde het bedrijf aanzienlijk uit, kreeg een nieuwe naam, Officine Panerai en diversifieerde de activiteiten. Het begon zich namelijk te specialiseren in het vervaardigen van militair materieel voor de Koninklijke Italiaanse Zeemacht: mechanische rekenmachines, kompassen en lichtgevende toestellen die de Italiaanse soldaten goede diensten bewezen tijdens de Eerste Wereldoorlog. In het begin van de jaren ’30, na een korte periode van vrede, begon heel Europa wapens te perfectioneren. De Italiaanse zeemacht was zich bewust van de eigen zwakte, vooral ten opzichte van de beruchte Britse Home Fleet. Om dat te compenseren, ontwikkelde ze in het grootste geheim een baanbrekende strategie te water, gebaseerd op de inzet van kikvorsmannen, miniatuuronderzeeërs en kleine motorbootjes gevuld met explosieven. Vertrouwend op de uitstekende samenwerking met het Florentijns atelier, vroeg het Ministerie van Defensie aan Panerai om voor deze eenheden kompassen, ontstekingen, dieptemeters en polshorloges te ontwerpen en te produceren. De horloges moesten aan uitzonderlijke vereisten beantwoorden, namelijk bestand zijn tegen de extreme diepten van zeeën en oceanen, en tegen hevige ontploffingen. De bestaande waterdichte horloges waren hiervoor inderdaad niet geschikt. Ze waren niet helder genoeg en hadden niet voldoende weerstand tegen druk en tegen water.

Het bedrijf Panerai ontwierp een heel nieuwsoortige kas en stak er mechanismen van Rolex in. In september ’36 werd de Radiomir met succes door de zeemacht uitgetest. Het horloge had werkelijk unieke eigenschappen. Het had de vorm van een kussentje met een diameter van 45 mm. De Arabische cijfers 3, 6, 9 en 12 en de aanduidingen voor de tussentijdse uren waren perfect leesbaar, zelfs onder water. Dat kwam omdat de bijzonder heldere wijzerplaat bedekt was met een laagje radium.

Een andere unieke kwaliteit was de uitzonderlijke dichtheid. Panerai had een vergrendeling voor het kroontje van het opwindmechanisme bedacht en gepatenteerd. Het bestond uit een stalen armatuurtje in de vorm van een halve maan dat het kroontje omsloot, en een sluithendeltje. Zodra het hendeltje vast was, werd het kroontje tegen de kas gedrukt, zodat er geen water kon binnendringen.

De Radiomir werd in ’38 in gebruik genomen door de kikvorsmannen van de Italiaanse zeemacht. Nu worden er nog slechts enkele tientallen van vervaardigd, zodat ze een gegeerd object zijn bij collectioneurs over de hele wereld.

In de jaren ’50 herbegon Panerai met de productie, nog altijd voor het leger en in beperkte oplage. De Radiomir diende als basismodel, maar er werden enkele wijzigigen aangebracht. De eerste was een nieuw materiaal voor de wijzerplaat. Specialisten hadden namelijk vastgesteld dat het radium gammastralen uitzond en dus lichtjes radio-actief was. Het werd vervangen door een ander fluorescent product op basis van tritium, volkomen onschadelijk. Luminor heette het en dat was ook meteen de nieuwe naam voor de nieuwe reeks horloges. Een andere belangrijke wijziging was het vervangen van het Rolex mechanisme door een van Angelus met een gangreserve van acht dagen.

In de jaren ’60 werd de productie stopgezet. Ondanks zijn uitzonderlijke kwaliteiten kon het horloge geen gewone burger bekoren en kon het dus niet op tegen concurrenten als Rolex (model Submariner), Blancpain (Fifty Fathoms) of Omega (Seamaster). De Officine Panerai hernam de oorspronkelijke activiteiten, namelijk de productie van meetinstrumenten…

Alles veranderde in de jaren ’90. Na de chronografen en de vliegeniershorloges, begonnen de collectioneurs naar zeldzamere en meer technologische horloges te zoeken. Een van hen is Sylvester Stallone. De ex- Rambo verzamelt bij voorkeur modellen van haute horlogerie. Toen hij een Luminor aan de pols van een vriend in het oog kreeg, was hij er meteen weg van. Hij bestelde bij de firma Panerai een speciale versie in twintig exemplaren, de Luminor Slytech ( Sly is de bijnaam van Sylvester Stallone). Stallone droeg er één tijdens de opnames van de film Daylight en gaf de andere aan zijn beste vrienden, onder wie Arnold Schwarzenegger (die zijn cadeautje droeg in de film Eraser).

In ’97, toen de Officine Panerai werd opgekocht door de groep Vendôme, kwam het horloge voorgoed uit de anonimiteit. Het unieke design, de historische achtergrond en een productie die altijd beperkt is gebleven, maken er een collectors item van dat gegeerd is bij alle horlogeliefhebbers.

Het klassieke model Luminor is een getrouwe kopie van de oorlogsmodellen en heeft een diamater van 44 mm. Het is uitgerust met de unieke wijzerplaat, het gepatenteerde vergrendelingsysteem en een Zwitsers gangwerk van hoogwaardige kwaliteit. Het is uitgevoerd in het beste roestvrij staal, glanzend of bedekt met een laag titaan en is waterdicht tot 300 meter diep. De Luminor Marina heeft een wijzerplaatje voor de seconden ter hoogte van 9 uur.

De allernieuwste Luminor 40 mm heeft nog altijd dezelfde proporties en dezelfde eigenschappen, maar de kas is kleiner geworden (40 mm in plaats van 44 mm, een toegeving aan liefhebbers die horloges van bescheidener afmetingen verkiezen).

De Panerai Luminor Chrono, voor het eerst uitgerust met een zeer gesofisticeerde chronometer, is uitgevoerd in titaan en in staal. Laatste nieuwigheid is de stalen polsband die het horloge een heel viriele look geeft.

“Een Panerai is een technisch hoogstaand horloge met een lange geschiedenis”, benadrukt Michel Alberge, afgevaardigd bestuurder en algemeen directeur van LMC België. Er hangt iets mythisch rond. Het evoceert oorlog en strijd en veeleisende sporten. Het sluit perfect aan bij de andere merken van haute horlogerie uit de groep Vendôme.

Momenteel worden jaarlijks 10.000 Panerai-horloges vervaardigd, alle modellen samen. Slechts 150 daarvan zijn bestemd voor de Belgische markt. Ze worden op maar drie plaatsen verkocht. Je houdt ervan of niet, maar het horloge dwingt alleszins bewondering af. Het heeft iets sculpturaals. Zowel design als materialen stralen kracht uit. Een Panerai is een cultobject geworden…

Barbara Witkowska