De minister van Onderwijs en Werk bevriest de budgetten voor het opstarten van een Steunpunt voor Leerlingenparticipatie in de scholen, waarover dit jaar in het Vlaams Parlement een decreet werd goedgekeurd. Precies op dat moment legt de kinderrechtencommissaris Ankie Vandekerckhove er in haar jaarverslag nog eens de nadruk op hoe groot de vraag van kinderen en tieners naar meer inspraak op school is. De kinderrechtencommissaris heeft een staf van twaalf medewerkers, dat kost 1.310.200 euro per jaar, geen gering bedrag. De kinderrechtencommissaris is al aan haar tweede ambtstermijn bezig, er is door haar diensten veel geluisterd naar kinderen, er is flink wat onderzoekswerk verricht, er zijn talrijke aanbevelingen gedaan aan het Vlaams Parlement en aan allerlei instanties die te maken hebben met het welzijn en de rechten van minderjarigen in dit land.

Toch beklaagt de kinderrechtencommissaris er zich over dat “noodzakelijke regelgeving en beleidsdaden waar ze al jaren om vraagt nog steeds niet of onvoldoende tot stand zijn gekomen”. Een van de spijkers waar al van bij het begin op wordt geklopt, is bijvoorbeeld het recht van kinderen om gehoord te worden in echtscheidingsprocedures. Een zestienjarige die door een rechter enkel naar zijn naam en zijn hobby’s wordt gevraagd in zo’n procedure (klacht in het jaarrapport) voelt zich terecht niet gehoord. Ook is er vraag naar het wijzigen van de wetgeving rond schuld bij echtscheidingen, zodat het aantal vechtscheidingen – die vrijwel altijd nefast zijn voor het welbevinden van kinderen – zou dalen. Regelingen rond verblijf bij of omgang met beide ouders, worden nog te vaak boven de hoofden van de kinderen uitgedokterd, waarna zij de eerste slachtoffers worden van disputen daarover. Bij het streng handhaven, desnoods met politiehulp, of het wijzigen van die afspraken, zijn het al te vaak de belangen en de motieven van de ouders die primeren op die van de kinderen.

Zo’n instantie als het Kinderrechtencommissariaat komt tot stand doordat België een Uno-verdrag heeft ondertekend. Mensen worden aangesteld, personeel aangeworven, een substantieel budget vrijgemaakt. Het lijdt geen twijfel dat Ankie Vandekerckhove haar werk met hart en ziel doet. Ze is niet uit de media weg te slaan, en als je haar jaarverslag leest, blijkt dat ze hard werkt. Maar het lijkt erop dat die drukke activiteit door beleidsmensen veeleer wordt gezien als een vorm van window dressing of bezigheidstherapie. Frustrerend voor de commissaris en haar medewerkers. Een beetje dollen met ‘klein mannen’ in een kinderparlement bijvoorbeeld is aardig vertoon voor de gretige camera. Al doen ze wel niet altijd precies wat je verwacht, zoals de jongste kinderpremier, die even niet politiek correct uitschoof en tot betere gedachten moest worden gebracht. Trouwens, in het jaarverslag van het Kinderrechtencommissariaat staat als klacht van kinderen dat dat parlement “slechts in een paar scholen wordt verkozen”. Geleide kinderdemocratie dus.

Kinderen serieus nemen is nog wel wat anders. Misschien ware het heilzamer het grote geld te besteden aan kleinschaliger en minder mediagenieke initiatieven, die kinderen daadwerkelijk recht van spreken geven in hun directe omgeving en niet in auditoria die te groot zijn voor hun maat. Hun thuis en de school zijn de eerste plaatsen voor kinderen om te leren wat democratie is. Wie daar voortdurend op zijn kop krijgt en klein wordt gehouden, zal later misschien lichter azen op revanche. Wie respect, luisterbereidheid en verdraagzaamheid heeft geleerd van in de kinderschoenen, zal daar als volwassene allicht ook beter toe in staat zijn. En dat is echt niet hetzelfde als ‘alles mag, alles kan’. Democratie, ook in gezinnen en op school, kan alleen maar bestaan bij de gratie van regels die samen worden afgesproken, niet eenzijdig afgekondigd.

TESSA VERMEIREN