Terwijl de meeste landen allang twijfels hebben over het nut van een wereldtentoonstelling, blijven de Zwitsers trouw aan hun nationale Expo.

Tekst en foto’s Ignace Van Nevel

Op een wereldwijde homo ludens-wedstrijd verwacht je niet zo gauw een Zwitser vooraan. Hij is klokvast maar een beetje grijs, luidt het. Vergis je niet, op Expo.02 toont hij de lichtvoetige kant van zijn karakter, zijn heimelijke bewondering voor het zinloze, voor een wolkje poëzie, voor zelfrelativering zelfs.

In 1883 toonden diverse kantons voor het eerst hun kunnen op een nationale Expo in Zürich. De huidige editie is de zesde in de rij en nestelde zich op de oevers van het Driemerengebied. Biel/Bienne, Murten/Morat, Neuchâtel en Yverdon zijn de vaste locaties, tussen die Arteplages pendelt de Jura, een onconventionele evenementenboot. Tot oktober zijn er overal concerten, happenings, kermis en straattheater. Het feest mag de Zwitsers bijna een miljard euro aan overheids- en sponsorgeld kosten, zonder te rekenen op economische return of blijvende infrastructuur. Dat de Expo eigenlijk in 2001 moest plaatsvinden, maar om budgettaire redenen is verschoven, heeft het zelfvertrouwen niet geschaad. Integendeel, alle Arteplages ademen positivisme.

In Yverdon dringt een immense wolk vanaf het meer het expodorp binnen. Dit werkstuk van de New Yorkse architecten Diller & Scofidio heeft terzelfder tijd iets absurds en geniaals. Met 30.000 hogedruksproeiers nevel produceren in een land dat haast dagelijks met mist en regenwolken wordt geconfronteerd, lijkt op zand strooien in de woestijn, maar toch weet die machinaal vervaardigde wolk de bezoekers te verleiden. Waterdruppels worden de nieuwste sensatie, de Zwitsers laten het leven in hun poriën dringen en zien de wazig geworden wereld voorbijdwarrelen.

Water, lucht, emotie en technologie, uit die elementen zijn ook elders verrassingen geboren: machines die orkanen en ander natuurgeweld opwekken; verticale alpenweiden; felgekleurd riet van kunststof dat sierlijk wiegt en licht geeft, waterballetten en geprojecteerde dromen op het smeltwater van de bergen. Andere pijlers van de expo zijn milieubesef, duurzame ontwikkeling, identiteit en twijfel. Zo doen tentoonstellingen verhalen over de kracht en de broosheid van het ecosysteem (en vermelden fijntjes dat het hout van het bolvormige Palais de l’Equilibre gerecupereerd is van de Wereldexpo in Hannover); over communicatie (onwaarschijnlijke contactadvertenties in de vier landstalen) en over tijdsbesef (de stationsklok midden in het meer van Morat is een monument van ironie). Zwitserland is dan wel de witte merel in de wereldvolière, het eiland dat zelfs zonder oceaan overleeft, Expo.02 wentelt zich niet in chauvinisme of eigendunk.

Natuurlijk zijn niet alle ingrepen even geslaagd. Een concert voor 99 gsm’s klinkt niet echt verrassend als je al het gejengel van één oorworm kent en door de klank- en lichtshow krijgt de fietscarrousel in Neuchâtel eerder iets van een hersenspoeling dan van een zotte kermis.

De monoliet van Jean Nouvel ligt dominant, maar met de aantrekking van een magneet in het meer van Morat. De stalen kolos van 34 meter hoog is alleen per bootje te benaderen en dwingt je ook het bootje te nemen. Jammer genoeg is de invulling van magische doos wat minnetjes, het panoramische schilderij over de slag van Morat (15de eeuw) is een en al koekjestrommelromantiek en de hedendaagse tegenhanger, een panoramische diaprojectie over de dagelijkse strijd, haalt zelfs dat niveau niet. Toch zou het zonde zijn om de monoliet na 20 oktober te laten verdwijnen met de rest van Expo.02.

In het oude Morat leidt de bezoekersstroom naar de Jardin de la Violence. Die moet de intolerantie illustreren. Zelden zag ik een lieflijker tuintje, netjes aangelegd, keurig onderhouden. Vrij opvallend zit er naast een boom een pedaal in de grond, wie zijn voet erop plaatst, ontlokt de schreeuw “Go away” aan een verborgen megafoon. De meeste Zwitsers vinden dat angstwekkend. Het siert hen.

Expo.02, tot 20 oktober in Neuchâtel, Morat/Murten, Biel/Bienne en Yverdon-les-Bains. Dagprijs 48 Zwitserse frank (33,10 euro), driedagenkaart 120 Zwitserse frank (82,75 euro). De Zwitserse spoorwegen hebben perfecte verbindingen tussen de exposteden, er staan ook huurfietsen klaar.

Info:

www.expo.02.ch of Zwitserland Toerisme, Postbus 1600, 1000 Brussel.

00800 100 200 30 (gratis)

Fax 00800 100 200 31.

E-mail: info.benl@switzerland.com

www.myswitzerland.com