ICONEN ZIJN NIET ALLEEN ZELDZAAM, ZE DOORSTAAN DE TAND DES TIJDS TERWIJL ZE ER TOCH IN SLAGEN ZICH EEUWIG TE HERNIEUWEN. DE TANK ANGLAISE BEWIJST 95 JAAR NA HET EERSTE ONTWERP VAN DE TANK DAT DE GEEST VAN LOUIS CARTIER, MET ZIJN VOORKEUR VOOR GEOMETRISCHE ELEGANTIE, LEVENDIGER IS DAN OOIT.

Louis Cartier, de oudste van de drie zonen Cartier, was een gecultiveerd man met een verfijnde smaak. Een verzamelaar ook van alles wat uitzonderlijk was. Toen de inmiddels beroemde zaak aan de Rue de la Paix in 1899 de deuren opende, nam hij er meteen de leiding van. Hij zou er de lijnen uitzetten en het vocabularium van de juwelen uittekenen, waarbij hij zich resoluut afkeerde van de art nouveau omdat hij meer verwantschap voelde met geometrische lijnen en abstracte vormen. Daarmee was hij de voorloper van een stijl die later als de art deco omschreven zou worden.

Maar hij was niet enkel een estheet, hij was ook een visionair die voorzag dat het zakhorloge niet de beste oplossing was voor actieve mensen. De lancering van een Cartier polshorloge in 1904 bracht een kleine schok teweeg, maar Louis liet zich daardoor niet van de wijs brengen. Voor zijn vriend, de Braziliaanse luchtvaartpionier Alberto Santos-Dumont, ontwierp hij een horloge dat hij om de arm kon dragen en nog wel met een geïntegreerde armband. Dat was niet alleen een erg praktische, functionele zet. Hij voorzag ook dat zich een elegante mode rond het polshorloge zou ontwikkelen.

PROTOTYPE

In 1917 verbaasde Louis Cartier in volle oorlog de wereld met het prototype van een vierkant horloge met geïntegreerde armband dat hij als ’tank’ omschreef. Niet toevallig overigens want het kleinood was duidelijk geïnspireerd op de vormen van het oorlogstuig, maar dan van bovenaf bekeken, zoals uit zijn eerste schetsen bleek. De brede zijkanten leken op de rupsbanden, het horloge zelf zag eruit als een goed beschermde tank. In zijn zoeken naar een uitgepuurde stijl voegde hij er bovendien een aantal elementen aan toe die geschiedenis zouden schrijven : het spoorwegmotief ( chemin de fer) voor de aanduidingen van de minuten, in combinatie met de gestileerde Romeinse cijfers en een cabochonsaffier op de kroon. Het allereerste prototype schonk hij, toen de vrede was teruggekeerd, aan de Amerikaanse generaal John Pershing. Als dankbetuiging.

Omdat Cartier nu eenmaal bekend was voor zijn juwelen, voegde hij er een met edelstenen bezette versie aan toe als wilde hij benadrukken dat uitgepuurde lijnen best konden samengaan met vrouwelijke elegantie. De uiteindelijke productie ging pas in 1919 van start en tussen 15 november en 26 december werden zes exemplaren van de allereerste tank in de stock ingeschreven. Drie weken later waren ze alle zes verkocht. Het verhaal van een icoon kon beginnen.

AFGELEIDE TANKS

Twee jaar later verscheen een eerste, afgeleide versie op de markt – de Tank Cintrée, waarbij voor een rechthoekige vorm was gekozen en het geheel lichtjes gebogen was zodat het beter bij de vorm van de pols zou aansluiten. Verrassend genoeg werd dit keer voor Arabische cijfers gekozen. Een exemplaar ervan dat in 1929 door Fred Astaire werd gekocht, is nog altijd te bewonderen in de Cartier Collectie.

Omdat Louis Cartier een kunstliefhebber was, wou hij accenten uit andere culturen toevoegen aan zijn juweelontwerpen. Armbanden, poederdozen en pendules kregen in de jaren twintig motieven uit de Chinese mythologie en kostbare materialen uit het Verre Oosten. De Tank ontsnapte daar niet aan en in 1922 verscheen de Tank Chinoise. De wat eigenzinnige, stoere vorm ervan verwees duidelijk naar de portieken van de Chinese tempels zonder evenwel de pure lijnen te verlaten. Datzelfde jaar kwam er ook een Tank Louis Cartier waarbij de hoeken van de kast wat zachter werden, een vormentaal die door velen als de meest sublieme uiting van het ontwerp wordt gezien.

Ondanks de sterkte van het basisontwerp, bleef er ook ruimte voor radicale uitschieters als de Tank à guichets uit 1928. Snelheid was in die tijd een belangrijk gegeven geworden, auto’s schoten naar nieuwe records, vliegtuigen haalden ongekende hoogtes en cijferaanduidingen symboliseerden de nieuwe trend. Cartier zette een indrukwekkende stap in die richting met het nieuwe model dat uitblonk door zijn gepolijste, matte, gouden of platina plaat aan de voorzijde waarin enkel plaats is voor twee venstertjes waarachter twee schijven roteren : een voor het uur en een voor de minuten. Een koel stukje esthetiek dat aangevuld wordt door een complicatie, l’heure sautante, en een kroon op twaalf uur.

In de jaren dertig komt er een omklapbare Tank basculante en een grappige, ruitvormige Tank asymétrique. Het thema van de Tank leverde de inspiratie voor een oneindig aantal varianten, waaronder de zeer sobere en uiterst elegante Tank Must de Cartier Vermeil et Cadran Bordeaux waarop de cijfers werden weggelaten en die de kleuren krijgt van de kostbare materialen die in de juwelen gebruikt worden, zoals onyx, koraal, ivoor, lapis lazuli of schildpad.

De klassieke achtergrond bleef echter fascineren en de Tank Américaine uit 1989 haalde duidelijk haar inspiratie uit de Tank cintrée. Ditmaal werden echter rechte en gebogen lijnen, hoeken en rondingen gecombineerd. Bovendien was deze versie het eerste waterdichte horloge van Cartier.

De perfecte integratie van het horloge in de armband is altijd al een kenmerk geweest van de Tank, en werd andermaal bevestigd in de wat stoere Tank Française die zestien jaar geleden werd gelanceerd en alle klassieke elementen overnam. Dankzij de gouden armband sloot het model misschien dichter dan ooit aan bij het initiële idee en de eigenheid van de tank.

JONGSTE TELG

En nu is er dan opeens ook nog de Tank Anglaise, een gebalde, krachtige variant met forse en toch elegante lijnen. Een samenspel van kracht en elegantie dat met zijn in de kast vervatte en geïntegreerde kroon voor een bijzonder sterk geheel zorgt. Het sluit perfect aan bij de oorspronkelijke, esthetische voorkeur van Louis Cartier voor een brok geïntegreerde elegantie en wordt aangevuld met klassieke, zwaardvormige wijzers in blauw staal. Een coherente vorm waarvan de kroon, van opzij gezien, eruitziet als een wiel van een echte tank. De jongste Tank komt er in drie formaten aan en in drie kleuren van goud. Hij wordt aangedreven door een eigen, automatisch binnenwerk dat aan de achterzijde zichtbaar is. Uiteraard komen er van deze laatste versie ook varianten waarvan de zijkanten, of zelfs de hele armband én de wijzerplaat, met diamanten zijn bezet. Een schitterend festijn, een meesterjuwelier waardig.

De diverse versies van de oorspronkelijke Tank hebben altijd al de sterren van deze wereld weten te verleiden, van Catherine Deneuve over Yves Montand tot Andy Warhol. Wie dacht dat het model zijn tijd nu wel gehad heeft, wordt door de Tank Anglaise terechtgewezen. De Tank staat er nog altijd, anders en toch weer hetzelfde, nieuw en toch weer klassiek, in een vormentaal die alleen echte iconen laat overleven.

DOOR PIERRE DARGE

NIET TOEVALLIG WAS HET KLEINOOD GEÏNSPIREERD OP DE VORMEN VAN HET OORLOGSTUIG, MAAR DAN VAN BOVENAF BEKEKEN

DE DIVERSE VERSIES VAN DE TANK HEBBEN ALTIJD AL DE STERREN VAN DEZE WERELD WETEN TE VERLEIDEN