Zijn boeken zijn bestsellers in Amerika, zijn website trekt een miljoen bezoekers per maand. Luttele jaren geleden was Andrew Weil nog een onbekende alternatieve arts. Een interview over de nadelen van hardlopen, de plantenliefde van zijn moeder en zijn royale baard.

Jim Schilder Foto Isopress Sénépart

Dr. Andrew Weil (55) zou avonden kunnen vullen met verhalen over wonderbaarlijke genezingen. Over Oliver bijvoorbeeld. Oliver was 64, en leed al een jaar of dertig aan reumatische aandoeningen. Zijn handen waren zo gezwollen dat hij geen passende handschoenen meer kon vinden. Hij droeg te grote schoenen, en had dagelijks veel pijn ondanks de vele pillen die hij slikte. Op een avond trok hij zijn pyjama aan, die buiten te drogen had gehangen. Plots voelde hij een stekende pijn in zijn linkerknie. Oliver gaf er een klap op, trok de broek uit en zag een dode bij op de grond vallen. De volgende dag was zijn knie pijnlijk en gezwollen. Na een paar dagen nam de pijn af. En de reumapijn ook. Weer wat later was de bij-pijn helemaal verdwenen. En de reuma ook. Oliver is nu 86 en heeft nergens last van. Weil was er niet bij, maar twijfelt niet aan de juistheid van het verhaal. Hij kent talloze voorbeelden van de geneeskracht van allerlei stoffen in de natuur. En van ziektes die zijn verdwenen met behulp van ingrepen die niet in de medische handboeken voorkomen.

Een paar jaar geleden was Weil een onbekende arts. Tot zijn boek Spontaneous Healing verscheen, een even leesbare als kritische analyse van de gevestigde geneeskunde. Weil gaf ook een visie op de vermogens die het lichaam heeft om zelf aandoeningen ongedaan te maken. Het boek belandde op de Amerikaanse bestsellerlijsten. Weil werd een veelgevraagd spreker, verscheen in allerlei tv-programma’s, kreeg vele patiënten over de vloer, en heeft nu een website die per maand meer dan een miljoen keer wordt bezocht.

Dit jaar verscheen zijn boek 8 Weeks to Optimum Health, een handboek voor een gezond bestaan, dat ook meteen een groot succes werd. Het beschrijft een programma van acht weken waarin hij de lezer uitnodigt een deel van zijn dagelijks leven overhoop te halen. Weil is niet streng. Roken en drinken zijn niet verboden, maar hij geeft er wel zijn mening over.

Het programma gaat over gezond eten (inclusief recepten), voedingssupplementen als vitamines en ginseng, ontspanning, ademhaling, en lichaamsbeweging. Wat dat laatste betreft vraagt Weil niet veel. Geen marathon, geen Luik-Bastenaken-Luik, geen gewichtstraining. Alleen wandelen. Veel wandelen : in de achtste week moet vijf dagen per week drie kwartier worden gewandeld.

U bent geen voorstander van hardlopen. Waarom niet ?

Andrew Weil : Sommige delen van het lichaam worden tijdens het hardlopen aan grote schokken blootgesteld, zoals de nieren en de knieën. Je loopt er heel makkelijk blessures bij op. In dat opzicht is het zelfs de meest riskante sport. Begrijp me goed, het is niet voor iedereen even slecht. Sommige mensen zijn ervoor gebouwd. Maar ik heb er te veel blessures van gezien. Wandelen is beter, als je het genoeg doet. Het biedt alle aerobische voordelen van hardlopen.

Waarom is hardlopen dan zo populair ?

Veel hardlopers worden er high van. In medische publicaties is dat beschreven als het vrijkomen van endorfine. Dat is een krachtige ervaring. Velen denken ook dat lichaamsbeweging heel intensief moet zijn om zin te hebben. Ze zien wandelen als een inferieure bezigheid.

Naast het algemene programma bevat het boek aanvullende suggesties voor mannen, vrouwen, zwangere vrouwen, jongeren, dikzakken, luchtreizigers en stadsbewoners. Nu de babyboomers in de menopauze belanden, is het een drukbesproken onderwerp. Een van de omstreden kwesties is de vraag of vrouwen hormonen moeten gebruiken om allerlei vervelende gevolgen van de menopauze te bestrijden.

Wat is uw mening hierover ?

Ik kan er geen algemene uitspraak over doen. Bij iedereen moet je de voor- en nadelen afwegen. Er zijn duidelijke voordelen. Het risico op een hartaanval wordt kleiner. De kans op osteoporose wordt kleiner. Het helpt Alzheimer voorkomen. En het vermindert allerlei onaangename symptomen van de menopauze.

Aan de andere kant vergroot het gebruik van hormonen zeker de kans op borst- en baarmoederhalskanker. Om een verstandige beslissing te nemen, moet je goed kijken naar de ziektebeelden in je familie en naar je eigen medische verleden. Als er ooit gevallen van borstkanker zijn geweest, dan zou ik het niet doen. Maar als borstkanker niet is voorgekomen en hartkwalen wel, dan is dat een reden om het wel te doen. Daarnaast moet je uitzoeken welke alternatieven er zijn om de symptomen van menopauze te behandelen. Er bestaan uitstekende Chinese kruiden voor. Een bijkomende bedenking moet zijn dat zowel vrouwen als mannen veel andere mogelijkheden hebben om de kans op een hartaanval te verkleinen. Als je bereid bent je levensstijl aan te passen, hoef je wellicht een hormoon als oestrogeen niet te gebruiken.

Op tv wordt veel reclame gemaakt voor middeltjes tegen brandend maagzuur en hoofdpijn. De boodschap is : dankzij onze pillen kunt u gewoon doorgaan met uw ongezonde leven.

Zulke spotjes zeggen dat je de signalen van je lichaam kan negeren. Niemand zou ooit dat soort pillen nodig moeten hebben. Als je verstandig eet, als je eet wat je lichaam kan gebruiken, dan heb je dat spul niet nodig.

Moeten zulke reclames verboden worden ?

Dat lijkt me niet de oplossing. Mensen moeten worden voorgelicht zodat ze inzien hoe belachelijk het is.

Het Amerikaanse televisienieuws besteedt veel aandacht aan gezondheid. De ene keer is er een nieuwtje over darmproblemen, dan weer een doorbraak op het gebied vanreumabestrijding. Het zijn allemaal commerciële zenders, en ze zenden de journaals op hetzelfde tijdstip uit. De concurrentie is dus moordend, wat in België ook steeds meer het geval is. Om de kijkers vast te houden, worden ze bang gemaakt. ?Het dagelijks leven is vol gevaar, maar gelukkig is hier dokter zus-en-zo, de vaste medewerker van zender zoveel, met nieuws dat uw leven kan redden.?

Volgens sommige theorieën worden bange mensen eerder ziek dan anderen. Als dat zo is, dan heeft dat nieuws een averechts effect. Wat denkt u hierover ?

Ik vrees dat al die angstboodschappen mensen verlammen. Dat men bijvoorbeeld denkt : je kunt blijkbaar van alles kanker krijgen, dus wat kan ik nog doen ? Uiteindelijk is het contraproductief. Mensen zien niet meer hoe ze nog iets zouden kunnen veranderen. Het is veel beter om op een begrijpelijke manier uit te leggen wat het belang is van een gezonde leefwijze en hoe je dat kunt bereiken. Dat kan al op jonge leeftijd beginnen. Iedereen kan zulke dingen begrijpen als je ze vertelt in een taal die past bij degene tegen wie je praat. Los daarvan geloof ik wel dat mensen met angst ontvankelijker zijn voor medische problemen. Angst lijkt het immuunsysteem te verzwakken. In een reactie op angst komen er steroïde hormonen als cortisol in het bloed. Cortisol onderdrukt het immuunsysteem.

U schrijft over internetverslaving. Hebt u zware gevallen meegemaakt ?

Jazeker. Mensen die elk vrij uur besteden aan internet. Vanaf het moment dat ze thuiskomen van hun werk tot ze naar bed gaan. Wat mij verontrust, is dat internet in de plaats komt van directe omgang met anderen. Internet isoleert. Kennelijk vinden de gebruikers het veiliger om zo met anderen om te gaan dan in het echt. Als iemand met zo’n probleem bij me komt, probeer ik hem te laten zien wat hij doet. Zodat hij beseft dat dat misschien niet het gezondste tijdverdrijf is. Op dat gebied komen er zeker zelfhulpgroepen. Van die twaalfstappenprogramma’s waarmee mensen van een verslaving kunnen afkomen.

U hebt ooit gezegd dat mensen een tegenstelling scheppen tussen wat gezond is en wat aangenaam is. Hoe is dat zo gekomen ?

Veel van wat ons werd voorgeschoteld als gezond, was vies. Veel soorten gezond voedsel zijn niet te vreten. Omdat het is ?ontworpen? door mensen die geen verstand hebben van lekker eten. De tegenstelling is onzin. Het is heel goed mogelijk heerlijk eten te maken, zonder culinaire hoogstandjes, dat tegelijk heel gezond is. Tegelijk kun je van een gezonde levensstijl evenveel en zelfs meer plezier hebben. Het is wel iets dat je moet worden voorgedaan. Als je er niet in thuis bent, lijkt het ingewikkeld.

Ik herinner me van vroeger de levertraan in de winter. Dat heette gezond en het was vre-se-lijk.

Precies. Zo krijg je op jonge leeftijd de overtuiging dat gezonde dingen ook vies zijn.

Waarom hebt u ooit een baard laten staan ?

Dat was in 1970. Ik was toen 28, en experimenteerde met alternatieve leefstijlen. Ik deed aan yoga, ik was gezond gaan eten, ik mediteerde. Ik vertrok naar een indianenreservaat in South Dakota om te studeren bij een medicijnman. Daar stopte ik met me te scheren, iets waaraan ik altijd een hekel had gehad. Ik was mijn haar aan de bovenkant van mijn hoofd kwijtgeraakt. Het haar aan de onderkant voelde prima. Ik heb het er nooit meer afgehaald.

Wanneer ontdekte u dat u goed kan schrijven ?

Op de middelbare school schreef ik in de schoolkrant, en daar heb ik een journalistieke training gehad. Tijdens de studie medicijnen gaf ik les aan beginnende studenten in wetenschappelijk schrijven. Zelf heb ik heel weinig geduld met veel wetenschappelijk geschreven stukken. Lezers denken dat het onderwerp te moeilijk voor ze is, maar dat komt gewoon omdat het slecht geschreven is. Daarom heb ik altijd mijn best gedaan om zo helder mogelijk uit te drukken wat ik wil zeggen.

Als gevorderde student medicijnen en plantkunde aan Harvard werd Weil nieuwsgierig naar het effect van hash. Hij stelde voor daar een grondig onderzoek naar te doen. Er was een probleem : om de resultaten te kunnen publiceren, moest hij op legale wijze aan de verboden hash komen. Tot in Washington werden zijn verzoeken afgewezen, maar na tussenkomst van de Harvard-leiding kreeg Weil zijn portie.

U stelde vragen die anderen niet stelden. Hebben uw ouders u dat geleerd ?

Tja, hoe komt dat ? Ik zal zo zijn geboren. Wel werd ik door mijn ouders aangemoedigd om onafhankelijk te denken. Ik moest vooral doen wat ik leuk vond. Altijd als iemand mij vertelde hoe iets zat, was er een deel van mij dat zich afvroeg : maar wat als het nou eens helemaal anders is ? Ik plaatste de dingen graag in een ander perspectief. Ik zette als kind al overal vraagtekens bij.

U moet een vreselijke scholier zijn geweest.

Een lastpak.

Wat deden uw ouders ?

We woonden in Philadelphia. Ze hadden een winkel in dameshoeden. Dat vond ik ongelooflijk oninteressant. Mijn vader had eigenlijk arts willen zijn, maar tijdens de Depressie moest hij van school af om het gezin te helpen.

Wilde hij graag dat u dokter werd ?

O nee, hij heeft nooit geprobeerd die keuze te sturen.

Waarom koos u voor medicijnen ?

Ik wilde de mens begrijpen. Maar ik zag mijzelf nooit als een gewone dokter.

Dat werd hij ook niet. Na de studie wilde Weil meer weten over de invloed van planten op de mens, en hij vertrok begin jaren zeventig met een beurs naar de regenwouden van Latijns-Amerika. Van inheemse volken kreeg hij een heel ander verhaal te horen over geneeskunde. Eenmaal terug in de VS, besloot hij op dat terrein verder te gaan.

Niet elke arts heeft zoveel belangstelling voor planten. Waarom u wel ?

Dat heb ik van mijn moeder. En zij had het weer van haar moeder. Ik kreeg dat mee toen ik heel klein was, en het is nooit overgegaan. Die plantenkennis is nu een van mijn sterke kanten. Helaas zijn er nog steeds weinig artsen die dat ook hebben.

Ontmoette u veel vijandigheid toen u uw visies in de praktijk ging brengen ?

Ik werd vooral genegeerd. Men dacht dat ik gek was en dat het dus geen zin had daar aandacht aan te besteden. Het is werkelijk boeiend om te zien hoe dat nu verandert. Nu komen talloze medici bij me langs om te vragen hoe ze iets moeten behandelen. Allerlei medische opleidingen verspreid over het land, willen mijn kennis nu opnemen in hun programma. Dat vind ik fantastisch. Ik geloof ook dat dit overal zal gebeuren.

Een arts als Arnold Relman, ook ex-Harvard, verwijt u geen wetenschappelijk onderzoek te doen.

Dat is onzin. In het programma ‘Geïntegreerde Geneeskunde’ aan de universiteit van Arizona zit juist heel veel research. Ik zie mijzelf als een wetenschapper, en ik hecht ook veel waarde aan wetenschappelijke methodiek.

Onlangs zag ik een cartoon met een ?eenvoudige? vrouw die zei : ?Jullie intellectuelen kunnen zo dom zijn.? Is dat het geval met veel conventionele artsen ?

Dat denk ik wel. Ik kom zoveel bekrompen opvattingen tegen. Men heeft zo vaak het idee dat er voorbij de eigen horizon niks is. In mijn vorig boek staat dat het lichaam zichzelf kan genezen als het daartoe de kans krijgt. Dat is een heel simpel idee. Te simpel voor artsen. Ze hebben alles zo ingewikkeld gemaakt. Als je dan aankomt met een voor de hand liggende opvatting, is het heel makkelijk om het te ontkennen juist wegens die eenvoud. Vreemd.

Waar is het misgegaan ?

Ik denk dat het is ontstaan met de groei van technologie in deze eeuw, waardoor men helemaal in beslag werd genomen. Die fascinatie heeft ons weggevoerd van de natuur. En van heel eenvoudige middelen om in te grijpen bij ziekte.

Het nieuwe boek staat grotendeels op uw website, gratis en voor niks. Dat is niet goed voor uw bankrekening.

Ik heb geen klagen over de verkoop van het boek. En ik verspreid graag informatie via zo’n toegankelijk medium als internet. Laten we maar zeggen dat dat mijn altruïstische kant is.

Was u verrast toen Time u onlangs op de lijst van de meest invloedrijke Amerikanen zette ?

Erg verrast, ja. En ik was nog meer verbaasd toen ze in mei een omslagverhaal over me maakten. Ik zie het als een voorbeeld van de culturele verandering die we meemaken.

De website van Andrew Weil (met o.a. informatie over zijn boeken, die in België alleen in het Engels te krijgen zijn) : http://www.drweil.com