All You Need Is Love, Blind Date, Liefde Op Het Eerste Gezicht, Het Spijt Me… Televisie mengt zich met het gevoelsleven van de Vlaming.De presentator is pastoor en psychiater. Een redacteur zei ooit tegeneen kandidaat-deelnemer : ?Waarom ga je niet naar huis,en zeg je gewoon tegen je vrouw dat je haar graag ziet ?” Hij antwoordde :?Ja, maar dan is het niet zo echt als op tv.”

ANNA LUYTENFOTO’S : LIEVE BLANCQUAERT

N iek (10) : ?Ik zei nog tegen mama : als je Frank zo erg mist, bel dan toch naar VTM !” Elsy (32), zijn moeder : ?Ik was ongelukkig, zelfs de kinderen hadden er last van.”

Niek (10) : ?Mama was te beschaamd om naar All You Need Is Love te bellen. Ik heb haar gezegd : probeer tenminste ! Als hij u nog graag ziet, zal hij dan misschien wel terugkomen.”

Frank is de vriend van Elsy. Ze hebben beiden een stukgelopen huwelijk achter de rug. Enkele maanden geleden gingen ze uit elkaar. Nu zitten ze weer samen met de twee kinderen van Elsy en de zoon van Frank gezellig met koekjes en cola voor de buis. In de meeste programma’s noemen mensen dit een voorbeeld van romantiek.

?Uw ma zal daar ooit gaan zitten”, had Elsy tegen haar kinderen Niek en Bieke (8) gezegd toen ze op een avond naar All You Need Is Love zaten te kijken. Haar zoon had het telefoonnummer genoteerd. Elsy had dan wel dagelijks brieven naar Frank geschreven met de vraag of hij terug wilde komen, maar ze had ze niet durven versturen. Daarom belde ze. Naar de televisie.

Elsy : ?Ik ben altijd in de steek gelaten : door mijn moeder, door mijn ex-man… Ik heb een kindje verloren. Ik was bang. Maar ik zei het nooit aan Frank. Ik werkte het verkeerd uit. Ik vertrouwde niemand meer. Een van mijn kinderen kon Frank moeilijk aanvaarden, dat speelde ook al mee… Frank vluchtte van me weg.”

Frank : ?We hadden woorden voor pietluttigheden. Soms besefte ze niet goed meer wat ze deed, stond de haat in haar ogen. Na een paar maanden kon ik het niet meer aan. Hoewel ik haar doodgraag zag, ben ik op een kleine studio alleen gaan wonen.” Elsy begon Frank steeds meer te missen. Toen kwam All You Need Is Love.

Elsy : ?Ik werd geselecteerd.” De televisieploeg kwam bij haar thuis. ?Alsof het vriendinnen waren, zo’n toffe mensen. En Ingeborg is in het echt helemaal zoals ze is op tv.” Voor de camera vertelde ze wat hun probleem was. En ze heeft het gezegd : ?Frank, ik ben naar de dokter geweest en ik wil terug beginnen met jou. Wil je nog eens een keer met me uit eten gaan ?”

?Je mag je emoties tonen”, hadden de mensen van de tv-ploeg gezegd. Elsy : ?Het programma gaat tenslotte over gevoelens. Ik ween normaal heel makkelijk, zelfs bij een film of bij Wittekerke, maar toen kon ik niet.”

De ploeg kwam onverwacht bij Frank langs om zijn antwoord op de vraag van Elsy te filmen. Frank : ?Plots komt die cameraploeg binnen in het supporterscafé van onze voetbalploeg. Waar is de keeper, vroegen ze. Wat heeft ze me nu gelapt, dacht ik. Ik wist niet wat mij overkwam.” Hij moest met Ingeborg mee naar de caravan, waar ze hem uitvroeg over zijn relatie en hem de video-opname zou tonen. ?Ik vreesde nog even : dit zal toch niet van mijn ex-vrouw zijn ?” Ze toonden het filmpje van Elsy. ?Ik dacht : zie mij hier nu eens staan. Ze zeggen dat ik koel overkwam.”

Een uitweg uit de ellende via de kabel. Emoties en pijn zijn kijkplezier geworden. Mensen leggen hun ziel bloot. Soms is het de wanhoop die het denken verlamt, soms is het gewoon een spel of nog leuker : een verrassing. Meestal ligt het ergens tussenin. ?Het vergt toch veel moed”, zeggen de deelnemers. Maar wat als de zendtijd voorbij is ?

Elsy : ?Toen de cameraploeg weg was, is Frank terug naar het supporterscafé getrokken. Ik ben alleen naar huis gereden. Ik voelde me een dwaas. Ik dacht : hoe ver ik ook ga, hij trekt het zich niet aan.”

Frank : ?Ik trok het me wel aan, maar op zo’n moment weet je gewoon niet wat je moet doen.”

Elsy : ?De avond waarop het programma uitgezonden werd, hebben we samen gekeken. Hij heeft het niet uitgekeken. Hij is gaan voetballen. Ik vond dat vreselijk. Ik zou zo’n televisieoptreden nooit voor iemand anders gedaan hebben. We kregen ruzie. De volgende dag ben ik alleen uitgegaan. Ik heb gedanst met iemand anders. Zomaar, zonder bijbedoelingen. Frank werd jaloers. Hij is teruggekomen.” Frank en Elsy wonen nu weer samen. Ze zijn nog niet uit eten geweest.

Nieuwe Openheid

De Nieuwe Openheid wordt het wel eens genoemd. Wat vroeger verzwegen werd of hoogstens via burenroddel verteld, wordt op televisie gegooid. Mensen storten hun hart uit. Wat ze nooit tegen hun partner durfden te zeggen, krijgt meer kans op outing voor een publiek van gretige kijkers. Met de nodige theatraliteit. Op tranen wordt mooi ingezoemd. Het onrustig naar elkaars handen grijpen, de vertedering, het krijgt dramatiek door de juisteclose-ups. En wij, wij kunnen er naar kijken, omdat het altijd wel iets met onszelf te maken heeft. En ook omdat het gebeurt op een veilige afstand. Het publiek neemt deel zonder zijn vingers te verbranden. Het publiek als voyeur. Hoe intiemer, hoe beter. UmbertoEco spreekt van het afdrijven van de paleo-tv, die mensen de dingen laat zien omdat ze bijzonder zijn, naar de neo-tv, waar het gewone bijzonder wordt en het bijzondere gewoon. Henri Beunders, hoogleraar maatschappijgeschiedenis, schreef in de Volkskrant : ?Enerzijds heeft tv het vermogen van de mens aanzienlijk versterkt om zich in te leven in het gevoel van de anderen, of het nu gaat om mensen of om bedreigde diersoorten. Men schijnt wat af te huilen voor de buis. Anderzijds laten tv-nieuws en talkshows elke avond zien hoezeer de bekrompen zelfrechtvaardiging is toegenomen, waarin het eigen heil het uitgangspunt is. De individuele mens heeft het gewonnen van de mensheid.” Programma’s waarin gewone mensen hun emotioneel leven in een soort van neo-amusementsshow laten zien, beginnen een staalkaart te vormen van wat er altijd verborgen heeft geleefd.

Elsy : ?Er wordt veel gesproken over de mensen hun miserie. Ik zou een encyclopedie kunnen schrijven over wat ik heb meegemaakt. Frank dacht vroeger ook dat zoiets alleen in een film kon gebeuren. Als mensen wat meer naar zo’n programma zouden kijken, zouden ze beter begrijpen hoe iemand zich kan voelen.” Of zoals haar zoon zei : ?Het moeten niet altijd bekende Vlamingen op de televisie zijn.” Ook de gewone man heeft recht op het publiekelijk uiten van zijn gevoelens. Het voordeel van dit soort programma’s is dat ze vrij goedkoop zijn. Het is duurder om akteurs in te huren om een menselijke tragedie te spelen dan om gewone mensen uit hun hart te laten spreken. En intimiteit heeft een hoge marktwaarde.

Ook het publiek uiten van eenzaamheid en het op zoek gaan naar een partner kunnen nu op de televisie gevolgd worden. Datingprogramma’s doen het goed.

Koen Beke (19) vond de vrouw van zijn leven via de televisie. ?Als ik dat liedje hoor, krijg ik opnieuw de kriebels.” Twee maanden geleden deed hij een oproep : ?Ben jij het meisje dat net zoals ik op zoek is naar een relatie en veel belang hecht aan vertrouwen, eerlijkheid, spontaniteit en gezelligheid ? Aarzel dan niet.” Koen : ?Ik was al een tijd op zoek. Maar de verliefdheid kwam altijd alleen van mijn kant. Dan ga je andere wegen zoeken. Toen de televisieploeg mijn oproep kwam filmen, was ik erg zenuwachtig. Ik kon het nauwelijks geloven. En plots dacht ik : dit is echt. Het is me eindelijk gelukt. Ik ga op televisie komen.”

In een uitzending van All You Need Is Love kon hij kiezen tussen elf meisjes. Marleen Vanden Brande (18) was een van de elf. Na iets minder dan een uur drukte Koen op een knop en maakte hij zijn keuze aan het publiek bekend. Ze vormen nu een stel. Iedere woensdag en zondag komen ze bij elkaar op bezoek. Ze wonen beiden nog bij hun ouders. Marleen : ?We beluisteren wat muziek op zijn kamer of gaan wandelen in de stad.” Koen : ?Het romantische komt pas na het programma.” Maar toch : ?Toen al die meisjes de trap afdaalden en ik haar als laatste een hand gaf, voelde ik dat zij het ging worden.” Marleen : ?Mijn broer had mijn zus en mij ingeschreven voor het programma. Ik had zijn oproep niet gezien. Toen ik hem daar voor het eerst zag, dacht ik : hij is niet mis. Ik had nooit durven hopen dat hij mij zou kiezen.”

Na de opnames hebben ze gewoon wat gepraat. Hun eerste afspraakje kwam pas enkele dagen later : ?We zijn samen naar Apollo 13 gaan kijken en uit eten geweest.” Televisie verhoogt de sociale controle. ?Iedereen weet nu dat we samen zijn. Toen we een paar weken na de uitzending over de kerstmarkt liepen, keken de mensen ons aan. Onbekenden begonnen tegen ons te babbelen.” Koen : ?Sommigen kwamen zeggen dat ze gedacht hadden dat ik een ander meisje zou kiezen.”

Wie niet waagt…

Motel Rest Inn. Ze zitten zenuwachtig in de rotan zeteltjes met beige kussens. Een eenpersoonskamer kost er 2700 frank, een tweepersoonskamer slechts 2200. Wie alleen is, betaalt ervoor. Achter de deur van vergaderzaal 2 wordt de selectie georganiseerd voor de nieuwe opnames van Blind Date, het programma dat vanaf maart zal worden uitgezonden op VTM. Jongens en meisjes moeten elkaar vinden via vraagjes. Als het lukt, kunnen ze samen op reis. Vier jongens moeten die ochtend hun deelname aan het programma motiveren, en bij wijze van proef tien vraagjes voorleggen die ze eventueel aan een meisje zouden stellen. De ene vroeg : ?Ik heb een zwak voor losse sportkleding, knuffelen en grote borsten. Ben ik dan aan het juiste adres ?” Raoul (30, onderhoudstechnieker) heeft lang over zijn vragen nagedacht : ?Stel dat je onder een zonnebank ligt en de beurt is afgelopen. Je merkt plots dat je het deksel niet omhoog kan krijgen. De uitbater is een man. Wat doe je ?” Raoul : ?Ik ben speciaal voor deze selectie naar de zonnebank gegaan. Ik had het nog nooit gedaan, maar ik wilde er goed uitzien. Terwijl ik daar lag, kwam plots die vraag bij me op.”

Guido (28) werkt op de verzendingsdienst van een bedrijf. Hij werd door zijn collega’s aangemoedigd zich in te schrijven : ?Ik ben al 28 en nog altijd vrijgezel. Op mijn werk wordt daar om gelachen.”

Raoul : ?Drie weken geleden had ik nog een relatie. Maar zij had problemen en heeft het uitgemaakt. Het liefdesverdriet was vooral de eerste dag zwaar. De tweede dag heb ik me ingeschreven.” Hij heeft een paar meisjes in zijn leven gehad. ?Het is nooit echt gelukt. Ik ben waarschijnlijk niet goed genoeg. Of misschien was het omdat we niet bij elkaar pasten.”

Wat ze verlangen van een vrouw ? Guido : ?Haar uiterlijk is niet belangrijk. Ze moet sociaal zijn, geïnteresseerd in vele dingen. Ze moet onvoorspelbaar zijn en niet te saai. Er moet wat ambiance in zitten…” Een lange lijst. ?Tja, het is iets dat je wil, meestal val je dan toch op iets anders.”

Of de deelname aan zo’n programma wijst op romantiek ? Pieter : ?Ik denk wel dat ik gevoelig ben. Ik merk dat vooral als mijn baas kwaad is op mij.” Guido : ?Ik heb een romantische aanleg. Voor mijn vroegere vriendin schreef ik soms versjes. Als ik de late had en pas om halfelf thuiskwam, kon ik soms nog twee uur zitten broeden op vier zinnetjes om haar op te sturen.” Het is niet de eerste keer dat Pieter meedoet aan een programma als dit. Hij kent de positieve gevolgen ervan : ?Ik zat ook al in Liefde Op Het Eerste Gezicht. Dat was tof. Ik ben toen niet door het meisje verkozen, maar het geeft moed om door te gaan. Iedereen zegt : ah, ik heb je gezien op tv ! Je krijgt vanzelf succes. In het café kwamen de vrouwen spontaan naar me toe. Het is dan makkelijker om een gesprek aan te knopen.”

Wie komt er volgens hen naar zulke programma’s ? Pieter : ?In Blind Date zitten mensen die een beetje tegenslag hebben gehad. Ik heb ook al tegenslag gehad in de liefde. Ik had een vriendin die heel stil was. Ik voelde me toen niet goed en heb het uitgemaakt omdat ik babbelen in een relatie toch belangrijk vind. Daarna heb ik er veel spijt van gekregen. Ze is nu getrouwd met mijn vriend.”

Guido : ?Soms heb je wel eenzame momenten. Depressief is misschien een zwaar woord, maar ik voel me dan toch niet goed. Als ik de late heb, blijf ik bijvoorbeeld lang in mijn bed liggen. Ik probeer wel iets tegen die eenzaamheid te doen. Met kerst, dat is zo’n moeilijke periode, heb ik de wc uitgebroken en nieuwe tegels gezet.”

Meisjes ontmoeten, vinden ze makkelijker via tv. Guido : ?Meestal ontmoet ik ze in een dancing. Vooraf kijk ik altijd rond. Als ik iemand zie zitten die me bevalt, roep ik een ober om een bestelling voor haar op te nemen. Dan nader ik wat. Als ze het drankje aanvaardt, kan je beginnen babbelen. Als ze niet aanvaardt, heb je pech gehad.” Soms komt hij bedrogen uit. ?Een meisje nam iets, maar ze bleek later al twee jaar getrouwd te zijn. Zo’n vrouw heeft natuurlijk wel het recht om iets te drinken, maar anderzijds doe ik het ook niet voor haar mooie schoenen.”

Hopen ze op een duurzame relatie ? Raoul : ?Ik veronderstel dat de mensen van het programma toch wel een selectie maken. De kans is dan groter dat je een meisje vindt dat bij je past.” Pieter : ?Wie niet waagt, die niet wint.” Guy : ?Je probeert zo toch ook dikwijls, en hoeveel keer flopt dát niet ?”

Achter de camera’s

Waarom een liefdesprogramma ? Herman Bral (producer van All You Need Is Love en Blind Date) : ?In Amerika bestaat het als sinds ’67, in Engeland al zo’n 14 jaar. Waarom zou het in Vlaanderen niet kunnen ? Wij zeggen duidelijk tegen iedere kandidaat : dit is een spel. Wij zijn geen huwelijksbureau. Iedereen lacht dan wel, maar ik denk dat sommigen toch heimelijk op deze manier een relatie willen vinden.”

Naar verluidt bestaan er nu zelfs Blind Date-party’s van mensen die elkaar ontmoetten tijdens de opnames. Sommigen worden adepten van het systeem. Joke Vermoere, redactrice van het VT4-programma Liefde Op Het Eerste Gezicht : ?Er worden vaker áchter de camera’s koppels gevormd dan ervoor. Hoe lang de relaties van zo’n liefdesprogramma’s duren, is na een jaar moeilijk te meten. Ik hoorde onlangs dat een koppel dat in een van onze eerste uitzendingen gevormd is, zou gaan trouwen.”

Bral : ?In Blind Date probeert de kijker zelf te koppelen. Men kiest als kijker zelf iemand uit het panel, en supportert dan. Daarom maken we de panels zo verscheiden mogelijk. Wij staan voor iedereen open. De enige voorwaarde is : vrijgezel zijn. We houden ook rekening met de leeftijdscategorie. Je kan niet iemand van 18 koppelen aan iemand van 25. Ik weet niet of je in een programma als Blind Date over emoties kan spreken. Bij All You Need Is Love heb je dat duidelijk wel.”

Redacteurs die de selectie van de kandidaten moeten maken, worden geconfronteerd met de diepste en vreemdste zielenroerselen die er in Vlaanderen leven. Tragisch soms. Een redacteur : ?Het ergste geval dat ik heb meegemaakt, is dat van een vrouw die getrouwd was en man en kinderen had, en verliefd werd op haar gynaecologe. Ze besloot lesbisch te worden. De toegang tot de andere vrouw werd haar verboden. Ze schreef ons een brief waarin ze zei dat ze nog een gesprek met de gynaecologe wilde. En dan zou ze zelfmoord plegen. Ze had haar testament al gemaakt. Zoiets wordt door ons geweigerd.”

?Soms kom je de gekste situaties tegen. Zo wou iemand voor haar man komen zingen omdat hij haar een maand niet bedrogen had.” Of een man die belde naar een redactie om te zeggen dat hij voor zijn vrouw een liedje wilde zingen omdat hij ?iets verkeerds” deed. Blijkt dat hij haar van de ene kant van de kamer naar de andere had geslagen. ?Na zo’n selectie kom je vermoeid terug.”

Zijn er grenzen ? Hoever kan je mensen laten gaan ? ?Soms moet je de kandidaten beschermen tegen hun omgeving. Zeggen : de volgende dag moet je nog bij de bakker kunnen binnenstappen. Soms knippen we ook in verhalen. Mensen komen in een soort euforie terecht waardoor ze alles kwijt willen.”

?Ik was echt geschokt toen ik mijn ex-lief op televisie hoorde zeggen dat zijn vorige vriendin maar een trut was. De buren keken me de volgende ochtend aan alsof ik niets meer waard was”, zegt J., wiens vriend zich tijdens Liefde Op Het Eerste Gezicht nogal denigrerend over haar uitliet.

Joke Vermoere : ?Wij leggen mensen geen beperkingen op. Ze schreeuwen voor de hele meute wat ze willen. In de briefing zeggen we : zeg wat je te zeggen hebt, denk niet aan wat de anderen ervan zullen denken. De enige manier waardoor je voor lul kan komen te staan, is door niets te zeggen. We proberen onze kandidaten er wel op te wijzen niet te veel seksuele insinuaties te maken.” Wees jezelf, luidt de boodschap.

Openbare biechtstoel

?Ik heb haar stampen gegeven en een klets in haar gezicht. Als ik zoiets doe, zeg ik daarna wel dat het me spijt. Maar zij kan dat niet direct vergeten”, zegt een man in een aflevering van All You Need Is Love. ?Begrijp je dat ze bang is voor jou ?” vraagt presentatrice Ingeborg. De man weent en zegt dat hij het heel goed begrijpt, en dat hij zijn leven zal beteren. Zijn vrouw, die in een opvangtehuis een onderkomen zocht, komt in het programma zeggen dat ze wil dat hij eerst werk zoekt. De camera zoemt in op zijn tranen.

?Toch mooi meegenomen dat de televisie op rituele wijze hulp kan bieden in moeilijke tijden”, schrijft Wim Koole in De troost van televisie.

?Televisie is een soort publieke biechtzaal geworden waarin de existentiële malaises zichtbaar worden. Ze toont heel duidelijk de problemen van de intermenselijke communicatie, de ontworteling van sociale structuren, en de crisis van het discours van de experten dat vervangen wordt door dat van de leken”, schrijft de Franse sociologe Dominique Mehl in La télévision de l’intimité. Je zou het ook de democratisering van de psychiatrie kunnen noemen.

Soms zijn programma’s als middeleeuwse schandpalen. VT4 heeft vanaf dit seizoen het programma Het spijt me, waarbij mensen een ruzie via de televisie weer kunnen goedmaken. Joke Vermoere : ?Bij zo’n programma’s krijg je brieven waarvan ik soms denk : hoe kunnen mensen elkaar zoveel leed aandoen ? Sommige mensen durven niet zelf naar hun partner toestappen. Via de televisie wel.” Deelnemers aan zulke programma’s komen vaker uit lagere sociale klassen. Ze zijn minder mondig.

Jan Van den Bulck, assistent communicatiewetenschappen aan de K.U. Leuven : ?Een psychiater vertelde ooit : wat die mensen op televisie zeggen, krijg ik er zelfs na een paar therapeutische gesprekken niet uit. Wat drijft hen zo ver ? We gingen ervan uit dat ze erin geluisd waren. Maar ze blijken goed te weten wat ze doen. Een mogelijke verklaring is dat ze na een bezoek aan een therapeut worden verondersteld iets aan hun problemen te doen, dat ze zelf moeten veranderen. Als ze hun problemen voor televisie verkondigen, passen ze eigenlijk de wereld rond zich aan, ontlopen ze de confrontatie. Of zoals Jo Groebel, een Duits communicatiespecialist stelde : ‘ To tv or not tv, that’s the question. Niet iets doen aan een probleem, maar ermee voor de camera komen, lijkt het belangrijkste. ‘ Maar in Vlaanderen, dat moet worden toegegeven, worden mensen ook voor de camera aangespoord om iets aan hun situatie te veranderen.”

The Day After

Hoe leven mensen na de opnames met hun emoties verder ? De hele familie leeft mee. De kinderen van Elsy keken naar de oproep van hun moeder terwijl ze bij hun vader waren. Ze vonden het spannend, want ze wisten niet wat Frank ging zeggen. Niek : ?Ik dacht : met al die problemen zal hij het misschien wel moeilijk vinden om te kiezen.” Bieke : ?Ik dacht wel : Frank komt nu snel terug. En papa zei : hij komt toch verstandig over.” Frank : ?Vroeger zei ik bij zulke programma’s : zet die brol eens af. Maar eens je er zelf aan deelgenomen hebt, is het toch anders. Ik dacht dat de mensen die dingen moesten spelen. Maar ze maken er echt geen cinema van.” Elsy : ?Ik heb geweend toen ik mezelf op televisie zag. Hoewel ik het zelf aangevraagd had. Maar toen zat ik aan het eind van mijn krachten, anders doe je zoiets niet. Ik vind dat ik het niet verdiend heb dat ik het allemaal via de televisie moest zeggen.” Frank : ?En toch was ik fier op haar dat ze het durfde.”

Elsy voelt zich soms beloond voor haar moed : ?Er komen wildvreemde mensen naar me toe om te vragen hoe het gaat. Een vrouw die ik absoluut niet kende, kwam me zeggen dat ze zo’n medelijden had met mij en dat ze had zitten wenen voor haar tv. Toen Frank al die opmerkingen van vreemden hoorde, dacht hij dat ik geroddeld had. Ik heb het hem heel duidelijk moeten maken : Frank, wij zijn op tv geweest. Iedereen weet het. Je kan het nu niet meer wegsteken.”

Ingetogen sportief-romantisch setje van Hunkemöller. Voor de beha betaal je 599 fr., voor de boxer 399 fr.

Morella heeft veel aandacht voor een publiek met een grotere cupmaat.