DOCHTERS WORDEN MOEDERS

MOEDERDAG VIEREN IN DE OVERTREFFENDE TRAP : HET VIERGESLACHT. DRIE VROUWEN GETUIGEN OVER VOORLICHTING, BEVALLING EN OPVOEDING, VROEGER EN NU.

Op welke leeftijd werd u moeder ? Liliane : Op 23 kreeg ik een zoon. Twee jaar later een dochter, en nog eens twee jaar later Kristien, toen was ik dus 27.

Kristien : Ik was 25 toen Katherine geboren is. Daarna kregen we nog twee zoontjes die helaas allebei overleden zijn door wiegendood. Steve en ik hebben geprobeerd om haar zo normaal mogelijk te laten opgroeien, maar ik denk dat het voor haar heel moeilijk is geweest door ons verdriet en die twee afwezige broertjes.

Katherine : Clara is geboren toen ik dertig was.

Werkte u toen ? En daarna ?

Liliane : Aan de universiteit van Leuven had ik diploma’s geschiedenis en klassieke talen behaald en ik gaf les in Tielt. Maar toen ik trouwde, moest ik mijn werk opgeven. Een getrouwde vrouw, dat kon niet in het katholiek onderwijs. Ik vroeg : “Wat maakt het uit of ik getrouwd ben ? Mijn huwelijk speelt zich toch niet af op school ?” Het antwoord : “Maar beeld je in dat je zwanger wordt ?” “Maar u bent er toch voorstander van dat we kinderen krijgen ?” “Jazeker, maar zwanger voor de klas staan, dat is choquant.”

Ik heb het opgelost door privéles te geven. In 1958 kwam er het schoolpact dat katholieke en officiële scholen gelijkschakelde. Kwam daarbij dat ze niet meer voldoende onderwijzend personeel hadden vanuit het klooster. Ze hadden ons, leken nodig om dat hiaat op te vullen. Ze moésten wel getrouwde vrouwen toelaten in katholiek onderwijs. Toen in 1962 een school in mijn omgeving naast de moderne humaniora een oude humaniora begon, werd ik daar lerares Latijn. Ik ben er gebleven tot mijn zestigste, met heel veel plezier.

De babyperiode heb ik thuis kunnen doorbrengen, daarna kon ik weer buitenshuis werken : ik had het niet beter kunnen dromen. Met één oud-collega kom ik nog steeds om de twee weken samen. De ene keer lezen we Griekse teksten, omdat anders je kennis van het Grieks na acht jaar weg is. De volgende keer gaan we naar een tentoonstelling.

Kristien : Ik was net zwanger toen ik assistente werd aan de univ. Toen ik het mijn baas vertelde, reageerde hij : “Ik had het kunnen weten. Mijn vrouw had me nog zo gewaarschuwd dat een assistente van jouw leeftijd zwanger kon worden.”

Voor mij is mijn werk altijd een houvast geweest, ook in de moeilijkste tijd van mijn leven, na de dood van mijn zoontjes en van mijn man. Hoe zwaar het ook was, ik wilde mijn werk en mijn waardigheid behouden. Maar ik had dan ook boeiend en leuk werk. Dat is ooit anders geweest : toen ik in Londen woonde, heb ik gewerkt als typiste, en telde ik de minuten af.

Katherine : Na vijf maanden ging ik weer voltijds aan de slag. Drie maanden zwangerschapsverlof vond ik wat te weinig. Toen Clara vijf maanden was, waren we er allebei klaar voor, zij voor de crèche, ik voor mijn werk bij UCBO, een dienst binnen de universiteit Gent die mensen met een arbeidsbeperking begeleidt om ze weer aan het werk te helpen. Ik ben zeer tevreden over de crèche. Als ik Clara ophaal, zie ik dat ze moe maar ontspannen is, waardoor ik haar de volgende dag met een gerust hart achter kan laten.

Hoe hebt u zich voorbereid op de bevalling ?

Katherine : Op onze dienst waren we met vijf tegelijk zwanger en dan worden er natuurlijk ervaringen uitgewisseld. Het ziekenhuis had een groot aanbod van infodagen, en zeer goede vroedvrouwen aan wie ik enorm veel heb gehad. Na de bevalling ben ik vijf volle dagen in de kraamkliniek gebleven. Omdat mijn twee broertjes overleden zijn door wiegendood, was ik heel voorzichtig.

Het moederschap is wel ongeveer wat ik ervan verwachtte : dat ik Clara onvoorwaardelijk graag zou zien. Dat ik midden in de nacht zou opstaan zonder het erg te vinden. Ik vreesde vooral dat ik meer last zou hebben van slaapgebrek. Voor Clara er was, kon ik enorm genieten van acht, negen uur slapen, maar dat is dus voorbij en ik heb het er maar wat graag voor over.

Liliane : Ik ben erin gestapt zonder erbij na te denken. Een zwangerschap plannen was nog niet mogelijk in onze generatie. Kinderen krijgen was vanzelfsprekend. Weet u, ik heb in het leven niet al te diep nagedacht. Je kunt wel proberen te plannen, maar je moet het toch nemen zoals het komt, met gelukkige en ongelukkige dagen.

Kristien : Toen ik voor het eerst zwanger was, was ik in paniek : het zit erin en het moet er ook uit… Maar ik suste mezelf : kinderen krijgen is een natuurlijke zaak, het zal zich wel uitwijzen. Tijdens de laatste controle voor Kathy’s geboorte zei de gynaecoloog hoeveel centimeter ontsluiting ik al had. Wablieft ? Waar had die man het over ? Zo extreem was mijn onwetendheid. Ik was met zoveel andere dingen bezig. Ik ging wel naar de prenatale gymnastiek, maar niemand legde uit wat er in de arbeids- en de verloskamer zou gebeuren. Ik denk dat men ervan uitging dat je dat zelf opzocht, maar dat deed ik niet. Ik heb op school wel de stelling van Pythagoras geleerd, Latijn en Grieks, maar niets over baby’s en baby’s krijgen.

Tijdens de bevalling dacht ik op een bepaald moment : dit overleef ik niet, en ik had nochtans een epidurale verdoving gekregen. Een vriendin zei achteraf dat je de controle behoudt als je rustig blijft : “Laat de pijn maar komen. Laat het je maar over je komen.”

De tweede keer kwam de gynaecoloog terwijl ik nog geen persweeën had, maar hij vond dat de baby toch geboren moest worden. Dus toch weer een infuus met een of ander medicament maar geen epidurale. De derde bevalling heb ik op natuurlijke wijze kunnen voltooien, met persweeën en al. Het was een overweldigende ervaring. Je voelt je wel alsof je aan een boksmatch hebt meegedaan, maar ik had het gevoel dat ik bevallen was, niét dat er een kind uit me werd gehaald. Het is jammer dat men dat niet altijd gunt aan vrouwen. De meesten gaan veel te vroeg naar de kraamkliniek. Daar geven ze je iets om je ’te helpen’, waardoor alles wordt versneld en geforceerd.

Van wie kreeg u seksuele voorlichting ?

Katherine : Het was veeleer een vrouwenonderwerp. Met mijn vader heb ik daar niet echt over gepraat. Dat was ook niet nodig.

Liliane : Voorlichting bestond niet toen ik jong was. Dat is stilaan gegroeid nadat ik Karel leerde kennen. Ik was toen negentien. Hij wist waarschijnlijk meer van aanpakken dan ik. Hij was ook heel geduldig. Wij hebben vier jaar verkering gehad en op die manier ben ik praktisch voorgelicht, beetje bij beetje. Gelukkig was het niet zoals nu : dat ze van eerste dag dat ze elkaar ontmoeten al overgaan tot de daad. In mijn generatie ging dat veel langzamer.

Mijn moeder heeft me niets verteld. En ze was zeker niet preuts want ze was van Menen, een flamboyante grensstad die bekendstond voor vermaak en vertier. Mijn boezemvriendin had een half jaar eerder dan ik een vriend, maar over dat aspect werd gezwegen. Dat was privé.

Kristien : Seksuele voorlichting ? Die was er niet. Mijn moeder heeft ons ooit een boek gegeven waar alles in stond, maar erg veel had je daar niet aan. Ik denk dat ik een naïef en onschuldig kind was, en dat ook lang gebleven ben. Sommige dingen wist ik pas als ik zelf al een kind op de wereld had gezet. Lag het aan mij of aan de tijd ? Ik denk dat ik met andere dingen bezig was.

Wanneer ik met Kathy over seks wilde praten, voelde ik een zekere weerstand bij haar. Ik was heel blij met De Lieve Lust op Studio Brussel, het programma van Goedele Liekens en Lieven Vandenhaute. Elke zondag stond de radio aan. En als ik een roman gelezen had met veel seks, gaf ik die aan Kathy. Ik vond dat ze moest weten dat seks heel prettig kon zijn, en dat je er heel erg van kunt genieten, maar alleen als je het zelf wilt. En dat je moet zorgen voor goede voorbehoedsmiddelen.

Was de vader bij uw bevalling ?

Katherine : Het was nipt, want Thijs is geoloog en moet vaak naar het buitenland. Hij zou vertrekken op expeditie naar Groenland en pas terugkeren tegen de tijd dat ik was uitgerekend. Op het laatste moment heeft hij die expeditie afgezegd. Ik was heel blij dat hij erbij was.

Liliane : Elke keer. Zonder problemen. Voor Karel was het evident om bij de geboorte van zijn kinderen te zijn. Hij was een boerenzoon en vond een geboorte fenomenaal. Hij stond te juichen tijdens mijn bevallingen. Ik moest hem echt intomen : “Kalmpjes aan, Karel. Ik lig hier wel af te zien, hoor.” Hij was de ideale man, ik zou geen andere gewild hebben. In het huishouden had Karel twee linkerhanden, zoals álle mannen van mijn generatie. Maar hij was er altijd als hij er moest zijn.

Karel is gestorven in 2007, en ik ben nog altijd verliefd op hem. Nee, ik ben geen treurige weduwe. Hij is 82 geworden, heel oud voor iemand met een zwak hart. Ik ben heel gelukkig geweest met hem, hoe zou ik verdrietig kunnen zijn ?

Kristien : Steve, Katherines vader, was wel bij mijn bevallingen, maar als vrouw heb je daar niet veel aan, vind ik. Je bent meer gebaat bij iemand die de zaak goed in handen houdt, die je zelfvertrouwen geeft.

Hoeveel kinderen hebt u gepland ?

Kristien : Het was vooral Steve die graag kinderen wilde. Hij is de oudste van een gezin, waarvan het jongste kind twaalf jaar jonger is dan hij. Hij wist wat het was, kleintjes. Ik niet, want ik was de jongste thuis. Steve kreeg er liefst twaalf, maar het noodlot heeft het anders beslist.

Katherine : We zien wel wat er komt. Liefst meer dan één. Misschien twee of drie.

Liliane : Misschien hadden we er meer dan drie gewild, maar na de geboorte van Kristien vonden de artsen het raadzaam om geen kinderen meer te krijgen. Maar de druk die de kerk uitoefende, was ook niet te onderschatten. Dat is een mannenmaatschappij, van oude mannen die wetten maken voor jonge vrouwen. Ik heb altijd kritisch gestaan tegenover wat paters en pastoors verkondigden over zaken die niemand wat aangaan. Wat koppels doen en over hoeveel kinderen ze krijgen, bijvoorbeeld.

Wat wilde u voor uw kind ?

Katherine : Dat ze gelukkig is. En gezond. Dat ik Clara kan bieden wat ze nodig heeft om zichzelf te worden. Eigenlijk wil ik met haar dezelfde band als die ik met mijn moeder heb. Ik wil haar zoveel mogelijk aanreiken qua indrukken en informatie, zodat ze haar eigen zijn kan ontwikkelen. Je ziet nu al dat ze een eigen karakter krijgt. Ze zit goed in haar vel en ze lacht heel veel.

Liliane : Daar kan ik niet op antwoorden. Het beste. Het allerbeste. Concreter kan ik het niet invullen. Je hoopt en droomt dat je kinderen gelukkig worden, maar dat heb je niet in de hand.

Welk advies zou u vandaag aan kersverse moeders geven ?

Liliane : Dat ze alle kansen grijpen die de geneeskunde hen nu schenkt. Dat ze in de opvoeding hun kind zoveel mogelijk kansen geven. Maar dat ze het kind ook zijn eigen weg laten gaan. In het onderwijs heb ik vaak genoeg gezien dat van kinderen dingen verwacht worden die hun krachten te boven gaan of die hen absoluut niet liggen.

Katherine : Tommee Tippee ! Ik heb pas de borstvoeding afgebouwd. Jammer dat de meesten, om wat voor reden ook, stoppen na twee, drie maanden. Ik vond dat het dan juist makkelijker werd. Maar het overschakelen van borst- naar flesvoeding was niet eenvoudig. Clara had moeite om van een fles te drinken. De huisarts, die ook net een baby had gekregen, raadde me Tommee Tippee aan : een fles met de ronde vorm van een borst en een veel kleinere speen. Dat was dé oplossing.

Plus : een draagdoek. Ook een absolute aanrader. Je kunt je baby dicht bij jou houden terwijl zij kan rondkijken naar wat er gebeurt in de wereld, en als ze moe wordt van de vele indrukken, kruipt ze gewoon weg om even te slapen. Voor mezelf is een draagdoek ook geruststellend. Mijn broertjes zijn gestorven toen ze nog heel klein waren. Als Clara in de draagdoek tegen me aan ligt, kan ik haar voelen ademen en bewegen. Ik wou me er niet op fixeren, en haar zeker niet belasten met de dood van mijn broertjes, maar ik ben er wel op bedacht.

De beste raad die ik kreeg, en die ik ook anderen kan geven : volg je hart, volg je intuïtie. Mijn vijf zwangere collega’s kregen allemaal totaal verschillende baby’s. De een is gered met een fopspeen, de ander weigert die. Nog een ander is klokvast voor voedingen en nog eentje doet vaste middagdutjes van drie uur. Ik luister naar goedbedoelde adviezen, en dan doe ik wat voor mij en Clara juist aanvoelt. Als ik zie dat Clara gelukkig is, denk ik dat ik best goed bezig ben.

Kristien : Toen ik zwanger was van mijn tweede kindje, kwam ik op een dag thuis en ben ik met mijn jas nog aan op de grond gaan liggen, zo uitgeput was ik. Maar naar de dokter gaan om een weekje ziekteverzuim voorgeschreven te krijgen ? Geen sprake van. Ook vanuit mijn feminisme heb ik zeer bewust nooit heisa gemaakt rond biologische aangelegenheden als zwangerschap of maandstonden, bevallingen en menopauze.

In mijn tijd moesten we flink zijn. Inmiddels is de maatschappij veel milder geworden voor vrouwen en het moederschap. Men zégt dat de wereld harder is geworden, maar in dat opzicht toch niet. Er is veel meer begrip voor vrouwen vandaag. Borstvoedingsverlof, ouderschapverlof : we gaan erop vooruit. Toch vind ik dat jonge vrouwen zwaar onder druk staan. De lat ligt steeds hoger. Ze moeten nog volmaakter zijn dan wij vroeger. Ze moeten zoveel : een goede moeder zijn met een leuke job en een fijne relatie, en dan nog eens gezellig gaan skiën met vriendinnen. Ik zou ze de raad geven om zichzelf te zijn, te ontdekken wat ze zelf willen, zich niet zoveel laten opdringen. Maak het jezelf toch wat makkelijker. Je moet niet té flink willen zijn. Wees maar wat zachter voor jezelf en je kindje.

DOOR GRIET SCHRAUWEN – FOTO’S WOUTER VAN VAERENBERGH

KRISTIEN : “IK HEB OP SCHOOL WEL DE STELLING VAN PYTHAGORAS GELEERD, MAAR NIETS OVER BABY’S KRIJGEN”

LILIANE : “HIJ STOND TE JUICHEN TIJDENS MIJN BEVALLINGEN. IK MOEST HEM ECHT INTOMEN : ‘KALMPJES AAN, KAREL. IK LIG HIER WEL AF TE ZIEN, HOOR'”